فرمان کریمخان زند درباره معافیت متولی و خدام حرم حضرت معصومه(س) از پرداخت مالیات
دوازدهمین شماره رویداد «در قاب یک سند»، فرمانی از کریمخان زند است که ضمن منع اخراج اجباری بست‌نشینان از حرم حضرت معصومه(س)، متولی و خدام آستانه را از پرداخت مالیات معاف می‌کند.
به گزارش روابط‌عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، رویداد «در قاب یک سند» با هدف معرفی و بازشناسی اسناد مهم و گاه مغفول‌مانده گنجینه آرشیوی این سازمان طراحی شده و در هر شماره یکی از اسناد تاریخی، فرهنگی، اداری یا اجتماعی آرشیو ملی معرفی و بررسی می‌شود.
دوازدهمین شماره این رویداد، به مناسبت ۱۰ ربیع‌الثانی (۱۱ مهرماه)، سالروز وفات حضرت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها)، به معرفی سندی با عنوان «سواد فرمان کریمخان زند درباره بست‌نشینی در حرم حضرت معصومه(س) و نیز معافیت متولی و خدام آن از پرداخت مالیات» اختصاص یافته است
تاریخ صدور این فرمان به شعبان سال ۱۱۷۲ قمری بازمی‌گردد و در دوره‌های بعد—به‌ویژه در محاکم حقوقی—به‌عنوان سندی معتبر برای استناد در صدور احکام مورد استفاده قرار گرفته است.
از آنجا که امکان جابه‌جایی اصل سند به دادگاه وجود نداشت، رونوشتی رسمی از آن در ۱۴ خرداد ۱۳۱۱ هجری شمسی در عدلیه قم تهیه و با مهر و امضای مقام‌های رسمی تأیید و «برابر با اصل» اعلام شد.
در متن فرمان، کریمخان زند خطاب به سادات، علما، خواتین، سپاهیان، حکام و اهالی مملکت بر پاسداشت حرمت و تکریم حرم حضرت معصومه(س) تأکید کرده و تصریح می‌کند که پس از صدور این فرمان، هیچ‌کس حق ندارد بست‌نشینان را به اجبار از حرم بیرون کند، مگر آن‌که خود با رضایت و اختیار خارج شوند. او همچنین میرزا محمدخلیل، متولی آستانه را مسئول مجازات سرپیچی‌کنندگان از مفاد فرمان معرفی می‌کند.
بخش دیگری از فرمان به معافیت متولی و کلیه خدام آستانه—جز در خصوص رقبات ملکی و اربابی—از پرداخت هرگونه حوالجات حکمی و مالی (مالیات) اختصاص دارد.
کریمخان در ادامه ضابطان و عُمّال حکومتی قم را موظف می‌سازد که این معافیت را نه‌تنها در زمان حاضر، بلکه برای نسل‌های آینده نیز معتبر دانسته و از هرگونه تغییر یا تبدیل در آن جلوگیری کنند.
این سند با شماره ثبت ۲۵۰۶۹-۲۴۰ در آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شود.
