به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران،‌ دکتر حبیب الله عظیمی دانشیار پژوهشی و مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان این مطلب در مراسم گرامیداشت پنجاهمین سالگرد تاسیس مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان گفت: توليد كتاب دستنوشتة دانشمندان هر مرز و بوم و محتواي موضوعي كتاب هاي دست نوشته، به پيشينة علمي و فرهنگي و تاريخ علوم مختلف در ميان هر قوم و ملت اشاره دارد و نسخه هاي خطي به عنوان ماده اي براي تحقيق و پژوهش به منظور بررسي سابقة تمدن و علم و هنر و صنعت در ميان اقوام به شمار می رود.

 

انبوهی تولید نسخه های خطی در جهان اسلام

 

وی ادامه داد: توليد و گسترش علم در میان مسلمانان از قرن 2 هجري با توليد كاغذ در سمرقند و بخارا و گسترش آن در سرزمين هاي ديگراسلامی آغاز شد و سپس از قرن 4 هجری به بعد با ظهور دانشمندان بزرگ و به جاي گذاردن آثار علمي متعدد به زبان فارسي و عربي و درسده های بعدی با ظهور خوشنويسي و خلق تزئينات و آرايه هاي مخصوص كتاب مقدس قرآن و ديوان هاي شعراي بزرگ در ميان مسلمانان، انبوهی از نسخه های خطی اسلامی (فارسی، عربی، اردو و ترکی) تالیف و کتابت شد و در کتابخانه های متعدد کشورهای اسلامی به ویژه در ایران، شبه قاره و ترکیه به صورت پراکنده جای گرفت.

 

عظیمی با اشاره به این مطلب که ميليون  ها نسخه خطي فارسي و عربي است در سرتاسر جهان موجود است؛ گفت: حاصل فعاليت ها و كوشش هاي كانون هاي نسخه نويسي (ديواني – دانشمندان – وراقان و خوشنويسان) با توجه به تحولاتي كه هر كدام از اين كانونها در ادوار مختلف داشته اند ميليون  ها نسخه خطي فارسي و عربي است كه امروز در سرتاسر جهان در كتابخانه هاي عمومي و خصوصي نگهداري مي شوند و يا در موزه ها به نمايش گزارده شده اند.

           

پراکندگی نسخه های خطی

 

این نسخه پژوه ادامه داد:  عوامل متعددی از قبیل رخدادهاي سياسي، تعصبات مذهبي، انتقال نسخه ها از طريق مهاجران و يا استعمارگران، روابط فرهنگی بین کشورها، از طرفی سبب از بین رفتن تعدادی از این میراث ارزشمند شد و از طرف دیگر باعث شد نسخه‌های خطی سر از کتابخانه‌های کشورهای غرب همچون کتابخانه ها و موزه های انگلیس، فرانسه و کنگره آمریکا  در بیاورد و باعث فخر و مباهات آن‌ها شود.برای نمونه، تعدادی ازكتابخانه هاي شبه قاره كه انباشته از نسخ خطي فارسي بود، توسط نظاميان انگليسي و يا اعضاي كمپاني هند شرقي تهي شد. همچنان که مجموعه نفيس خطي موزه ويكتوريا و آلبرت توسط يك سرلشگر به نام رابرت مرداك اسميت ازايران تهيه وبرده شده و بسياري از نسخه هاي خطي فارسي كتابخانه ادوارد براون نيز از ايران منتقل شده است.

 

تربیت نسخه شناس

 

عظیمی با بیان این مطلب که نگهداری از اسناد یک ضرورت است گفت: لازم است از اسناد پرافتخار به خوبي نگهداري و حفاظت شود تا محققان و پژوهشگران بتوانند از اين اسناد با ارزش تاريخي در پژوهش هاي مختلف استفاده كنند. بديهي است با توجه به انبوهيِ نسخه هاي خطي در سرزمين ايران و پاکستان، در ساليان گذشته متخصصان و كارشناسان خبره اي در موضوع نسخه شناسي در اين مناطق با شيوة استاد و شاگردي تربيت شده اند. امروزه با توجه به تأسيس رشتة كارشناسي ارشد در برخي از  دانشگاه هاي جمهوري اسلامي در چند دهه اخير به تربيت كارشناسان و نسخه شناسان دانشگاهي اهتمام خاصي شده است. وجود بیش از 5 هزار نسخه خطی

در كشور ايران و فهرست نشدن حدود نیمی از آنها تأكيدي بر لزوم تربیت کارشناسان در این حوزه است.

 

عضو هیات علمی پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اظهار داشت: به علاوه وجود تعداد زيادي از نسخه هاي خطي فارسي در شبه قاره، آسياي ميانه و تركيه و فهرست نشدن بخش عمده ای از آنها به دليل نبودن فهرست نگار، تأكيد ديگري بر ضرورت تربيت كارشناسان نسخه شناسي در دانشگاه ها و ورود اين كارشناسان جوان به حوزه فهرست نويسي نسخه هاي خطي فهرست نشده با نظارت استادان و تأليف منابع مورد نيازآنهااست.با توجه به پراكندگي نسخه هاي خطي فارسي و عربي و اردو در كشورهاي مختلف دنيا، ضرورت دارد تا با تحقيق علمي وتدوين مباحث مهم مرتبط با  نسخه هاي خطي، كارشناساني متخصص در دانشگاه ها تربيت شوندتا هرچه سريع تر و بهتر به امر معرفی نسخه های فهرست نشده كمك نمايند.

 

معرفی و شناسایی نسخه های خطی

 

وی تاکید کرد: نسخ خطي يكي از بهترين مشخصه‌ها براي معرفي اصالت پيشينه فرهنگ كشورها در دنياست. هرچه زمان مي‌گذرد، سنديت و صحت نوشته‌هاي نسخ خطي به ويژه در حوزه علوم مختلف بيشتر اثبات مي‌شود. به عنوان مثال نسخه‌هاي علم هندسه وفلسفه از ابن‌سينا و طب سنتی و اسلامی روز به روز در دنيا بيشتر مطرح مي‌شود. برهمين اساس اطلاع‌رساني در اين حوزه براي عموم مردم و داشتن شناخت اوليه از نسخ خطي ضروري است. معرفی و شناسایی نسخه های خطی درساده‌ترین تلقی، به کار محققان ومصححان کتاب می‌آید. یعنی با فهرست شدن نسخه های جدید، امکان دسترسی به نسخه های گاه کهن‌تر و یاکامل‌تری از اثر در دست تحقیق خود می یابند .بنابرين فهرست نگاري نسخ خطي اگرچه سخت و طاقت‌فرساست اما امری ضروری است.

 

فهرستگان های نسخ خطی

 

عظیمی گفت: با توجه به پراكندگي نسخه های خطی در کتابخانه های کشورهای مختلف در عصرحاضر ،  جست و جوي نسخه هاي يك کتاب خطی و نسخه جويي ونسخه يابي براي محقق و مصحح وكارشناسان نسخ خطي امری مشکل است . مصحح و محقق در مرحله نسخه جويي هم به لحاظ وجود نسخه هاي معتبر وقديمي از يك عنوان كتاب با جستجودر فهرست كتابخانه هاي داخل و خارج از كشور باید به اطمينان برسد وهم بايد به اطلاعات كتابشناسي و نسخه شناسي موجود در فهرست ها اعتماد پيدا كند تا در مجموع در مسير نسخه جويي و نسخه يابي  به اتقان برسد. مي توان دريافت كه تهيه فهرستگان براي نسخه هاي خطّي موجود در هر کشور وتهیه فهرست مشترك نسخه هاي خطي ايران با مناطقي همچون پاكستان، هند و يا كشورهاي آسياي ميانه ويا تركيه وكشورهاي اروپايي تا چه اندازه از اهميّت برخوردار است .

 

وی با اشاره به اهمیت تهیه فهرستگان گفت: از چندین دهه قبل، تعدادی از اساتید و نسخه شناسان در ایران و پاکستان به اهمیت تهیه فهرستگان پی برده و تلاش هایی در این زمینه به خرج داده اند که از جمله تلاش های انجام شده در پاکستان می توان به فهرست مشترك نسخه هاي خطّي فارسي پاكستان / اثر 14 جلدی  موضوعی برای معرفی نسخ خطی فارسی در کتابخانه های پاکستان از سوی زنده یاد استاد احمد منزوی بین سالهای 1983 تا 1997 طی 14 سال در مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان نگارش یافته اشاره کرد.

 

عظیمی ادامه داد: راهنمای فهرست مشترک نسخه های خطی پاکستان توسط انجم حمیدکه در سال 1988 در مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان به چاپ رسید. در این اثر فهرست الفبایی نام تمام کتابهای معرفی شده در 14 جلد فهرست مشترک پاکستان و فهرست نام کسان یاد شده در مجلدات فهارس مذکور به تفصیل آمده است، فهرست نسخه های خطی پاکستان، تالیف استاد عارف نوشاهی در 4 مجلد که درموسسه میراث مکتوب در ایران به سال 1396 شمسی منتشر شده و به منزله تکمله ای بر فهرست مشترک نسخه های خطی پاکستان اثر احمد منزوی است و کتاب‌شناسی توصیفی فهرست نسخه‌های خطی پاکستان (و بنگلادش)/ اثر دکتر عارف نوشاهی از دیگر تلاش های انجام شده در تهیه فهرستگان است.

ساماندهي مجموعه هاي نسخ خطي

این دانشیار پژوهشی اضافه کرد: گردآوري و متمركز كردن مجموعه هاي پراكنده دري یك يا چند مركز بزرگ ، فرآيند ساماندهي آن نسخه ها را امكان پذير مي كند. مباحث عمده اي كه در فرآيند ساماندهي مجموعه هاي نسخه هاي خطي بايد مورد لحاظ قرار گيرد شامل  حفاظت ونگهداری،‌ فهرست نويسي و اطلاع رساني،‌ تهيه نسخه عكسي و ميكروفيلم و اسکن آنها و راه اندازي كتابخانه ديجيتال می شود.

دکتر حبیب الله عظیمی در پایان صحبت های خود با ارائه پیشنهادهایی گفت: تلاش هاي مشترک بین کتابخانه ملی ایران به عنوان بزرگترین آرشیو نگهداری نسخ خطی در ایران و نیز مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان  از مهمترین فعالیت هایی است که می تواند در زمینه های طراحي وتدوين فهرست مشترك نسخ خطي فارسي ايران و پاکستان، طراحي پايگاه منطقه اي نسخ خطي اسلامي با در برداشتن اطلاعات كتابشناختي نسخ خطي فارسي،عربي،اردو وتركي موجود در كتابخانه ها و مراكز نگهداري نسخ خطي درایران وپاكستان و  طراحي و ايجاد كتابخانه خطي ديجيتال منطقه اي با مشاركت ايران وپاكستان انجام شود.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در جهت رسالت این سازمان مبنی بر تکریم و تجلیل از مراجع عظام،‌ متفکران،‌ اندیشمندان و صاحبنظران برجسته، مراسم تجلیل از مقام علمی حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی در آستانه چهلمین روز درگذشت ایشان با حضور بیت شریف ایشان، اساتید حوزه و دانشگاه و مسئولان فرهنگی کشور برگزار می شود.

نکوداشت هفتادمین سال تالیف کتاب «منتخب الأثر» از آثار ارزشمند آیت الله صافی گلپایگانی با موضوع امام عصر (عج)، از محورهای این آیین است.

این مراسم روز چهارشنبه 18 اسفندماه، ساعت 16 به همت اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با حضور جمعی از علما،‌ فرهیختگان وعلاقمندان به آیت الله صافی گلپایگانی در مرکز همایش های بین المللی سازمان اسناد و کتابخانه ملی   برگزار خواهد شد.

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی از مراجع عالیقدر ، عمر گرانقدر خود را صرف مطالعه در علوم اسلامی، پژوهش، تالیف کتاب های ارزنده، تدریس و تبلیغ آیین اسلام و مکتب اهل بیت (ع) کرد.

ایشان با بهره‌گیری از اساتید بزرگی همچون آیت‌الله العظمی حسین بروجردی، آیت‌الله العظمی سید محمد حجت، آیت الله خوانساری، آیت الله محمد کاظم شیرازی (در نجف) و آیت الله العظمی سید محمدرضا موسوی گلپایگانی به درجه عالی درعلم فقه دست یافت.

کتاب «مُنتَخبُ الاَثَر فی الامام الثّانی عَشَر(عج)»، یکی از‌ اثار ارزنده آیت الله صافی گلپایگانی به زبان عربی است که احادیثی از کتاب‌های شیعه و اهل سنت را در برگرفته و در 10 فصل تنظیم شده است. اثبات وجود و امامت امام مهدی (عج)، احادیث مربوط به زندگانی امام دوازدهم، نائبان حضرت، عصرغیبت، ظهور و حکومت جهانی نیز، از موضوعات این کتاب ارزشمند است.

 

تست

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، پانزدهمین نشست کار گروه علم اطلاعات به منظورمعرفی پایان نامه های مقطع دکتری در رشته علم اطلاعات، دانش شناسی، سند‍پژوهی و نسخ خطی برگزار می شود.

نشست کارگروه علم اطلاعات با عنوان « طراحی بازی‌واره آموزش دیابت نوع دو و تعیین اثربخشی آن بر مهارت سواد سلامت دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران» روز چهارشنبه 4 اسفند ماه ساعت 19 به صورت مجازی برگزار می شود.

نشست کارگروه علم اطلاعات به آدرس:(َinstagram.com/andishgah.nlai?utm_medium=copy_link) ‍‍پخش خواهد شد و شادی اسدزندی سخنران و زهرا بتولی دبیر این نشست خواهند بود.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، امین اله قلانی یکی از نویسندگان تقدیر شده برای کتاب «نشان های شهرداری های ایران (1358-1320)» با بیان این مطلب گفت: فرآیند پژوهش با طرح «سئوال» آغاز می شود و این مسیر در سطوح ختلف ادامه پیدا می کند و به جزئیات این فرآیند توجه بیشتری می شود و عوامل موثری مورد واکاوی قرار می گیرند. 

وی ادامه داد: در این تحقیق به بحث نشان ها در حوزه اسناد،‌ در کشور به صورت تخصصی پرداخته شده است. زیرا مبحث «نشان ها» تا کنون ناشناخته باقی مانده بود و تلاش من و حسن ستاری دیگر نویسنده این کتاب کامل کردن این مبحث بود. در ارتباط با اسناد مختلف جزئیاتی وجود دارد که در پیشبرد فرآیند تحقیق و پژوهش مهم و موثر است.

این محقق با اشاره به این مطلب که «نشان ها» در ایران به ظاهر از تاریخ و سابقه چندانی برخوردار نیست؛ گفت: در این زمینه تلاش هایی به انجام رسیده تا سابقه نشانه شناسی در دوره باستان را شناسایی کنند، اما این فعالیت محدود بوده و در مجموعه اسناد ملی مورد توجه قرار نگرفته بود.

قلانی تاکید کرد: بنابراین در انجام تحقیق مربوط به کتاب «نشان های شهرداری های ایران (1358-1320)» سراغ اسناد رفتیم و در حین تحقیق اسناد مختلفی را پیدا کردیم که جزئیات بسیاری از موضوع «نشان ها» مطرح می کرد و هریک بیانی تازه به منظور رسیدن به ریشه و اطلاعات جدید پیش پای محقق قرار می داد و ما به عنوان پژوهشگر سعی کردیم نسبت به این جزئیات دقت لازم را به کار گیریم.

نویسنده تقدیر شده کتاب «نشان های شهرداری های ایران (1358-1320)» ادامه داد: موضوع کتاب به نشان ها و بیرق هایی باز می گردد که در دوره مورد نظر تحقیق در شهرها و شهرداری های مختلف کشور رایج بوده و در سطح جامعه بازتاب داشته است. در این تحقیق الگوبرداری این نشان ها در چارچوب اسناد مورد بررسی قرار گرفت. درواقع این کتاب اگر در جشنواره ملی پژوهش دیده شده،‌ حاصل تلاش همکاران در معاونت اسناد ملی این سازمان بوده است.

این پژوهشگر بیان کرد: اسنادی که در دوره های مختلف شناسایی، ‌ارزشیابی و به آرشیو ملی منتقل شدند،‌ به شکل صحیح و تخصصی فهرست نویسی و وارد بانک های اطلاعاتی شدند و به بهره برداری رسیدند. تحقیقی که در این جشنواره ملی ارائه شد،‌ بخشی از گنجینه ای است که در آرشیو ملی ایران صیانت و نگهداری می شود و انتخاب این کتاب به عنوان اثری برگزیده و شایسته تقدیر، دلالت بر اهمیت اسناد دارد.

امین اله قلانی یادآورشد: توجه ویژه به جایگاه اسناد یک ضرورت است و امروزه مراکز علمی، پژوهشی و آینده نگر در تلاش هستند که از اسناد به عنوان مرجعی برای انجام مطالعات آینده نگر استفاده کنند. بر همین اساس باید توجه ویژه ای به این مهم داشته باشیم و از اسنادی که در اختیار داریم برای برنامه ریزی های آتی استفاده کنیم. زیرا با نگاه به اسناد می توان دریافت که در بسیاری از موارد شباهت های فراوانی بین رخدادها و اتفاق های فعلی با آنچه که در گذشته به وقوع پیوسته و امروز اسناد به ما ارائه می دهند؛ وجود دارد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، همایش ملی «یکصدسال بعد از کودتای ۱۲۹۹»، طبق برنامه ریزی قرار بود در تاریخ سوم اسفندماه برگزار شود، اما به دلیل درخواست ‍پژوهشگران و محققان و احترام به خواست آنها، مهلت ارسال اصل مقاله به این همایش تمدید شد.

طبق اعلام دبیرخانه این همایش ملی، تاریخ و نحوه برگزاری متعاقبا اعلام خواهد شد.

همایش ملی «یکصدسال بعد از کودتای ۱۲۹۹» امتیاز پایگاه علوم استنادی جهان اسلام (ISC) را کسب کرده و قرار است به منظور هرچه بهتر برگزار شدن این همایش در پایگاه علوم استنادی جهان اسلام (ISC)، نمایه و مقاله های برگزیده منتشر شود.

موضوعات ارائه شده به منظور شرکت در این همایش ملی، شامل «تاریخ نگاری کودتای 1299»، «زمینه های داخلی وقوع کودتا سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی»، «عوامل داخلی پیدا و پنهان وقوع کودتا»، «اثرات کودتا بر تحولات سیاسی و زیست اجتماعی ایران»، «نقش مطبوعات در وقوع و برخورد با کودتا» و «نقش اشخاص رجال سیاسی، فرهنگی » می شود.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، شاخص های عملکردی آماری اداره کل مرمت و حفاظت در حوزه های ضدعفونی و آفت زدایی، ‌آسیب زدایی،  مرمت و بازسازی،‌ غبارزدایی،‌ پايش محیطی و برگزاری کارگاه آموزشی آسیب شناسی، مرمت آثار کاغذی و تدوین استانداردهای ملی و شیوه نامه‌های حفاظت و نگهداری و برگزاری دوره‌های آموزشی بین المللی آسیب شناسی و مرمت آثار كاغذي شرح داده شد.
بر اساس این گزارش، ‌در حوزه ضد عفونی و آفت زدایی تعداد 27 میلیون و 540 هزار برگ سند و کتاب،‌ در بخش آزمایشگاه و آسیب شناسی تعداد  264 هزار و 556 برگ سند و کتب آسیب دیده، آسیب زدایی شدند. 
اداره کل مرمت و حفاظت در حوزه مرمت و بازسازی، تعداد حدود 18 هزار و 500 برگ سند و کتاب آسیب دیده را مرمت و بازسازی کرده است. همچنین تعداد 80  جلد از نسخه های آسیب دیده نسخ خطی و چاپی نفیس مرمت شده است که جلد 60 نسخه از جلدهای نسخ مذکور نیاز به مرمت داشته که کار مرمت و بازسازی برای آنها انجام شده و تعداد 20 جلد از نسخه های آسیب دیده فاقد جلد بودند و جلد جدیدی برای هریک از آنها طراحی و ساخته شد.
همچنین 261 هزار و 638 برگ سند و کتاب آسیب دیده غبارزدایی شده و برای تعداد  807  مخزن، پایش محیطی و بیولوژیک در طی سه دوره فصلی انجام شده است. برگزاری سه کارگاه تخصصی آموزش آسیب شناسی و مرمت آثار کاغذی برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته مطالعات آرشیوی از دیگر فعالیت های انجام شده در اداره کل مرمت و حفاظت در حوزه مرمت و بازسازی بوده است.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، هدف از اجرای این طرح، پاسخ به یکی از رسالت های ذاتی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در جهت ارتقای فرهنگ کتاب و کتابخوانی است.

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با همکاری شرکت بهره برداری راه آهن شهری تهران و حومه،  تعداد 1400 نسخه کتاب با موضوعات متنوع را در ایستگاه متروی تاتر شهر به شهروندان اهدا کرد.

در پویش «کتاب در حرکت»، منابع مکتوب و کتاب ها با همکاری نهادهای مختلف و در مکان پر تردد، از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران میان شهروندان اهدا می شود. در ادامه از شهروندان دعوت می شود پس از مطالعه، اثری که در اختیار دارند، به منظور مطالعه در اختیار دیگران چون اعضای خانواده، دوستان و آشنایان و غیره قرار دهند؛ زیرا با دست به دست شدن این منابع، دسترسی به کتاب و امکان مطالعه برای عده بیشتری از افراد و هموطنان در سراسر کشور فراهم می شود.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران،‌ محمدعلی ربانی رایزن فرهنگی ایران درهند با بیان این مطلب در اختتامیه همایش بین المللی «میراث مشترک ایران و هند :نسخ خطی (ظرفیت ها و چالش ها)» که در اندیشگاه سازمان اسناد  و کتابخانه ملی ایران برگزار شد؛ گفت: در همایش دو روزه میراث مشترک ایران و هند مقاله های ارزشمندی ارائه شد که این آثار سرمایه خوبی برای شناخت هرچه بیشتر میراث مشترک دو کشور است.

رایزن فرهنگی ایران درهند ادامه داد: نسخ خطی از مهمترین میراث مشترک میان دو ملت ایران و هند است. این نسخ بستر مناسبی برای فهم و تعامل مشترک فرهنگ این دو کشور و بازگو کننده گذشته درخشان فرهنگ و زبان ایرانیان است.

وی با بیان این مطلب که نسخ خطی بخش مهمی از حافظه جهانی به شمار می آید، افزود: اسناد و نسخ خطی پل ارتباط فرهنگی با بسیاری از جوامع است و زمینه همکاری علمی را نیز فراهم می کند.

ربانی رایزن فرهنگی ایران درهند به ویژگی ها و ابعاد مذهبی نسخ خطی اشاره کرد و یادآورشد: بازنشر این آثار می تواند فرصت خوبی برای همکاری میان ملت ها ایجاد کند و درهمین راستا مطلوب است دبیرخانه دائمی این همایش در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تاسیس شود و مقاله های متعدد در زمینه های مختلف این میراث مشترک ارائه و حفظ و ترجمه شود.

 

زبان فارسی به دایره زبان های کلاسیک هند وارد شده است

 

احسان شکر اللهی رییس مرکز تحقیقات زبان و ادب فارسی درهند با اشاره به این مطلب که بخش قابل توجهی از آیین سیاسی، هنری، ادبی و فرهنگی هند به زبان فارسی نوشته است، گفت: بهره مندی هندوها از میراث مشترک ایران و هند مستلزم این است که فرهیختگان هند و علاقمندان به این میراث، ظرفیت مناسب برای انجام فعالیت های علمی را ایجاد کنند.   

وی ادامه داد: امروزه فهرست گروه های زبان و ادب فارسی در دانشگاه های هند با گروه های آموزش زبان و ادب فارسی در سراسر جهان برابری می کند و بیش از 120 مرکز دانشگاهی در هند، زبان فارسی را آموزش می دهند. در همین راستا، سیاست جدید آموزشی کشورهند با تصویب مجلس این کشور از سال 2020،  زبان فارسی به دایره زبان های کلاسیک هند وارد شده است.

به گفته رییس مرکز تحقیقات زبان و ادب فارسی درهند، مهمترین عنصر برای کمک به فرآیند آموزش زبان فارسی که مقدمه پرداخت به نسخه های خطی است، مربوط به بازبینی و بازنویسی آموزش زبان می شود و در این زمینه اقدامات ارزشمندی در بنیاد سعدی صورت گرفته است.

احسان شکر اللهی اظهار داشت: بازبینی منابع مربوط به تاریخ ادبیات و آموزش آن از دیگر موضوعات حائز اهمیت است و در این راستا علاوه بر بنیاد سعدی لازم است فرهنگستان زبان و ادب فارسی و دانشگاه های مختلف ایران نیز همکاری کنند تا گروه های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه های هند تقویت شود. ضمن اینکه خواندن نسخه های خطی مستلزم دریافت آموزش های ویژه است و درست خوانی این نسخ اهمیت ویژه ای دارد.

 

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، براساس اطلاعات منتشر شده در دفترچه آزمون استخدامی، فرصت های شغلی مورد نیاز با  تمرکز بر بخش های مختلف این سازمان اعلام شد.

براساس‌ این گزار‌ش فرصت های شغلی اعلام شده سازمان به شرح زیر است:

کارشناس بررسی اسناد آرشیوی
کارشناس برنامه ریزی
کارشناس پردازش فراداده ها
کارشناس پشتیبان خدمات کاربران
کارشناس پشتیبانی فنی_محتوایی
کارشناس تولید محتوای دیجیتال
کارشناس حراست نیروی انسانی
کارشناس روابط‌عمومی
کارشناس فهرست نویسی نسخ خطی و چاپ سنگی
کارشناس کتابداری
کارشناس مدیریت داده ها
کارشناس مرمت نسخ خطی و جلدهای نفیس
کارشناس مستندسازی

متقاضیان ثبت نام و شرکت در نهمین آزمون استخدامی متمرکز دستگاه های اجرایی کشور از روز چهارشنبه 27 بهمن از طریق سایت این سازمان به آدرس:   (www.sanjesh.org) امکان ثبت نام دارند.

پایان مهلت ثبت نام در این آزمون روز دوشنبه 2 اسفند ماه 1400 تعیین شده است.

 آزمون رشته های شغلی مرتبط به دستگاه های اجرایی از جمله سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران روز جمعه 1401/04/31 برگزار می شود.

متقاضیان برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت سازمان سنجش مراجعه کنند.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، فرحناز افضلی قادی پژوهشگر برگزیده عضو هیات علمی این سازمان با بیان این مطلب گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان یکی از مراکز مهم فرهنگی کشور وظیفه حفظ میراث فرهنگی کشور را دارد و به عنوان سازمانی مرجع به شمار می آید و نقش مهم و تعیین کننده ای در سیاستگذاری های فرهنگی و پژوهشی کشور دارد.
وی ادامه داد: در این راستا عمدهفعالیت های این سازمان در سه محور فرآهم آوری، پ‍ردازش و اطلاع رسانیمنابع دسته بندی می شود و این محورها برای خدمت رسانی به پژوهشگران اهمیت دارد زیرا موجب تسهیل در دسترسی به منابع می شود. 
این عضو هیات علمی دوازدهمین جشنواره پژوهش و فناوری اظهار داشت: وظیفه اعضای هیات علمی سازمان در درجه نخست، شناسایی این سه محور است، تا براساس آن موانع و مشکلات ‍پژوهشی در این حوزه را شناسایی شود و متناسب با آنها طرح های پژوهشی نیز ارائه شود. لازمه دستیابی به این اصل مهم این است که با توجه به وجود تخصص های مختلف در این سازمان ارتباط معناداری بین تخصص ها وظایف سازمانی برقرار شود. 
افضلی قادی با اشاره به این مطلب که در گروه پژوهش های ایران شناسی و اسلام شناسی فعالیت می کند، افزود: باتوجه به وظایفی که این گروه پژوهشی بر عهده ما گذاشته است، ما می توانیم منابع مختلف مرجع در حوزه ایران شناسی و اسلام شناسی، بسیاری ازنسخ خطی موجود در کتابخانه ملی و همینطور آثار منتشره توسط محققین خارجی در مورد ایرانرابه پژوهشگران معرفی کنیم.در دوازدهمین جشنواره برای مجموع فعالیت های خود اعم از مقاله، کتاب،‌طرح های پژوهشی و داوری پایان نامه به عنوان نفر برگزیده انتخاب شدم. 
وی ادامه یادآورشد: از جمله پژوهش های مفید دیگر در این گروه ارائه مجموعه ای گسترده ای از اطلاعات در قالب شبکه های معنایی در محیط وب است. در این زمینه هستی نگاری راویان احادیثدر دست تحقیق استکه می تواندزمینه ای برای تحقیقات گسترده تردر حوزه اسلام شناسی به شمار آید.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نخستین نشست از مجموعه نشست های «خیابان انقلاب» با رونمایی از سه عنوان کتاب با موضوع انقلاب، روز دوشنبه 25 بهمن 1400، با حضور حجت الاسلام و المسلمین احمد خزایی رییس موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، مهندس مصطفی میرسلیم نماینده محترم مجلس شورای اسلامی، علیرضا مختارپور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری سرپرست اندیشگاه، معاونان، مدیران و همکاران سازمان برگزار شد.

وجه تمایز انقلاب اسلامی، فرهنگی بودن آن است

حجت الاسلام محمدرضا زائری سرپرست اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ضمن گرامیداشت نام و یاد امام راحل و شهدای انقلاب اسلامی ایران، گفت: سلسله نشست های «خیابان انقلاب» به موضوع کتاب و انقلاب اسلامی می پردازد و قرار است این نشست ها به صورت منظم در طول سال برپا شود، تا نسبتِ بین کتاب، انقلاب و جایگاه کتاب در شکل گیری انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گیرد.

سرپرست اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به منویات و تاکیدات مقام معظم رهبری درباره خصوصیات و ویژگی های انقلاب اسلامی برای نسل جدید افزود: بیان خصوصیات و ویژگی های انقلاب اسلامی ایران، از نکاتی است که رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید بسیار دارند تا برای مردم و به ویژه برای نسل جدید تبیین شود.

وی در ادامه با اشاره به این مطلب که انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب فرهنگی بوده است؛ گفت: وجه تمایز انقلاب اسلامی با سایر انقلاب های رخ داده در دنیا، فرهنگی بودن آن است و این مهم یکی از ارزش های انقلاب اسلامی ایران به شمار می آید. به اعتقاد من انقلاب اسلامی، یک انقلاب مدرسه ای بوده است زیرا رهبران آن چهره های نظامی و متکی به اسلحه نبودند وکودتا نکردند.

حجت الاسلام محمدرضا زائری با اشاره به اهداف برگزاری مجموعه نشست های «خیابان انقلاب»، افزود: تببین این موضوع برای نسل جدید که انقلاب اسلامی ایران، چگونه با تکیه به چهره های علمی، رویکردهای عالمانه و موضوع کتاب و اندیشه پدید آمده، از دیگر اهداف برگزاری مجموعه این نشست ها است.

در ادامه این نشست حمیدرضا اسماعیلی نویسنده کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» با قدردانی از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای برگزاری نشست «خیابان انقلاب» گفت: در ابتدا یادی می کنم از نویسندگان و پژوهشگرانی چون عبدالحسین آیتی، حسن ایرلو و محیط طباطبایی که در حوزه تاریخ با موضوع بهائیت آثار ارزشمندی را به یادگار گذاشته اند. کتاب «کشف الحیل» نوشته عبدالحسین آیتی از جمله کتاب های نوشته شده در حوزه تاریخ با موضوع بهائیت است.

فرقه بهائیت پدیده ای متغیر و نیازمند مطالعات جدید است

وی با تاکید بر این مطلب که مطالعات جدید در حوزه بهائیت نیاز جامعه است گفت: بهائیت پدیده ای در حال تغییر است و نیازمند مطالعات جدید در این حوزه هستیم. نگارش کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» هشت سال طول کشید. این کتاب پاسخ به بخشی از مطالبات در این حوزه بوده است. کلمه «فرقه» در کنار «بهائیت» عموما مورد استفاده قرار می گیرد و یا از آن با عنوان «فرقه سیاسی بهائیت» یاد می شود؛ به اعتقاد من بهائیت به تعبیر بهتر فرقه سیاسی بهائیت است و اگر با نگاهی دقیق به این موضوع نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که در کنار فرقه بودن، یک سازمان نیز وجود دارد. زیرا امروزه رهبران این تشکیلات واقف هستند و اعتراف می کنند که بهائیت یک سازمان است ولی سوال این است که چه نوع سازمانی است؟ براساس بررسی های انجام شده، «بهائیت» یک سازمان سیاسی ذی نفوذ و گروه فشار است که در زمان پهلوی به اوج خود رسید و به برکت انقلاب اسلامی ایران متوقف شد. این سازمان سیاسی ذی نفوذ و دغل کار بهائیت در پوشش مذهبی و دینی تلاش کرده تا اهداف سیاسی خود را پیش ببرد و در کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» به این نکات به تفصیل اشاره کرده ام.

نویسنده کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» ادامه داد: سازمان سیاسی بهائیت یک سازمان پیچیده است و ابعاد مختلفی دارد و هر نویسنده و محققی می تواند بخشی از این سازمان را بشناسد و به دیگران نیز بشناساند. تلاش شد در نگارش کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» با بهره مندی از منابع دست اول موضوعات جدید را در این حوزه به دور از درگیر شدن با موضوعات قدیمی بررسی و مطرح شود. در زمان حکومت پهلوی مهم ترین و بزرگ ترین غول های اقتصادی ایران سازمان سیاسی بهائیت بود که صاحب بنگاه های کلان اقتصادی نیز بودند. از همین رو می توان دریافت آنها چه جایگاهی در رژیم سابق داشتند. در واقع اقتصاد سیاسی بخش مهمی از ابعاد نفوذ سازمان سیاسی بهائیت در حکومت پهلوی بوده است. شناساندن ساختار اداری و سیاسی سازمان بهائیت یکی از مباحث اصلی این کتاب است.

اهمیت و موقعیت انقلاب اسلامی برای نسل امروز باید به درستی تبیین شود

سید مصطفی تقوی مقدم نویسنده کتاب «پهلوی ستایی در ترازوی تاریخ» براهمیت و موقعیت انقلاب اسلامی در روند تحولات ایران تاکید کرد و گفت: هر اندازه در تبیینِ واقعیت و ماهیت انقلاب موفق ترعمل کنیم،‌ در ‍‍پیمودن مسیر ‍پیشرفت کشورموفق تر خواهیم بود.

وی ادامه داد: نسل هایی که دوران انقلاب را درک نکردند و صرفا روایت ها را می شنوند،‌ شاید فکر کنند که انقلاب اسلامی صرفا یک رویداد تاریخی بوده که در نتیجه نارضایتی مردم از رژیم حاکم وقت رخ داده است و اگر درک از انقلاب بزرگ ایران به عنوان یک انقلاب فرهنگی، به همین درک و فهم محدود شود؛‌ آغاز ورود آسیب های جدی، تشکیک و شبهات از سوی جناح های مختلف خواهد بود. اما اگر به نسل های آینده تبیین شود که کشورما در 200 سال اخیر در مخمصه و بحران های عدیده ای قرار داشته که جریان های فکری و سیاسی برای رویارویی با بحران ها چه اقدام هایی انجام داده اند؛‌ دریافت خواهد شد که آنچه به نام انقلاب اسلامی در بهمن 57 تحقق یافت، نتیجه منطقی و مولود طبیعی تحولات 200 سال اخیر بوده و راهی غیر از آن پیش پای ملت ایران باقی نبوده است. بنابراین پس از تجربه همه راه ها و تحول عظیم و قدرتی که توانست کشور را از مرحله سلطنت به مرحله جمهوریت مبتنی بر اراده ملی در عرصه سیاست مدرن انتقال دهد و در دنیای امروز حرفی برای گفتن داشته باشد تنها مبتنی بر یک اندیشه فرهنگی به نام انقلاب اسلامی ایران بود.

اندیشه فرهنگی انقلاب اسلامی در تلاش برای رفع یک انسداد تاریخی بود

نویسنده کتاب «پهلوی ستایی در ترازوی تاریخ» گفت: نیروی محرکه اندیشه فرهنگی انقلاب اسلامی، تحولی شگرف و مایه نجات کشور از بحران و رفع یک انسداد تاریخی و همچنین علت بقای جامعه و تامین کننده نیازهای ملی بود. به همین دلیل است که پس از پیروزی انقلاب، اندیشه هایی که انقلاب اسلامی ایران آنها را پس زده و ناکارآمدی فکری شان را نشان داده بود درصدد تشکیک مبانی فکری و نظری انقلاب برآمدند.

سید مصطفی تقوی مقدم نویسنده کتاب «پهلوی ستایی در ترازوی تاریخ» با اشاره به این مطلب که پهلوی ستایی اقدامی فرصت طلبانه برای بهره برداری از بحران های پس از انقلاب اسلامی بوده است، گفت: پهلوی ستایی تنها محدود به سلطنت طلب ها  نمی شود، بلکه مبتنی بر جریان و اندیشه غرب گرا نیز بوده است. بنابراین در سیر تحولات ایران، نسخه غرب گرایی با وقوع انقلاب اسلامی امتحان خود را پس داد و مردم ایران به انقلاب اسلامی پاسخ مثبت دادند که همین موضوع نشان ناکارآمدی آنها است. بنابراین پس از انقلاب جریان غرب گرا دچار استیصال، درماندگی فکری و سیاسی شد و اکنون این جریان از درماندگی خود، به مدح و ستایش پهلوی می پردازد. در همین راستا امروزه جریان روشنفکری غرب گرا نیز مستاصل است. متاسفانه روشنفکر غرب گرای کشور چه در قامت استاد دانشگاه و چه در قامت تحصیل کرده به حضیض و انحطاط پهلوی ستایی افتاده و ناچار می شود ازدیکتاتور ترین رژیم شناخته شده کشور مدح و ستایش کند.

داده های علمی و تاریخی، پهلوی ستایی را تایید نمی کند

وی با بیان این مطلب که پهلوی ستایی نمی تواند مبتنی بر علم باشد گفت: مقوله پهلوی ستایی در دفاع ناکارآمد است و مبتنی برعلم نیست و داده های علمی و تاریخی، حکومت پهلوی و پهلوی ستایی را تایید نمی کند.در این کتاب مطرح می شود که پهلوی از اصل با این مملکت مشکل داشت و در مقابل، مردم هم با پهلوی مشکل داشتند. بنابراین قرائت موجود در نفی پهلوی یک قرائت حکومتی نیست و به اعتقاد من تالیف و انتشار این کتاب نیاز روز جامعه است.

حجت الاسلام و المسلمین احمد خزایی رییس موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی به عنوان آخرین سخنران در نشست «خیابان انقلاب» گفت: امید است سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در راستای تبلیغ و ترویج کتاب و آثار مربوط به انقلاب اسلامی و تاریخ انقلاب گام های موثری بردارد و خوشبختانه ریاست این مجموعه اهل کتاب، تحقیق و پژوهش و تعامل با موسسات تاریخی است.

وی با اشاره به هشدار مقام معظم رهبری در خصوص تهاجم فرهنگی گفت: مقام معظم رهبری در دهه 70 درخصوص تهاجم فرهنگی هشداردادند و اخیرا دغدغه خود را از مساله روایت، روایتگری و جنگ روایت ها ابراز کردند و واژه «جنگ ترکیبی» را به کار برده اند که ما باید در همه حوزه ها ایستادگی کنیم.

رییس موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی اشاره به اهمیت مساله «جهاد تبیین»، افزود: ابرهای تیره فضای مجازی افکار ما را تحت تاثیر قرار داده و سرمایه های اجتماعی را به مخاطره انداخته است. ادعا کردن بدون حجت، فضای نامعتبری را ایجاد کرده است و بر همین اساس با مشکل اساسی روبرو هستیم. دشمنی را در مقابل خودمان داریم که بدون هیچ مانع و محدودیت مالی و رسانه ای قد علم کرده و باید صفوف ایستادگی را متراکم تر، پیوندها را بیشتر و توانمان را در هم آمیزیم.

خزایی با اشاره به آیاتی از کلام الله مجید در ستایش و فضل امر جهاد، گفت: درگیر شدن با دشمن و سینه سپر کردن در مقابل تیر دشمن کار بزرگی است که قابل مقایسه با سایر امور نیست. کسی که امروز در فضایی که بی انصافانه به نقد انقلاب پرداخته می شود، به دفاع بر می خیزد قابل ستایش است و تفاوت آنها برای اهل دقت و بصیرت روشن است.

وی به فعالیت های موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی اشاره کرد و اظهارداشت: این موسسه ماخذ سازی و منبع سازی را در اولویت خود قرار داده است. خلق آثار و تولیدات از دیگر فعالیت های این موسسه است که مسیر را برای اهل تحقیق هموار می کند. سوال این  است که چه باید کرد تا از دعوای بی اعتبار و سست بنیاد و تحلیل های سطحی اجتناب شود؟ در این زمینه می توانیم اصول علم درایه و حدیث را بر پژوهش های تاریخی حاکم کنیم.

رییس موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی اظهارداشت: امروزه توانسته ایم در روش تاریخ و تاریخ نگاری به اصول مدون و روشنی دست یابیم. در این زمینه مقداری پریشانی و اضطراب وجود دارد. ارزش گذاری و ارزش یابی اسناد طبقه بندی شده، اسناد دولتی، اسناد خارج و داخل کشور مساله دیگری است که باید به آن توجه شود، یک مورخ بر اساس سند داوری می کند و اگر این امر به خوبی شناخته نشود و مورد نقد قرار نگیرد، امور با دشواری مواجه می شود.

خزایی در نقد کمیت گرایی صرف در منابع  تحقیقات بر اعتبار سنجی و عوامل مهم دیگر اشاره کرد و افزود: باید عیارهای درست و سنجه های قوی و دقیق را بر مساله اسناد و متون و فرا متن ها را لحاظ کنیم تا محقق بتواند، داوری درستی را درباره مجموعه احزاب، گروه ها، نظام ها و سیستم ها ارائه دهد. لازم است مشابه اصول علم درایه و رجال که برای آن صدها سال در حوزه های علمیه تلاش شده در فضای تحقیقات تاریخی به خصوص در دروس دانشگاهی سایه اندازد.

در پایان این نشست از کتاب های«سازمان سیاسی بهائیت»،«پهلوی ستایی در ترازوی تاریخ» و«معماران  نظری حکومت خودکامه»  رونمایی و از نویسندگان تقدیر شد.

 

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، گنجینه ای از قدیمی ترین نسخ خطی نهج البلاغه دربرگیرنده خطبه ها و نامه های امام علی (ع) در مخزن نسخ خطی و نادر کتابخانه ملی ایران نگهداری می شود و کتابت قدیمی ترین نسخه نهج البلاغه مربوط به رمضان سال 521 هجری قمری است. 

نسخه خطی «نهج البلاغه» گردآوری شده توسط بوالحسن محمدبن حسین بن موسی مشهور به سید رضی و شریف رضی است تاریخ کتابت رمضان 521 هجری قمری است و کاتب این نسخه قدیمی محمد بن ابوالقاسم بن موسی بن خلیل نوشته شده است. حواشی این نسخه نفیس به دست خط سید حیدر آملی در سال 708 هجری قمری است و این نسخه از جهت قدمت اهمیت دارد. 
یکی دیگر از نسخه های نفیس «نهج البلاغه» متعلق به سال 631 هجری قمری است و بن اسعدبن محمدبن شعروه کاتب این نسخه است که به خط محقق و نسخ بر روی کاغذ سمرقندی نوشته شده است. 
صفحات متعدد این نسخه دارای مذهب مرصع با طرح های اسلیمی و ختایی با جداول متداخل و تسمه زرین و گره سازی زنجیری است که به زرولاجورد به خط نسخ «منها»،«وله علیه السلم»و یا «ومن خط به له علیه السلم»کتابت شده، در آغاز برخی خطبه ها نیز شمسه مذهب مرصع با شرفه های کوتاه مشاهده می شود و در صفحات اختتام مذهب مرصع با کتیبه های مضاعف متناظر صدرو ذیل، شمسه‌های مذهب مرصع که به زر و لاجورد رنگه نویسی شده است.   
از دیگر نسخ نفیس خطی «نهج البلاغه» می توان به کتابت علی بن محمد زید اشاره کرد این کتاب متعلق به سال 704 هجری قمری  و خط نسخ و کاغذ سمرقندی است.
تزئینات این نسخه نفیس با جلد تیماج دو رویه عنابی و قهوه‌ای روشن، دارای جدول به زر، آغاز نسخه یک صفحه سراسر مذهب با شمسه و دوکتیبه، عناوین ومؤلف رنگه‌نویسی سفید ابی محرر، عناوین رنگه‌نویسی محررجلی به زر از دوره ایلخانی، نشان‌ها به زر است. این نسخه از جهت قدمت و تزئینات اهمیت دارد.

«دعاءالصباح» علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) از دیگر نسخ خطی است که کتابت آن محمدرضا تبریزی است. خط نسخ و کاغذ ترمه است و تزئینات متن در سرفصل ها با مرکب قرمز، درصفحات اول و دوم میان سطور طلا اندازی، در بقیه صفحات میان سطورخطوط افقی زر و مشکیجدول دور سطور زر وسیاه و قرمز و آبی، جدول خارجی زر و مشکی است.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست افتتاحیه همایش بین المللی «میراث مشترک ایران و هند : نسخ خطی (ظرفیت ها و چالش ها)» روز یکشنبه 24 بهمن 1400 با حضور دکتر غلامعلی حدادعادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر نجفقلی حبیبی عضو هیئت امنای سازمان، حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدمهدی ایمانی پور رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، اکبر ایرانی مدیرعامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب، علیرضا مختارپور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و معاونان و مدیران و همکاران سازمان برگزار شد.

ترجمه کلیله و دمنه؛ نشان قدمت ارتباط فرهنگی میان دو ملت

دکتر غلامعلی حداد عادل  با اشاره به اهمیت  پرداخت به موضوع «میراث مشترک ایران وهند: نسخ خطی (ظرفیت ها و چالش ها)»گفت: سابقه روابط فرهنگی ایران و هند به پیش از اسلام باز می گردد و شاید بتوان یکی از بارزترین نمونه ها و دستاورد این رابطه فرهنگی را سفر برزویه طبیب به هند و ترجمه کتاب «کلیله و دمنه» دانست. گمان می رود اولین ترجمه کتاب «کلیله ودمنه» به زبان پهلوی بوده و پس از آن به سایر زبانها ترجمه شده است که نشان می دهد ایران، اولین کشوری بود که این کتاب را به زبان دیگری برگرداند و این اثر از زبان پهلوی به عربی و سپس به فارسی ترجمه شده است.

رییس بنیاد سعدی با اشاره به تحولات روابط فرهنگی دو کشور پس از اسلام ادامه داد: روابط فرهنگی در دوران اسلامی تقویت شد و حدود 700 یا 800 سال، زبان فارسی، زبان مشترک فرهنگی، علمی، دیوانی، درباری مردم هند بود.

طولانی بودن تاریخ گستردگی عرض جغرافیای میراث مکتوب دو ملت

رییس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با اشاره به ناشناخته بودن گنجینه ی کتاب ها و نسخه های خطی بین ایران و هند گفت: تاریخ هزار ساله زبان فارسی و فرهنگ اسلامی، در هند سبب شد تا در کتابخانه های این کشور گنجینه ناشناخته عظیمی از کتب و نسخ خطی وجود داشته باشد؛ به اعتقاد من طول تاریخ و عرض جغرافیایی این عرصه گسترده است.

حدادعادل با ابراز خرسندی از برقراری تعامل مثبت بین کشورهای ایران و هند، ادامه داد: خوشبختانه در حال حاضر روابط ایران و هند به ویژه در حوزه فرهنگی و سایر عرصه ها، مطلوب است. حدود 10 سال پیش در ایران، 20 موسسه در حوزه مسائل فرهنگی هند فعالیت می کردند و به یاد دارم نظیر این همایش حدود 15 سال پیش در قم  به همت حجت الاسلام و المسلمین حسینی اشکوری درباره نسخ خطی فارسی برگزار شد.

عضو پیشکسوت شورای عالی انقلاب فرهنگی  با اشاره به مقاله ای جامع درباره اشتراکات فرهنگی ایران و هند گفت: اخیرا مقاله ای به قلم آقای عمر خالدی از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده و بزودی با نام راهنمای کتابخانه های دارای نسخ خطی عربی، فارسی و اردو در هند در مجله «پیام بهارستان» چاپ خواهد شد.  در این مقاله 60 کتابخانه بزرگ در هند معرفی و منابع مربوط به تحقیق درباره هریک از کتابخانه ها نیز آورده شده است.

فهرست نویسی 100 هزار نسخه خطی؛ تخمین وجود 30 میلیون سند

وی تصریح کرد: نویسنده این مقاله می گوید، تا کنون حدود یکصد هزار نسخه خطی در کتابخانه های هند فهرست نویسی شده است. این رقم نسخه های خطی فهرست نشده، نسخه های خطی موجود در کتابخانه های شخصی و نیز اسناد اداری و دیوانی را که به زبان فارسی در کتابخانه ها و مراکز اسناد وجود دارد،‌ شامل نمی شود؛ تعداد این اسناد در حدود 30 میلیون سند تخمین زده شده که در کتابخانه های بزرگ هند موجود است.

به گفته رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، کتابخانه های خدابخش، نظام حیدرآباد و رضا رامپور جزو مراکز اصلی نگهداری نسخه های خطی فارسی، اردو و عربی هستند.

دکتر حداد عادل با بیان آسیب هایی که این میراث گران بها را تهدید می کند افزود: در حال حاضر در باب نسخه های خطی مسائل مختلفی در هند وجود دارد که یکی از این مسائل مربوط به گردآوری این نسخ می شود چراکه هم اکنون در خانواده های هندی افراد آشنا به زبان فارسی وجود ندارد یا تعدادشان اندک است و معانی کتب را نمی دانند و قدر و ارزش آن ها دانسته نمی شود که در نهایت موجب از بین رفتن این منابع می شود. همچنین شرایط نگهداری کتاب در کتابخانه های هند به خصوص کتابخانه های کوچک که تحت نظر دولت نیست، بسیارنامناسب است که به دلیل نبود امکانات مناسب برای نگهداری و حفاظت این کتاب ها صدمه می بینند.

رییس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با اشاره به زمینه های مطالعه و بررسی گنجینه نسخ خطی دو کشور ابراز داشت:  ابعاد مختلف کتاب ها از بررسی نوع کاغذ، موارد فنی، خط، زبان، ادبیات، هنر تزیین و کتاب آرایی عرصه گسترده ای برای تحقیق و پژوهش وجود دارد.

ضرورت فهرست نویسی نسخ خطی موجود در هند

رییس بنیاد سعدی، فهرست نویسی را یکی دیگر از جنبه های مهم در حفظ و نگهداری نسخ خطی عنوان کرد و افزود: در هند تعداد کتابخانه های که منابع آن ها فهرست نویسی نشده است فراوان است و برای انجام آن موضوع دسترس پذیر بودن نسخ خطی مهم است. اما در سال های اخیر اگر یک محققی در ایران به یک نسخه خطی در هند احتیاج داشت، باید به هند سفر می کرد و مقررات سخت در این کشور موجب شده که دسترسی به این منابع بسیار دشوار به نظر برسد. برای دسترس پذیر کردن نسخ رایزنان فرهنگی کمک شایانی را به پژوهشگران خواهند کرد.

توجه به حفظ میراث مکتوب دو ملت در انقلاب اسلامی ایران

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به برنامه های انجام شده در طول انقلاب اسلامی در خصوص حفظ این میراث تاریخی مشترک میان دو ملت به خدمات مرکز نور اشاره کرد و گفت: از کارهایی که در چهل و سه سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با هدایت مقام معظم رهبری، توسط جمهوری اسلامی ایران در هند صورت گرفت، تاسیس مرکز میکروفیلم نور است و آقای خواجه پیری در این مدت طولانی با مداومت توانست بسیاری از نسخه های خطی را شناسایی، گرآوری، خریداری، مرمت، حفاظت و نگهداری کند و امروزه کتابخانه های هند به این مرکز اعتماد دارند و این مرکز در خدمت احیای روابط فرهنگی ایران و هند است.

حدادعادل در بخشی دیگر از سخنان خود به خدمات دانشمندان ایرانی در حوزه ارتباطات فرهنگی دو کشور اشاره کرد و گفت: از میان دانشگاهیان زنده یاد جلالی نائینی، و فتح الله مجتبایی عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی از سرآمدان این حوزه بودند. دکتر مجتبایی سرآمد و سرحلقه هندشناسان ایرانی به شمار می رود و بر دیگران از حیث آشنایی با ذخایر فارسی در هند تقدم فضل دارد. او حدود 50 سال پیش از سوی موسسه ذاکر الحسین به هندوستان دعوت شد و درباره آثار دینی هندوان که به زبان فارسی ترجمه شده سخنرانی کرد.

علامه امینی از پیشگامان استفاده از نسخ خطی هند

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: از شخصیت های حوزوی می توان به مرحوم علامه امینی به عنوان یکی از پیشگامان استفاده از نسخ خطی هند اشاره کرد. او حدود 70 سال پیش زمانی که می خواست الغدیر را تالیف کند، برای دستیابی به نسخ خطی شیعی در هند، به هندوستان سفر کرد و چندین ماه در این سرزمین مشغول تحقیق و پژوهش بود و احادیث مربوط به تالیف الغدیر را شخصا استنساخ می کرد.

حدادعادل ادامه داد: مرحوم شیخ عزیزالله عطاردی قوچانی نیز از اشخاصی بود که عمر خود را وقف این منطقه ای کرده بود که آن را خراسان بزرگ می نامید و یک سفرنامه ای را به عنوان «سیری در کتابخانه های هند و پاکستان» دارد و در این سفرنامه بیشتر نکته هایی که در نسخ خطی دیده است را یادداشت کرده است.عارف نوشاهی نیز با انتشار فهرست نسخه های چاپی، خدمت بزرگی به این حوزه کرده است، او وسعت و عظمت این حوزه را نشان داده و مرحوم منزوی نیز با فهرست نسخ فارسی اهتمام ستودنی داشته است.

پیوند فرهنگی ایران و هند غیر قابل انکار است

رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سخنران دیگر این آیین  با اشاره به این قدمت تمدنی گفت: وجود ادیان و آیین های گوناگون، اقوام به زبان های مختلف، آداب و رسوم متنوع سبب شده این سرزمین از تنوع و آمیختگی فرهنگی بسیاری برخوردار باشد و به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران به لحاظ کسوت و تنوع فرهنگی در قامت یک قاره ظاهر شده است. پیوند فرهنگی و ادبی ایران و هندوستان در طول تاریخ همواره استوار و غیرقابل انکار بوده است و با فراز و فرودهای بسیاری در گستره روزگاران استمرار داشته است.

حجت الاسلام و المسلمین محمد مهدی ایمانی پور با اشاره به روابط دو تمدن به ظرفیت هنر و ادبیات اشاره کرد و گفت: شاعران، ادبا و حکما حلقه اصلی و موثر ایران و هندوستان در دوره اسلامی به شمار می رفتند، شعر و ادب ایران اسلامی در این عصر به اوج خود رسید و شاعران و هنرمندان بسیاری تعامل فرهنگی و ادبی این سرزمین را در آثار خودشان به تصویر کشیدند و بسیاری از هنرمندان و ادیبان ایران زمین با سفر به هندوستان آثار خوبی از خودشان بر جای گذاشتند که به عنوان نمونه می توان به تاج محل اشاره کرد که هنرمندان ایرانی در طراحی آن نقش داشتند.

یک میلیون نسخه خطی در کتابخانه های هند موجود است

رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی  با بیان اینکه هم اکنون بیش از یک میلیون نسخه خطی در کتابخانه های مختلف هندوستان وجود دارد، افزود: بخش مهمی از تاریخ و گذشته سرزمین هند به ویژه در قرون میانی اسلامی به زبان فارسی تالیف و تدوین شده بود و در بسیاری از دانش ها شعر، ادب، نجوم،ریاضیات، طب و معارف اسلامی زبان فارسی نقش پر رنگی داشته و آثار فاخری در این علوم به زبان فارسی تولید شده است. اخیرا نیز در اصلاحیه علوم نظام آموزشی هند که در سال 2020 صورت گرفت زبان فارسی به عنوان زبان کلاسیک هند به رسمیت شناخته شد.

گام ارزشمند در زمینه بررسی ظرفیت ها و چالش های نسخ خطی ایران و هند

اکبر ایرانی مدیرعامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب با اشاره به پیشینه میراث مشترک ایران و هند گفت: این همایش نخستین همایشی نیست که در حوزه میراث مشترک ایران و هند برگزار شده است، اما می توان از آن به عنوان اولین گام ارزشمند در زمینه نسخه های خطی، چالش ها و مباحث مربوط به متون کهن، فهرست نگاری، تحقیق و تصحیح و نسخه شناسی نام برد و در این مسیر خدمات و تلاش فرهیختگانی چون نظیر احمد، امیر حسن عابدی، حسن انوشه و احمد منزوی در زنده نگه داشتن میراث مشترک ایران و هند بر کسی پوشیده نیست و درباره پیشینه میراث مشترک ایران و هند ده ها کتاب،‌صدها مقاله و هزاران نسخه خطی به جا مانده است.

ایرانی با اشاره به سوابق بررسی اشتراکات این دو تمدن افزود:  زنده یاد سعید نفیسی اشتراکات تمدنی آریایی های هند و ایران را به هفت هزار سال قبل از میلاد میدانست و گفته که این حلقه ارتباطی بار دیگر در قرن چهارم مجددا برقرار شد و حضور ادبی ، فرهنگی و هنری ایرانیان در هندوستان رونق دوچندان گرفت. به گفته مرحوم همایی خدمتی که هندیان به فرهنگ نویسی ایرانیان کرده اند، مانند خدمتی بود که ایرانیان به زبان و فرهنگ و ادبیات عرب کرده اند و هندیان بالغ بر 200 فرهنگ ادبی در شبه قاره تدوین کردند.

مدیرعامل مرکز پژوهشی میراث مکتوب با اشاره به حضور زبان فارسی در شبه قاره هند ادامه داد: قریب به 800 سال است که حضور زبان فارسی در شبه قاره هند موجب تولید، تحقیق و تدوین هزاران اثر ادبی ، عرفانی، مذهبی و غیره شده است که نمود شاهکارهای ادبی و هنری را در کارهای اکبرشاه می بینیم که بالغ بر 50 اثر نفیس مانند شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی  و غیره نگارگری، خطاطی و طراحی شده است و در نقاط مختلف از موزه های جهان پراکنده است.

اکبر ایرانی گفت: نخستین مُصححان آثار ادبی که در شبه قاره هند ظهور کردند عبداللطیف عباسی گجراتی مثنوی معنوی را با 50 نسخه تحقیق و تصحیح کرد. تصحیح دیوان سنایی نیز دیگر آثاری است که در عصر صفوی به انجام رسیده است. چاپ کتاب ها و متون  فارسی و عربی در سال 1781 یعنی حدود 80 سال پیش از ورود صنعت چاپ به ایران صورت گرفت.

این همایش بین المللی در ادامه به نشست های تخصصی به بررسی موضوعات  «حفاظت،‌ نگهداری و مرمت نسخ خطی» و «فهرست نویسی نسخ خطی»،‌»هنر کتاب آرایی» و « نسخه ‍‍‍پژوهی،‌متن پژوهی» پرداخت. همایش «میراث مشترک ایران وهند: نسخ خطی (ظرفیت ها و چالش ها)» امروز 25 بهمن به کار خود پایان خواهد داد.

 

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نخستین نشست از مجموعه نشست های «خیابان انقلاب» روز دوشنبه 25 بهمن ماه، ساعت 10 با همکاری موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سالن حکمت این سازمان برگزار می شود.

انقلاب اسلامی مردم ایران، تحولی از جنس مدرسه، دانشگاه، خواندن و پرسش بوده و از همان آغاز با کتاب پیوند داشت. سلسه نشست های «خیابان انقلاب» درنگی در نسبت و ارتباط میان کتاب و انقلاب بوده و مروری بر تازه‌های نشر در این حوزه است.

دراین نشست کتاب های «معماران  نظری حکومت خودکامه» به قلم حسین آبادیان، «پهلوی ستایی در ترازوی تاریخ» نوشته سید مصطفی تقوی مقدم و «سازمان سیاسی بهائیت» به قلم حمیدرضا اسماعیلی رونمایی و بررسی می شود.

این نشست به صورت زنده از فضای مجازی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و اندیشگاه این سازمان به آدرس: (nlai_ir@) و (@andishgah.nlai) ‍‍پخش خواهد شد.