روایتی سند محور از تبادل اسرا در جنگ تحمیلی
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، در این رویداد که برگزاری آن با همکاری سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس بود، مجید شاه‌حسینی و دکتر علی منوچهری، نویسندگان کتاب، همراه با دو منتقد تخصصی حوزه دفاع مقدس، امیرمحمد عباس‌نژاد و هادی قیصریان‌فرد به گفت‌وگو و بررسی ابعاد مختلف این اثر پرداختند. دبیری نشست را حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، پژوهشگر تاریخ شفاهی دفاع مقدس، بر عهده داشت.
از حبس سند تا آزادسازی حقیقت
سردار بایرامی، مدیر سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس تهران، در آغاز نشست به اهمیت آزادسازی اسناد اشاره کرد و گفت: سردار باقری تاکید داشتند نگذارید اسناد محبوس شوند، حال اینکه ما اکنون گرفتار حبس سند هستیم. ساختارها طوری طراحی نشده‌اند که این اسناد به‌راحتی ارائه شوند.
تفاوت این کتاب با آثار پیشین درباره تبادل اسرا
حجت‌الاسلام فخرزاده در ادامه توضیح داد که پیش از این نیز کتابی شامل اسناد امضا شده تبادل اسرا چاپ شده بود، اما این اثر تازه حاوی شرح کامل مذاکرات منتهی به آن اسناد است؛ مذاکراتی که در این کتاب با دقت و به‌صورت کامل ثبت شده است.
تجربه مستقیم از میز مذاکره تا مستندسازی تاریخی
مجید شاه‌حسینی، نویسنده کتاب با اشاره به نقش خود در کمیته مذاکرات اسرا، توضیح داد که در بیش از ۶۶ جلسه مذاکره در تهران و مناطق مرزی مانند قصرشیرین و خسروی حضور داشته است و صورت‌جلسات این مذاکرات را شخصا ثبت کرده است. این اطلاعات در قالب هشت دفترچه جمع‌آوری شد که بعدها مبنای تدوین کتاب قرار گرفت.
نقدهایی درباره ساختار کتاب و اطلاعات مغفول
هادی قیصریان‌فرد، به‌عنوان نخستین منتقد، ضمن اشاره به اهمیت کتاب به عنوان یک اثر متفاوت از خاطره‌نویسی‌های رایج در حوزه اسرا، به ضعف‌های ساختاری اثر نیز پرداخت؛ از جمله طولانی بودن مقدمه، عدم انسجام فصل‌بندی، نبود نتیجه‌گیری، فقدان نمایه و نپرداختن به برخی بازه‌های زمانی و موضوعات مهم مانند موقعیت اردوگاه‌های اسرا.
آمار دقیق و فقدان روایت انسانی از اسارت در کتاب
امیرمحمد عباس‌نژاد، منتقد دوم نشست، کتاب را حاوی آماری دقیق، منابع دست اول و اطلاعاتی کلیدی دانست که می‌تواند در پژوهش‌های حوزه سیاست خارجی و تاریخ اسارت در جنگ تحمیلی مورد استفاده قرار گیرد. او همچنین به برخی نکات مغفول مانند عدم اشاره به رفتارهای انسانی و اسلامی در مواجهه با اسرا در کتاب اشاره کرد.
کتابی سندمحور با ظرفیت تحلیل‌های چندلایه
دکتر علی منوچهری، نویسنده کتاب، هدف از نگارش این اثر را ایجاد یک منبع سندی دقیق و بدون واسطه برای پژوهشگران عنوان کرد. او ویژگی‌های کتاب را شامل اصالت زمانی و مکانی، دقت در زبان و اصطلاح‌شناسی، نبود فیلتر تحلیلی و قابلیت انجام تحلیل‌های گفتمانی و ساختاری برشمرد.
به گفته منوچهری، این کتاب می‌تواند پایه‌ای برای بازسازی روایت‌های کلان در موضوع تبادل اسرا باشد؛ روایاتی که تاکنون کمتر به آن‌ها پرداخته شده است و انتشار این اسناد می‌تواند به شفاف‌سازی بهتر آن‌ها کمک کند.
وی در پایان تاکید کرد که کتاب با ارائه داده‌های خام و بی‌واسطه، زمینه مناسبی برای تحلیل‌های آینده فراهم کرده است و می‌تواند در فهم ادبیات مذاکرات، روابط قدرت و روندهای دیپلماتیک آن دوره نقش موثری ایفا کند.