وقف‌نامۀ خیرالنساء خانم برای کتاب «حدیقة الشیعه» در آرشیو ملی ایران معرفی شد
هم‌زمان با ۲۴ آبان، روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار، نوزدهمین شمارۀ مجموعه «در قاب یک سند» به معرفی وقف‌نامۀ کتاب «حدیقة الشیعه» توسط خیرالنساء خانم، همسر فتحعلی‌شاه قاجار، اختصاص یافته است. این سند به تاریخ اول شعبان ۱۲۵۰ قمری / ۱۲ آذر ۱۲۱۳ خورشیدی تحریر شده است.
به گزارش روابط‌عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، رویداد «در قاب یک سند» با هدف معرفی و بازشناسی اسناد مهم و گاه مغفول‌مانده در گنجینۀ آرشیوی سازمان طراحی شده و در هر نوبت به یکی از اسناد تاریخی، فرهنگی، اداری یا اجتماعی موجود در آرشیو ملی ایران می‌پردازد.
در نوزدهمین شماره این مجموعه، وقف‌نامۀ کتاب «حدیقة الشیعه» معرفی شده که خیرالنساء خانم، همسر فتحعلی‌شاه قاجار، آن را برای استفاده فرزندان خود و انتقال به نسل‌های بعد وقف کرده و پس از انقراض نسل، وقف را شامل عموم شیعیان و علمای بلاد دانسته است.
این سند تاریخی ساختاری ساده و منظم دارد و با عبارت «هو واقِفٌ عَلَی الضَّمائِر» و صلوات بر پیامبر اکرم(ص) و خاندان ایشان آغاز می‌شود؛ شیوه‌ای که در وقف‌نامه‌‌های رسمی رایج بوده و نشان از قداست و رسمیت عمل وقف دارد.
در بخش پایانی سند، مُهر خیرالنساء خانم ـ واقف کتاب ـ و مهر متولی وقف با سجع «عبده الراجی علی‌محمد» به چشم می‌خورد. همچنین عبارت «امانت سرکار حاجی خانم» که در سند آمده، بیانگر تعهد متولی نسبت به حفاظت و صیانت از مال موقوفه است؛ مسئله‌ای که از ارکان سنت وقف و مسئولیت شرعی و اجتماعی متولیان در دوره‌های تاریخی به شمار می‌رود.
وقف این کتاب نمونه‌ای ارزشمند از استمرار و تقویت سنت پسندیدۀ وقف کتاب در دورۀ قاجار است. حضور فعال زنان فرهنگ‌دوست در وقف و اهدای کتاب، یکی از مهم‌ترین جلوه‌های مشارکت فرهنگی و اجتماعی آنان محسوب می‌شود. سند حاضر نشان می‌دهد که زنان با بهره‌گیری از موقعیت‌های اجتماعی خود، در ترویج دانش، گسترش فرهنگ کتابخوانی و تقویت سرمایه فرهنگی جامعه نقش مؤثری داشته‌اند.
چنین نمونه‌هایی از وقف کتاب، علاوه بر پاسداشت دانش و انتقال آن به نسل‌های آینده، بخشی از تاریخ اجتماعی زنان در ایران را منعکس می‌کند؛ تاریخی که در آن زنان توانستند سهمی محسوس در اعتلای فرهنگ مکتوب و حیات علمی جامعه از خود برجای گذارند.
این سند با شمارۀ ثبت 296-16508 در آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شود.
