آثار آماده انتشار/ مجموعه مقالات همایش گذار از قاجار به پهلوی

انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی در نظر دارد تا مجموعه مقالات همایشی را که تحت عنوان «گذار از قاجار به پهلوی» برگزار شده بود، تحت عنوان کتابی به همین نام منتشر کند.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، دوران گذار از قاجار به پهلوی یکی از مهمترین فرازهای تاریخ معاصر ایران است. ناامیدی از مشروطه به همراه بازگشت استبداد، زیر پا نهادن ارزش‌های نهضت مشروطه، توقیف آزادی خواهان و مطبوعات و تداوم سیطره خارجی در سال‌های پایانی حکومت از یک سو و تمایلات گریز از مرکز و حکومت ملوک‌الطوایفی چه در شکل جنبش‌های رهایی‌بخش جنگل و خیابانی که کمابیش از همدلی بخشی از جامعه روشنفکری نیز برخوردار بود و چه در شکل سر بر تافتن خوانین و سرکردگان ایالات مانند امیر مؤید سوادکوهی، اسماعیل آقا سمیتقو، دوست محمدخان بلوچ و شیخ خزعل، زمینه را برای تغییر رژیم فراهم کرد.

اما هر قدر که تمایلات گریز از مرکز به لحاظ جغرافیایی بیشتر در مناطق مرزی ایران بروز یافته بود، در تهران یک جریان سیاسی که بیشتر تحصیل کرده‌های جدید آن را هدایت می‌کردند، از تمرکزگرایی حکومتی پشتیبانی داشت. نمایندگان این تفکر، تمرکزگرایی قوی را تنها راه حل مشکل توسعه نایافتگی ایران قلمداد می‌کردند. در چنین اوضاع و احوالی رضا خان با برخورداری از مساعدت نهادها و نیروهای داخلی در براندازی قاجاریه، درست در برهه حساسی که قدرت قاجارها با رکود علاج‌ناپذیری مواجه شده بود و همه افراد، ازآزادی خواهان سرخورده و نمایندگان مجلس و صاحبان مطبوعات، برای در اختیار قرار دادن استعداد و کارآیی خود به مخالفان قاجار آمادگی نشان می‌دادند، در صحنه سیاسی ایران ظاهر شد و در طی چهار سال از فرصت به‌دست آمده به سود خود و به زیان قاجارها بهره برد و پایه‌های حکومتش را که البته بعد از چند سال به استبداد تغییر چهره داد، بنا نهاد.

بی‌هیچ تردیدی رضاخان در تلاش برای دست‌یابی به قدرت دست‌کم از مساعدت احزاب، مطبوعات و مجلس و نیز دولت انگلستان به عنوان نیروی قدرتمند خارجی برخوردار شد. آنان در یک واکنش سیاسی سازمان یافته، تمام توان خود را در کفه ترازوی رضاخان، که به‌زعم آنان به اندازه کافی قاطع، پیشرو و وطن دوست بود، قرار دادند.

هنوز زوایای بسیاری از این مرحله از تاریخ معاصر ایران و پیامدهای آن به درستی تبیین نشده است. کتاب مجموعه مقالات همايش «گذار از قاجار به پهلوی» شامل یازده مقاله است که از نظر شناخت برخی زوایای سياسی- نظامی، اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی ايران در گذار از قاجار به پهلوی و پيامدهای آن حائز اهمیت است.

مقاله‌های این مجموعه بدون دسته‌بندی موضوعی و با چينش الفبايی، موضوعات مختلف سياسی، اجتماعی، نظامی، فرهنگی، و ادبی را پوشش می‌دهد. سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران به همین منظور و برای تبیین بخشی از زوایای مبهم این دوره اقدام به برگزاری همایشی تحت عنوان «گذار از قاجار به پهلوی» کرد که کتاب حاضر حاصل مجموعه مقالاتی است که در این همایش ارائه شدند و قربانعلی کناررودی آن را آماده چاپ کرده است.