به گزارش روابط‌عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در آغاز جلسه هومن یوسف‌دهی ضمن تبریک هفته کتاب به حاضران به‌ویژه مدیران و کارکنان سازمان، اظهار کرد: «بار دیگر با فرارسیدن هفته کتاب گرد هم آمده‌ایم تا به قصه پرغصه کتاب و کتاب‌خوانی بپردازیم». او با اشاره به انتشار پرسش‌نامه‌ای به مناسبت هفته کتاب در وبگاه سازمان گفت که تعداد قابل توجهی از اعضای کتابخانه ـ که عمدتاً دارای مدرک کارشناسی ارشد و دکتری بودند ـ به آن پاسخ داده‌اند. وی با تأکید بر اینکه نتایج این نظرسنجی اگرچه قابل تعمیم به کل جامعه نیست، اما از منظر جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و حتی روان‌شناسی قابل بررسی است، افزود که این داده‌ها می‌تواند مبنایی برای تحلیل وضعیت مطالعه در میان قشر تحصیل‌کرده باشد.

پس از وی، سعید میرمحمّدصادق، پژوهشگر تاریخ ایران و فعال حوزه رسانه و نشر، و مؤلف و ناشر ده‌ها اثر علمی در حوزۀ تاریخ و ادبیات ، به ایراد سخنرانی پرداخت. او بحث خود درباره کتاب‌نخوانی نسل جدید را با نقل بخشی از مقدمه باستانی پاریزی آغاز کرد که در سال ۱۳۶۳ از اینکه تیراژ کتاب از پنج هزار نسخه بالاتر نمی‌رود گلایه کرده بود. میر محمّدصادق با طرح این پرسش که «چرا امروز با تیراژ ۲۲۰ تا ۵۵۰ نسخه برای برخی رمان‌ها مواجهیم؟» بیان کرد که گرانی کاغذ تنها یکی از عوامل است و دلایل دیگری همچون تحولات جمعیت‌شناختی در این مسئله دخیل هستند.

وی با اشاره به اینکه بخش مهمی از کتاب‌خوانان امروز نسل میان‌سال هستند، افزود که نسل‌های نونهال، نوجوان و جوان که بخش عمده جمعیت کنونی کشور را تشکیل می‌دهند، در بستر فضای مجازی و اینترنت زیست می‌کنند و دیجیتالی زندگی و دیجیتالی فکر می‌کنند. او تأکید کرد که برای برنامه‌ریزی کتابخوانی در نسل‌های جدید باید مختصات این گروه‌ها را شناخت و گفت: «باید بپرسیم تا چه اندازه توانسته‌ایم در کنار تولید محتوای خوب، بستر انتقال مناسب آن را در فضای دیجیتال فراهم کنیم.»

میر محمّدصادق با تأکید بر اینکه مطالعه در فضای مجازی هرچند گسترده است اما به دلیل صحت‌سنجی‌نشده‌بودن محتوا و فقدان زنجیره دانشی پیوسته، گاه ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد، افزود: «این نوع مطالعه، نسل‌های جدید را به مطالعه کوتاه‌مدت سوق می‌دهد و مطالعه کوتاه‌مدت نیز از عمق کافی برخوردار نیست.» او با بیان اینکه کتاب در جوامع پیشرفته پیشران حرکت است، پرسش‌هایی درباره جایگاه کتاب در ساختار تقنینی، بودجه‌ریزی فرهنگی و برنامه‌های توسعه مطرح کرد و ضرورت برنامه‌ریزی برای قرار گرفتن کتاب در سبد فراغت خانواده‌ها را یادآور شد. وی همچنین با اشاره به شهرک‌های آپارتمانی، مجتمع‌های مسکونی پرتراکم و محیط‌های پادگانی (سربازی)، اقدامات انجام‌شده برای ایجاد کتابخانه در این محیط‌ها را ناکافی دانست.

در ادامه نشست، مجید غلامی جلیسه، پژوهشگر تاریخ چاپ و نشر در ایران و مدیرعامل پیشین خانه کتاب و خبرگزاری کتاب ایران، با ارائه مرور تاریخی از صنعت چاپ در ایران و تحلیل آماری شمارگان کتاب و جمعیت کشور در دوره‌های مختلف، بیان کرد که هرگاه کشور در آرامش و ثبات اقتصادی قرار داشته است، تیراژ کتاب نیز رو به افزایش بوده و کتابخوانی رونق یافته است. وی ثبات سیاسی و اقتصادی را لازمۀ توسعه فرهنگی دانست.

وی افزود که ترویج کتابخوانی از بستر خانواده آغاز می‌شود و سپس در مدارس باید تقویت گردد. در ادامه تأکید کرد: «در وهله اول این پدرها و مادرها هستند که باید در ترویج کتابخوانی و ایجاد عادت مطالعه و سپس لذت مطالعه نقش محوری داشته باشند و مدارس نیز با برنامه‌های آینده‌نگرانه باید این حلقه را تکمیل کنند.»

جلیسه همچنین با مقایسه برنامه‌های کتاب کشورهای منطقه با ایران یادآور شد که در کشورهایی همچون امارات متحده عربی یا ترکیه، سیاست‌گذاری‌های حوزه کتاب کودک‌محور است، در حالی‌که سرمایه‌گذاری در ایران بر این قشر اندک است و سیاست‌های حمایتی کافی در این زمینه دیده نمی‌شود.

در بخش دیگری از نشست، یوسف‌دهی به نتایج نظرسنجی اعضای کتابخانه اشاره کرد و گفت: «سرانه مطالعه غیردرسی حتی در میان تحصیل‌کردگان جامعه بسیار کم است و بیشتر شرکت‌کنندگان سرگرم‌شدن در فضای مجازی و بی‌علاقگی به مطالعه را علت کاهش کتابخوانی اعلام کرده‌اند.» او افزود که اشتغالات ذهنی و قیمت کتاب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. وی همچنین تصریح کرد: «برخلاف تصور رایج، مطالعه کتاب‌های الکترونیکی و صوتی جایگزین کتاب‌های چاپی نشده و حتی در میان تحصیل‌کردگان نیز کمترین اقبال به این قالب‌ها وجود دارد. مشکل اصلی کاهش سرانه مطالعه است که دلایل متعدد دارد و بخشی از آنها در این نشست مطرح شد.»

وی با اشاره به محدودیت زمان جلسه گفت که در این نشست فرصت پرداختن به راهکارهای رفع موانع و نقد اقدامات انجام‌شده فراهم نشد و امید است این موضوع در برنامه‌ای دیگر با حضور صاحب‌نظران و نهادهای ذی‌ربط بررسی شود.

در پایان، رضا شهرابی، معاون کتابخانه ملی، با جمع‌بندی مباحث مطرح‌شده بر ضرورت بهره‌گیری از فرصت‌های فضای مجازی برای معرفی کتاب و ترویج کتابخوانی تأکید کرد و برگزاری نشست دیگری را برای بررسی راهکارهای رفع موانع و مشکلات حوزه نشر و کتابخوانی ضروری دانست.