به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، نمایشگاه مجازی «دختران اقصی» با موضوع کتاب‌شناسی مقاومت زنان در فلسطین اشغالی برگزار شده و در سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران قابل رویت است.

این نمایشگاه مجازی شامل 7 عنوان کتاب فارسی، 9 عنوان کتاب انگلیسی و 9 عنوان کتاب عربی است که با توضیحات مبسوط در فضای نمایشگاهی سایت قابل مشاهده است.

مجموع کتاب های منتخب برای نمایش در این نمایشگاه مجازی از منابع موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه آستان قدس رضوی و کتابخانه بنیاد دایرة المعارف اسلامی است که علاقمندان برای مشاهده اطلاعات های موجود در این نمایشگاه مجازی می توانند به این پیوند مراجعه کنند.

به گزارش عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، دبیرخانه آثار منتشر شده در قالب‌های کتاب (تألیف و تصنیف)، طرح پژوهشی خاتمه‌یافته، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد و رساله دکتری و قالب ویژه: پیشنهاده مصوب در بازه زمانی مهر 1401 تا مهر 1402 را دریافت خواهد کرد.

پژوهشگران متقاضی برای شرکت در این دوره از جشنواره می‌توانند آثار خود را حداکثر تا پایان روز هجدهم آذر 1402 از طریق سامانه جشنواره به نشانی http://researchfestival.nlai.ir  ارسال کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با دبیرخانه جشنواره ازطریق رایانامه researchfestival.nlai@gmail.com و شماره 021-81623177 تماس حاصل کنید.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران،این رساله دکتری که در مهر 1400 در دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس دفاع شده است، با هدف نگارش تاریخ ادبیات موسیقیایی فارسی در دوره «گذار» موسیقی ایران از مرحله قدیم به جدید از قرن دهم تا میانه سده سیزدهم (مصادف با عصر سلطنت سلسله صفوی بر ایران‌زمین) انجام شده است. این پژوهش با توصیف و تحلیل مکتوبات منثور و منظوم فارسی در باب موسیقی که در انواع مختلف ادبی نوشته شده اند، به دنبال پاسخ به این سئوالات است: چگونه می‌توان مکتوبات موسیقیایی دوره گذار را بر پایه ویژگی‌های ادبی، فکری و موسیقیایی دسته‌بندی و دوره‌‌‌‌‌بندی کرد؟ ویژگی‌های عمده و گرایش‌های شاخص آثار در هریک از این دسته‌ها و دوره‌ها چیست؟ دلیل توجه به برخی مقولات و موضوعات خاص و بی‌توجهی به بعضی دیگر از آنها در این آثار چیست؟ مقایسه محتوای آثار دوره گذار با دوره های پیشین چه نتایجی بدست می ‌دهد؟ عقلانیت و گفتمان غالب در نگارش آثار دوره گذار چیست و چه دلایلی می توان برای آن در نظر گرفت و چه عواملی به جز عوامل موسیقیایی، نقشی عمده در تغییر و تحولات ادبیات موسیقیایی ایفا کرده اند؟

سلطان‌دوست برای شناسایی آثار موسیقیایی این دوره ها، فهرست‌های نسخه‌های خطی درباره موسیقی محمدتقی مسعودیه و محمدتقی دانش‌پژوه را مبنای تحقیق قرار داده است و مجموعا 26 نسخه‌خطی را از لحاظ اطلاعات کتابشناختی شامل: مولف اثر، تاریخ دقیق یا تقریبی تألیف آن، حامی/مخاطب اثر، نسخه‌ها و مشخصات آن بررسی وتحلیل کرده است.

این نشستِ تخصصی با حضور مهدی کشاورز افشار، عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس، رضا خانی‌پور، عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حبیب‌الله عظیمی، عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، و سهند سلطاندوست، پدیدآور اثر، روز چهارشنبه 15 آذر 1402 ساعت 10:30 تا 12 به صورت مجازی در آدرس https://vc.nlai.ir/pajohesh برگزار خواهد شد.

نشست معرفی و بررسی رساله دکتری «سیر تحول و دوره‌بندی مکتوبات فارسی در باب موسیقی ایرانی (قرن 10 تا 13 ه.ق)» چهارمین نشست از سلسله نشست‌های حمایت معنوی از آثار برگزیده سیزدهمین جشنواره ملی پژوهش و فناوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شده در سال 1401 است. پیش از این، نشست‌های معرفی و نقد و بررسی رساله دکتری «بررسی تحولات نهضت ملی (1328-1332 ه. ش) در همدان و تأثیر آن بر حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی همدان» اثر ابوالفتح مومن، «بازکاوی تاریخی جنبش دکومانتاسیون به منظور شناسایی و تحلیل ابعاد گفتمانی» اثر امیر ریسمانباف و  کتاب «کتاب‌های درسی دانشگاهی درباره فلسطین-رژیم اشغالگر قدس: سیاست‌های آموزش و دانش در غرب» اثر سید هادی برهانی از آثار برگزیده جشنواره سیزدهم برگزار شده است. 

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، آیین اختتامیه دومین جشنواره ملّی «کاما»  (کتاب افراد معلول ایران) روز سه شنبه 14 آذرماه از ساعت: 9 تا 13 در مرکز همایش های بین المللی سالن قلم برپا می شود.

در این مراسم از نویسندگان، پژوشگران، مترجمان ، پدیدآورندگانِ دارای معلولیت و ناشران و فعالان در این عرصه تجلیل به عمل خواهد آمد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، دومین نشست از مجموعه نشست‎های «صد کتاب ماندگار قرن» با حضور نجفقلی حبیبی عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، سید صادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون و بهرام پروین گنابادی پژوهشگر زبان و ادب فارسی و جمعی از پژوهشگران و دانشجویان رشته‎های ادبیات و تاریخ برپا شد.

غلامرضا امیرخانی مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و دبیر این نشستِ تخصصی ضمن خوش آمدگویی به مهمانان حاضر، با بیان اهداف برگزاری سلسله نشست‎های «صد کتاب ماندگار قرن»، گفت: برگزاری این نشست‎های تخصصی بر اساس پیشنهاد آقای مختارپور رئیس سازمان مطرح و عملیاتی شد که هدف آن، معرفی و بررسی برترین کتاب‎هایی است که در یکصد سال اخیر توسط نویسندگان ایرانی تالیف و در ایران به چاپ رسیده است.

وی با اشاره به قالب آثاری که در مجموع این نشست‎ها مورد بررسی قرار می‎گیرد، گفت: بر اساس برنامه‎ریزی انجام شده کتاب هایی با موضوعات مختلف به غیر از ادبیاتِ داستانی، رمان و نمایشنامه در سلسله نشست‎ها بررسی می‎شوند. البته کتاب‎های حوزة نقد ادبی نیز مشمول موضوعات مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران اظهار داشت:  نخستین نشست از سلسله نشست‎های «معرفی صد کتاب ماندگار قرن» در آیین بزرگداشت سی و یکمین دوره هفته کتاب برگزار شد که به معرفی و بررسی دو کتاب «تاریخ پیامبر اسلام»، اثر محمدابراهیم آیتی و «نثر طوبی؛ دایره‌المعارف لغات قرآن کریم» اثرعلامه ابوالحسن شعرانی اختصاص داشت.

امیرخانی گفت: در این نشست کتابِ «بیست مقاله قزوینی» از مجموعه پژوهش‎های علامه محمد قزوینی از منظر تاریخی و ادبی توسط سید صادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون و بهرام پروین گنابادی پژوهشگر زبان و ادب فارسی بررسی می‎شود.

دقت قزوینی در تحقیق موضوعات و بیان نقل قول‎ها مثال زدنی است

سید صادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون در آغاز صحبت‎های خود علامه محمد قزوینی را فردی دقیق در پژوهش متون تاریخی معرفی کرد و افزود: کتابِ «بیست مقاله قزوینی» مشتمل بر مقاله‎های ادبی و تاریخی است که این مجموعه مقاله‎ها از حیث توجه و دقت بسیار بالای قزوینی در تحقیق موضوعات به خصوص بیان نقل قول‎ها مثال زدنی است.

وی ادامه داد: آنچه در کتابِ «بیست مقاله قزوینی» به همت ابراهیم پورداوود و عباس اقبال آشتیانی گردآوری شده، مربوط به تاریخ معاصر است. این کتاب علاوه بر نگاه علامه قزوینی به مباحث ادبی، از منظر شیوه پرداخت، نگارش و روایت‎های تاریخی او نیز قابل توجه است. قزوینی در توجه به تاریخ روش جالبی در نظر گرفته و به شیوه داستان در داستان موضوعات را در مقاله‎های تاریخی با یکدیگر تطبیق داده که این شیوه در  زمانه خود بدیع بوده و تازگی خود را  تا  امروز نیز حفظ کرده است.

مولف کتاب تاریخ برمکیان با اشاره به جایگاه تاریخ بیهق در مجموعه مقاله‎های علامه قزوینی گفت: از مجموعه نوشته‎های این نویسنده فرهیخته آنچه بیش از هر عنوانی مورد توجه‎ام قرار گرفته؛ توجه محمد قزوینی به تاریخ بیهق و متعلقات آن است. همچنین انتقادهایی که قزوینی نسبت به ورود زبان‎های فرنگی مانند فرانسوی و آلمانی به زبان اصیل فارسی وارد کرده است؛ مهم و آموختنی است. برخی از این اصطلاحات در ادبیات رسانه‎ای  به ویژه روزنامه نگاری و تلویزیون رایج شده و استفاده از آنها ادامه دارد.

وی ادامه داد: شیوه جستجو و تحقیق علامه قزوینی منحصر به فرد بود. زیرا او در انجامِ تحقیقات، خود را محدود به چارچوب نظری و عملی در روش تحقیق نمی‎کرد و حین بررسی و تحقیق منابع، اگر به موضوعات فرعی برمی‎خورد در همین میان، پیرامون هریک از آنها مقاله‎ای مستقل تحقیقی می‎نوشت.

سجادی عنوان کرد: آنچه قزوینی به شکل مبسوط به آن پرداخته، تاریخ بیهق است. او ابتدا به سرزمین بیهق یا سبزوار کنونی و دانشمندانی که از این سرزمینِ تاریخی برخواسته‎اند؛ اشاره کرده و در ادامه مباحث دیگری را مورد تحقیق و مباحثه قرار داده است. قزوینی در بخشی از این مقاله اشاره می‎کند که ابوالحسن بیهقی با خیام ملاقات کرده و همانطور که اشاره کردم شرح این دیدار و وقایع تاریخی را به صورت داستان در داستان روایت کرده که شیوه‎ای بسیار جذاب و خواندنی است.

وی در پایان صحبت‎های خود تاکید کرد: شیوه نوین علامه قزوینی در تحقیقات تاریخی برای محققان و به خصوص دانشجویان تاریخ بسیار آموزنده و کاربردی است.

انتخاب کتابِ «بیست مقاله قزوینی» برای این نشست هوشمندانه بود

بهرام پروین گنابادی پژوهشگر زبان و ادب فارسی در ادامه این نشستِ تخصصی، کتابِ «بیست مقاله قزوینی» را از منظرویژگی‎های ادبی مورد بررسی قرار داد.

وی در آغاز صحبت‎های خود انتخاب این کتاب را برای دومین نشست از سلسله نشست‎های «صد کتاب ماندگار قرن»، انتخابی هوشمندانه دانست و گفت: متاسفانه به طور معمول در مقوله کتابخوانی به کتاب‎های مجموعه مقالات توجه نمی‎کنیم، در حالی که مقاله نویسی از مهم‎ترین منابع در روزگاری است که در آن زندگی می کنیم و به نوعی تاریخ ساز است. کتابِ «بیست مقاله قزوینی» که نزدیک به یکصد سال از نگارش مقاله‎های آن می‎گذرد؛ از این نظر حائز اهمیت است.

وی ادامه داد: مقاله‎های علامه قزوینی جزو نخستین نوشته‎ها در حوزه مقاله نویسی در ایران است. در واقع مقاله نویسی نوعی از نوشته متعلق به دوران مدرن و یا همان تجدد است که به دلیل بدیع بودن در نگارش، نوعی نوشته ادبی در دنیای متجدد به شمار می‎آید و همچنان در دنیای مدرن کاربرد دارد.

این استاد زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان این مطلب که تجدد به معنای سلسله تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بر مبنای انسان گرایی است؛ گفت: علامه قزوینی در دوره‎ای زندگی کرده که فردگرایی اهمیت داشته و مقاله نویسی هم مقوله‎ای فرد محور است که موضوع از صافی ذهن یک فرد می‎گذرد و بیانگر دیدگاه نویسنده نسبت به موضوعات مختلف است. در واقع مقاله نویسی از مقوله گفت و شنود، خارج و مبتنی بر چشم مداری می‎شود.

وی اظهار داشت: مسئله دیگری که در شیوه مقاله نویسی بر نوع نگارش نویسنده تاثیر می‎گذارد ایجاز است. ایجاز جوهره نویسنده است زیرا بی‎کم و کاست و به دور از پرداخت به حواشی مستقیم، سر اصل مطلب می‎رود و موجز سخن می‎گوید که این مهم یک امتیاز محسوب می‎شود. علامه قزوینی تمام این ویژگی‎های نوشتاری را داشت.

علامه قزوینی نماد دقت و روشمندی در تحقیق است

بهرام پروین گنابادی با اشاره به این مطلب که علامه قزوینی نماد دقت و روشمندی در تحقیق است؛ گفت: یکی از شیوه‎های درست و اصیل در مقاله نویسی ذکر منبع با همه جزئیات به دور از برداشت نویسنده است که قزوینی در مقاله نویسی خود این ویژگی را دارا بود. زیرا او هرگز برداشت خود از متون را در مقاله‎ها عنوان نمی‎کرد بلکه عین متن و نقل قول را می‎نوشت که این مهم حاکی از دقت بالای او است. بر همین اساس معتقد هستم اگر نویسنده و یا محققی می‎خواهد سیر تطور مقاله نویسی و نقد ادبی را در ایران بررسی کند باید به این مجموعه مقاله‎ها رجوع کند.

وی ادامه داد: یکی از جلوه‎های تجدد طرح دیدگاه‎های تجددگرایانه در روزنامه‎های کاوه و ایرانشهر بوده که علامه قزوینی در این دو نشریه قلم زده است. بیان دیدگاه او درباره جمالزاده و قصه «یکی بود یکی نبود» و نوشتن درباره شیوه نگارش این داستان نویس از جمله نوشته‎های او در این مجله‎هاست.

البته او در عرصه سیاست از فهم بالایی برخوردار است و این فهم در نامه‎هایی که به تقی‎زاده می‎نوشت و نظراتی که ارائه می‎کرده نمایان است منتها چون قزوینی انسانی بسیار تخصص‎گرا بود، هرگز به عرصه سیاست ورود نکرد.

بهرام پروین گنابادی پژوهشگر زبان و ادب فارسی در پایان خاطر نشان کرد: علما و عرفای قدیم نوشتن زندگینامه را از جلوه‎های غرور و خودخواهی می‎دانستند و اغلب زندگینامه‎ها توسط شاگردان ایشان نوشته می‎شد. اما زندگینامه خودنوشت از مظاهر دنیای مدرن است و زندگینامه خودنوشت علامه قزوینی در کتابِ «بیست مقاله قزوینی»، آورده شده است. چنین شیوه نگارش در زمان حیات وی تامل برانگیز است و نشان می دهد که او تجدد را به خوبی درک کرده است.

در بخش پایانی این نشست، جلسه پرسش و پاسخ و ارائه دیدگاه، بین حاضرین و اساتید شکل گرفت.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، سعیده اکبری داریان دبیر علمی چهاردهمین جشنواره ملّی پژوهش و فناوری سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: دستاوردهای این جشنواره زمینه مشارکت میان جامعه، دانشگاه و صنعت در عرصه پژوهش را فراهم می‌کند و بدین ترتیب بستر مشارکت پژوهشگران در حوزه‌های تخصصی برای شناسایی مسائل، یافتن راه‌حل‌ها و گسترش مرزهای دانش در رابطه با مأموریت‌ها و فعالیت‌های علمی و پژوهشی سازمان فراهم خواهد شد.

اکبری افزود: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران مجموعه‌ای است آموزشی‌، پژوهشی‌، علمی و خدماتی که اساسنامه آن به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و ریاست عالیه هیئت‌امنای آن با رئیس جمهور است‌. به همین منظور در حال حاضر سازمان ۳۵ پست هیئت علمی دارد. اعضای هیئت علمی سازمان به پژوهش در حوزه‌های کتابداری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، علوم آرشیوی و اسنادی، مطالعات تاریخ معاصر، ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی، نسخه‌شناسی، نسخه‌پژوهی، سندپژوهی و نیز تاریخ شفاهی می‌پردازند.

وی گفت: سازمان به منظور دریافت دستاوردهای روزآمد علمی و پژوهشی در حوزه‌های اشاره شده و امکان به‌کارگیری آن‌ها در سازمان و با هدف حمایت و تشویق آنان از سال ۱۳۸۹ «جشنواره ملی پژوهش و فناوری» را در هفته پژوهش برگزار کرده است. دستاوردهای این جشنواره زمینه مشارکت میان جامعه، دانشگاه و صنعت در پژوهش و فناوری را فراهم می‌کند و بدین‌ترتیب مشارکت پژوهشگران را در حوزه‌های تخصصی مذکور برای شناسایی مسائل، یافتن راه‌حل‌ها، تحکیم هویت اسلامی- ایرانی، کمک به سیاست‌گزاران و حکمرانان، تولید علم بومی و گسترش مرزهای دانش در رابطه با مأموریت‌ها و فعالیت‌های علمی پژوهشی سازمان میسر می‌سازد.

دبیر علمی این جشنواره گفت: امسال دبیرخانه جشنواره همانند سال‌های گذشته آثار را در قالب پایان‌نامه، رساله دکتری، طرح پژوهشی و کتاب در محورهای: علم اطلاعات و دانش‌شناسی، علوم آرشیوی، مطالعات تاریخ معاصر، ایران‌شناسی، اسلام‌شناسی، حفاظت و نگهداری منابع آرشیوی و کتابخانه‌ای و نسخه‌شناسی و نسخه‌پژوهی دریافت خواهد کرد.

در این دوره از جشنواره بر اساس مضمون اصلی جشنواره امسال «هوش مصنوعی و آینده پژوهش» آثار را در محور ویژه: آینده‌پژوهی مسائل سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با محوریت هوش مصنوعی نیز دریافت خواهیم کرد. همچنین امسال برای نخستین بار دریافت پیشنهاده‌های مصوب پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری با تاکید بر تحول دیجیتال در کتابخانه و آرشیو با استفاده از علوم داده و هوش مصنوعی، پردازش زبان طبیعی و روش‌های نوین بازیابی اطلاعات افزوده شده است.

عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران با بیان این مطلب که آینده‌پژوهی مسائل سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با محوریت هوش مصنوعی محور ویژه امسال است؛ ادامه داد: آینده پژوهش در سایه هوش مصنوعی مسیری پر از ابتکار و تحولات فراگیر همراه با چالش‌ها و تهدیدهاست. با قابلیت‌های بی‌نظیر هوش مصنوعی در تحلیل داده‌ها، بهینه‌سازی فرایندها و تصمیم‌گیری‌ها تحولی شگرف در کسب و کارها ایجاد شده است و آینده را به جهانی پیچیده، هوشمند و هموار در عین حال پرچالش تبدیل خواهد کرد.

اکبری داریان افزود: این فناوری نه تنها امکانات بیشتری را برای زندگی ما فراهم می‌آورد، بلکه می‌تواند مسیری برای افزایش هوشیاری و ارتقا توانایی‌های انسان فراهم آورد. آینده‌پژوهی مسائل سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با محوریت هوش مصنوعی نیازمند انگیزه، دانش، تفکر و نگاه ژرف اندیشمندان و پژوهشگران به پیشرفت این سازمان است. هوش مصنوعی با چتری از ابزارهای دیجیتالی در کتابخانه‌ها و آرشیوها تحول ایجاد کرده است. چت‌بات‌ها، رده‌بندی مدارک، خدمات شخصی‌سازی شده، متن‌کاوی و داده‌کاوی، آموزش هوشمند، و کشف کاربر از ابزارها و رویکردهای توسعه هوش مصنوعی هستند که امکانات جدید و گسترده‌ای را برای پژوهش، دسترسی و استفاده از حجم وسیعی از داده‌ها فراهم می‌کنند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در حال ایجاد یک جامعه کاملاً خودکارند که بسیاری از جنبه‌های زندگی را تغییر می‌دهند. کتابخانه‌ها و آرشیوهای ملی به‌عنوان مجموعه‌های میراث مستند از این قاعده مستثنی نیستند.

دبیر علمی چهاردهمین جشنواره ملّی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران گفت: از سال ۱۳۹۸ بخش ایده برگزیده به جشنواره اضافه شده بود. سال گذشته هیچکدام از ایده‌ها امتیاز لازم را برای برگزیده شدن در این بخش کسب نکردند، حتی هیئت داوران ایده‌ای را شایسته تقدیر تشخیص نداد. به نظر رسید بهتر است ظرفیت‌های جشنواره را به سمت پژوهش‌های همگام با فناوری‌های نوین برای کتابخانه‌ها و آرشیوها هدایت کنیم. با بررسی پیشینه برگزاری رویدادهای رقابتی مشابه در جهان به این نتیجه رسیدیم که افزودن این بخش در جشنواره می‌تواند گامی مؤثر در جهت رسیدن به اهداف پژوهشی و فناورانه باشد. بنابراین فرصت ارسال پیشنهاده مصوب، ابتکار جدیدی در جشنواره چهاردهم بود.

وی ادامه داد: این تصمیم به منظور ارتقای کیفیت پایان نامه‌ها، بهره‌مندی از نگاه تخصصی سازمان در پژوهش‌ها، شناسایی پتانسیل دانشجویان و جذب نیروهای کارآمد برای سازمان، ارتباطات و همکاری‌های پژوهشی مؤثر و تشویق به پژوهش در راستای اهداف و مأموریت‌های سازمان صورت گرفته است.

اکبری داریان گفت: دریافت پیشنهاده‌های مصوب پایان‌نامه‌ها فرصت مناسبی است که همکاران سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در جریان به‌روزترین پژوهش‌های در حال انجام مرتبط با اهداف و مأموریت‌های سازمان قرار گیرند و برای دانشجویان مسیر دریافت نظرهای مشورتی از متخصصان، اعضای هیئت علمی و کارشناسان سازمان هموار شود. این فرایند می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا بتوانند به یافته‌های عمیق‌تری مبتنی بر واقعیت‌های سازمان دسترسی پیدا کنند. ارتباط مؤثر میان پژوهشگر و همکاران سازمان اسناد و کتابخانه ملی به پژوهشگر انگیزه می‌دهد تا پایان‌نامه خود را با دقت و کیفیت بیشتری انجام دهد. همچنین دریافت پیشنهاده‌ها به سازمان کمک می‌کند تا نیروهای شایسته، کارآمد و جوان علاقه‌مند به اهداف و مأموریت‌های سازمان را شناسایی و در طرح‌ها و برنامه‌های سازمان از ظرفیت‌های این نیروها استفاده و حتی فرصت‌های شغلی مناسبی در آینده برای نیروهای انسانی توانمند و دانشجویان مستعد فراهم کند.

دبیر علمی این دوره از جشنواره ملّی پژوهش و فناوری خاطرنشان کرد: مهلت ارسال آثار تا تاریخ ۴ آذر ماه بود که تا ۱۳ آذرماه تمدید شده است. آثار پس از بررسی اولیه کمیته علمی متناسب با موضوعشان برای داوری ارسال خواهند شد و نتیجه نهایی ارزیابی‌ها در اختتامیه جشنواره اعلام خواهد شد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، کتاب «راهنمای توصیف و فهرست‌نویسی نسخه­‌های خطی: براساس استانداردهای محتوایی بین‌المللی و فهرست نسخه‌های خطی موجود در ایران» به قلم طیبه حاج باقریان با حضور علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، فاطمه صدر معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان و جمعی از متخصصان و نسخه پژوهان برگزار شد.

این کتاب از دو جنبه نسخه های خطّی و سازماندهی منابع قابل بررسی است

محبوبه قربانی مدیر کل پژوهش کتابداری و آموزش و دبیر این نشستِ تخصصی درابتدا با اشاره به اهداف انتشار این کتاب از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران گفت: انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران با هدف ارائه الگوی نشر علمی کتابخانه­ای و آرشیوی و عرضه مطلوب آثار حرفه‌ای و تخصصی در حوزه های علم اطلاعات و دانش شناسی، مطالعات و پژوهش‌های آرشیوی و اسنادی و به ویژه حوزه نسخ خطی و علوم مرتبط با آن، این افتخار را دارد تا آثار ارزشمند و فاخری را به جامعه علمی و مخاطبان معرفی و عرضه کند.

وی ادامه داد: این کتاب نوشته طیبه حاج باقریان کتابدار و فهرست‌نویس کتابخانه حضرت آیت الله بروجردی است که از دو جنبه نسخه‌های خطّی و سازماندهی منابع، ارزشمند و قابل بررسی است. در پیش گفتار این اثر که نوشته استاد دکتر رحمت­الله فتاحی است، آمده است: فهرست‌نویسی نسخه‌های خطّی که ریشه در پیشینه تاریخی دارد متناسب با تحولات محیط­‌های اطلاعاتی و دانشی به رویکردها و شیوه­های نوین توصیف که حاصل تلاش­های جهانی است نیاز دارد. خوشبختانه رهنمودها، قواعد و استانداردهای محتوایی و فراداده‌ای در اختیار ما است که با بهره­گیری از آن می­توان عمق و عینیت بیشتری به توصیف و سازماندهی نسخه­های خطّی بخشید.

فهرست­های کتابخانه ملّی با کاربرگه­هایی توسط اساتید برجسته مرحوم عبدالله انوار، مرحوم ایرج افشار و مرحوم مهدی بیانی تدوین شد

حبیب الله عظیمی دانشیار سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و نسخه شناس در ادامه این مراسم با اشاره به تاریخچه فهرست­نویسی در کتابخانه ملّی ایران، گفت:  در دهه­های قبل استاد مرحوم عبدالله انوار ، استاد مرحوم ایرج افشار، و استاد مرحوم مهدی بیانی کاربرگه‌ای را در دو بخش کتابشناسی و نسخه‌شناسی تنظیم کردند که فهرست‌های کتابخانه ملّی بر اساس آن تدوین شد  و از دهه 70 که بنده در کتابخانه ملّی کار فهرست نویسی را شروع کردم، بعد از چندسال کار و ارتباط با اساتید نسخه شناس و کتابشناس، به این نتیجه رسیدم که کتابخانه ملّی به عنوان یک کتابخانه مادر و مرجع،  فهرست نویسی نسخه­های خطی را استانداردسازی کند که در این مسیر اشکال­ها و خلاءهایی را مشاهده کردیم به این معنا که در کتابخانه­های مختلف، فهرستنگاران با شیوه خاصی فهرست­نویسی می­کردند.

وی در ادامه این مراسم متذکر شد: بنابراین یکدست­سازی اهمیت پیدا کرد و در نهایت قرار شد استانداردی را تدوین کنیم و از فهرست نویسی سنتی به سوی فهرست­نویسی میانه یا مدرن گذر کنیم تا تلفیقی از قواعد کتابداری و سازماندهی کتابداری و اصول و مبانی نسخه شناسی را ایجاد کنیم. این امر یک مقدار کار را سخت می کرد چون اطلاعات در دو بخش نسخه شناسی و کتابشناسی وارد می شد. دلیل آن هم مشخص بود چون محققان، پژوهشگران و مراجعان معمولا دو گروه عمده هستند، یک گروه کسانی هستند که معتقدند کتابشناسی مهم است زیرا محقق و نسخه پژوهشی که می خواهد یک اثر را با عنوان جستجو کند به کتاب مراجعه می کند که در اینجا اطلاعات کتابشناسی اهمیت پیدا می کند. یک طیف هم هستند که اطلاعات نسخه­شناسی برای آنها مهم است. چون طیف‌های مراجعین اطلاعات را به صورت دسته­بندی‌شده می‌خواستند.

دانشیار سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران ادامه داد: در دهه 70 جلسات متعددی با اساتید گذاشتیم و در نهایت به یک کاربرگه حد میانه‌ رسیدیم که از جلد 15  و 16 فهرست‌‌های نسخ خطی به بعد فهرست نویس‌ها بر مبنای آن عمل کردند و نکات مهم اصول کتابداری در این کاربرگه پیاده­سازی شد. همچنین تلاش شد در یکدست‌سازی و مستندسازی، اسامی مولفان و موضوعات و حتی عناوین کتاب‌ها را با استفاده از بانک مستندات اسامی مشاهیر و مولفان، سرعنوان‌های موضوعی فارسی و منابع دیگر مرجع در این کار برگه برای کتابخانه ملّی پیاده‌سازی شود.

عظیمی افزود: در دوره‌های بعد با کتابخانه­های بزرگ کشور مانند کتابخانه آستان قدس رضوی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی جلسات هم اندیشی گذاشته شد تا حداقل بخشی از این نظام مستندات پیاده شود و به این ترتیب کار مراجعه کننده و جستجوگرها در بازیابی کلی و یکدست‌سازی اطلاعات تسهیل شود. که خب بعدها کتابخانه ملّی ایران روی استاندارد مارک کار کرد و با توجه به محدودیت هایی که استاندارد مارک داشت بعضی از اطلاعات نسخه شناسی در مارک جای مشخصی نداشت و در فیلدهای یادداشت‌ها قرار داده می‌شدند که این موضوع بازیابی اطلاعات را مشکل می‌کرد.

دسترسی محقق با سیستم « RDA» به توصیف و اطلاعات سریع تر است

این نسخه­شناس با اشاره به سیستم « RDA» گفت: در سیستم « RDA»  ( توصیف و دسترسی به منبع) که در واقع وارث قواعد فهرستنویسی «Anglo American  » است هر اطلاعاتی ناحیه مشخصی برای خودش دارد و جستجو را خیلی راحتتر و دسترسی کاربر را به اطلاعات مورد نیاز سریع­تر و سهل تر کرده است. در استاندارد « RDA» هم در بخش توصیف دست برای فهرست نگار باز است و هم دسترسی محقق و جستجوگر و کاربر به اطلاعات خیلی سریع تر انجام می‌شود و این کتاب انصافا منبع بسیار خوبی برای آموزش فهرست نگاران است و کاملا مسیر فهرستنگاری را مشخص می کند .

وی با اشاره به این مطلب که در این کتاب حدود 26 عنصر داده ای مهم پیش بینی شده است؛ گفت: این مهم می تواند از امتیازهای این کتابِ تخصصی محسوب شود. یک کار خوبی که  مولف کتاب کرده، تلفیق بین قواعد و فهرست‌ها است و در تمام موارد از فهرست ها مثال‌هایی آورده که  کتاب را از شکل نظری بودن خارج و به آن جنبه های عملیاتی داده است و جا دارد به انتشارات سازمان تبریک بگویم که این کتاب را چاپ کرده است.

حبیب الله عظیمی با بیان این مطلب که باید ارزیابی کرد که مرحله گذر از مارک به  « RDA» چگونه خواهد بود؛ گفت: استانداردِ  « RDA» تاکید می کند که باید مطابق با بافت بومی باشد و ارزش­گذاری عناصر را لحاظ کند که این مورد انصافا از مزیت های آن است.

وی ادامه داد: در برخی از موارد اگر بخواهیم فهرست­های نسخ خطّی را با قواعد  « RDA»  پیاده سازی کنیم، ارزش­گذاری زیر سئوال می رود. زیرا در زمینه نسخه‌های خطّی دو بحث کتاب شناسی و نسخه شناسی مطرح است که از یکدیگر جدا هستند و ار سوی دیگر اگر بخواهیم عناصر کتاب شناسی را ارزش­گذاری کنیم، عناصر خاص خودش را دارد که ارزش گذاری آن با عناصر نسخه شناسی متفاوت است و یکی از ایرادهایی که می توان بر این کتاب وارد کرد این است اطلاعات کتاب شناسی و نسخه شناسی در هم ممزوج شده اند. مثلا به پدیدآور کتاب می گویند کاتب درحالی که کاتب در پدیدآوردن کتاب و محتوا نقشی ندارد. اینجا است که خط و مرز ایجاد می‌کنیم و می گوییم اطلاعات  کتاب و پدید آورندگان در دسته کتابشناسی می‌آید  و اطلاعات نسخه از  کتاب جدا است. کاتب پدید آور اثر نیست بلکه پدیدآورنده نسخه است. یعنی استنساخ کرده که به معنای ایجاد محتوای کتاب نیست.

استاندارد « RDA» یک استاندارد جهانی است

 سیدمهدی طاهری دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه در ادامه این نشست با بیان این مطلب که فرهنگ نقد به پیدا کردن نقاط ضعف و قوت یک اثر کمک می کند، گفت: برگزاری این جلسه به معنای شروع جدی توجه به استاندارد  « RDA» به عنوان یک استاندارد جهانی است. ما در «Anglo American  » با رویکرد آنگوسکسون مواجه می‌شدیم که همیشه هم روی آن نقد بود. اما همانطور که گفتم استاندارد « RDA» یک استاندارد جهانی است و وعده داده است که بافت‌های مختلف از جمله بافت‌های اسلامی را در نظر بگیرد که امیدارم این اتفاق بیافتد.

وی ادامه داد: در این کتاب نویسنده به توصیف موضوعی وارد شده که ورود و جنبه خوبی است، به خصوص که تصاویری از نسخ خطّی نیز در کتاب آورده شده است که به نظرم انتخاب­های خوب و همسو با مطالب کتاب است. رویکردی که در استانداردهای جدید سازماندهی دانش وجود  دارد رویکرد« Lego base » است. در این رویکرد اینگونه نیست که برخی منابع را با ویژگی­هایی که دارند با یک نسخه واحد بپیچیم و مهمترین ویژگی این است که بومی­سازی شوند. پیش از این می‌گفتیم استانداردها وقتی وارد ایران می شوند باید بومی سازی شوند و آن را متناسب با فرهنگ بومی خودمان تدوین کنیم. اما اساسا رویکرد استانداردهای جدید این است که بدون بومی‌سازی نمی توان از آنها استفاده کرد.

دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی تصریح کرد: استاندارد « RDA» استانداردی است که نمی توان بدون طراحی پروفایل کاربردی، آن را پیاده‌سازی کرد.  زیرا یک استاندارد حدود سه هزار صفحه‌ای است که همه محتوای آن برای کتابخانه ملّی ایران و حتی کل کشور مناسب نیست. بخش هایی دارد که اصلا در ایران کاربرد ندارد. بنابراین باید پروفایل کاربردی برای آن طراحی شود که جنبه های مختلف توصیف منابع خطّی را بتوان در آن پیاده کرد.

طاهری اظهار کرد: پس یک بحث مهم این است ما در این کتاب پروفایل یا اپلیکیشن پروفایل کاربردی نمی بینیم. مانند قواعد «Anglo American  » که پدیدآورنده بخش‌هایی از آن‌ را انتخاب کرده است. اگر بخواهیم براساس استانداردهای روز کاربردی شود، باید یک پروفایل کاربردی توصیف نسخ خطّی ایرانی اسلامی تعریف شود که از جنبه‌های مختلف، هم استانداردهای فراداده­ای و هم استانداردهای محتوایی را بررسی و امکان توصیف کامل یک اثر را فراهم کند.

رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: در استاندارد «Anglo American  » نشانه گذاری ها مبتنی بر «ISBD  » بوده است و این سئوال مطرح بود که آیا این نشانه­گذاری‌ها در فرهنگ ایرانی و اسلامی قابل قبول است؟   « RDA» این اجازه را می دهد و می­گوید اگر در محیط خود از جنبه بومی نیاز به نشانه­گذاری خاص است می­توانید از آن استفاده کنید و هیچ اجباری به استفاده از «ISBD‌»­ نیست. بنابراین فضایی متفاوت ایجاد شده است. مثلا در توصیف، از نظامی  استفاده می کنیم که در همین نقطه اول عدم هماهنگی و سازگاری با یک بافت بومی را نشان می­دهد. ولی در  « RDA» این نشانه­گذاری‌ها را متناسب با بافت بومی می­توان انجام داد. برخلاف استاندارد  «Anglo American  » که مجبور هستیم بر اساس قواعد عمل کنیم. در« RDA»  برای توصیف هر عنصری پیشنهادهایی می دهد و نهایتا قضاوت و تصمیم‌گیری را به فهرست نویس واگذار می‌کند که کدام مناسب­تر است و ممکن است فهرست نویس تشخیص دهد که هیچ کدام مناسب نیست.  

سید مهدی طاهری رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: یکی از چالش­های بزرگی که در فهرست نویسی و توصیف نسخ خطّی با آن روبرو هستیم توجه به این نکته است که فهرست‌نگاران خیلی تمایلی برای استفاده از این استانداردها ندارند. در واقع بخشی هم حق با آنها است چون این استانداردها همه آنچه که فهرست­نگار نیازدارد را برآورده نکرده است. اما در حال حاضر استانداردی بروز و ظهور کرده که بومی­سازی و محلی­سازی می­کند و می­تواند متناسب با آن منابع را توصیف کند و در عین حال که بومی نگاه می­کند انسجام و یکدستی در توصیف را در کل دنیا به وجود می آورد.

وی خاطرنشان کرد: مسئله دیگر این است که استانداردهای حوزه دانش به 5 دسته تقسیم می شوند. دسته اول مدل­های مفهومی  هستند که مرجع فهرست نویسی است . در دسته‌های دیگر استانداردهای فراداده‌ای و استانداردهای محتوایی وجود دارد که استاندارد بستر نحوی و استانداردهای تبادل داده محسوب می شوند و اگر دستنامه ای در یک حوزه درست می شود باید 5 حوزه استانداردها را در نظر بگیرد.

هیچ منبع مستقلی برای معرفی و راهنمایی یک نسخه خطّی از اول تا آخر وجود ندارد

طیبه حاج باقریان مولف کتابِ تخصصی کتاب «راهنمای توصیف و فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی: براساس استانداردهای محتوایی بین‌المللی و فهرست نسخه‌های خطی موجود در ایران» گفت: خیلی خوشحالم که نشر این کتاب باعث شد دو قطب سنتی و مدرن سازمان کنار هم قرار بگیرند و تبادل نظر و اطلاعات داشته باشند.

وی ادامه داد: تولید این اثر به سال­های قبل بر می­گردد. من طی بررسی و مطالعاتی که داشتم به این نتیجه رسیدم که در حوزه فهرست نویسی نسخ خطّی هیچگونه منبع آموزشی مستقلی وجود ندارد. این در حالی است که در قالب مقاله، گزیده‌هایی توسط اساتید و اهل فن که عمدتا هم به صورت استاد و شاگردی برخی از مباحث را فرا گرفته بودند، منتشر شده بود. در گام اول تمام این منابع را گردآوری کردم و پژوهشی مروری انجام دادم که حاصل آن مقاله‌ای بود که در سال 1394 منتشر شد.

حاج باقریان تاکید کرد: در جستجوها و بررسی هایی که انجام دادم به این اطمینان رسیدم که هیچ منبع مستقلی برای معرفی و راهنمایی یک نسخه خطّی از اول تا آخر وجود ندارد. بر همین اساس تصمیم گرفتم نوشتن این کتاب را شروع کنم. در ابتدا مشورتی با اساتید داشتم و اولین مرجع من خود فهرست‌ها بودند و بیش ازاینکه منابع دیگری را مطالعه کنم خود فهرست‌ها محل رجوع بودند. زیرا فهرست­هایی که در ایران تولید می‌شود پیشینه‌ای نزدیک به صد سال دارند و در این زمینه ضعیف نیستیم هرچند که یکدستی لازم را ندارند.

این فهرست نویس کتابخانه حضرت آیت الله بروجردی اظهار کرد: مرحله بعد اصول و استانداردهایی بود که در حوزه کتابداری قدمت داشتند و در خارج از کشور نیز پیاده می‌شوند و به تبع آن «Anglo American  » بود که در ایران جا افتاده و بر اساس آن کار می شود. در این استاندارد تمام منابع اطلاعاتی به صورت اختصاصی توصیف می‌شوند و فصلی از آن هم به نسخ خطّی اختصاص دارد. بنای اولیه هم تطبیق عناصر استخراج شده توصیف نسخ خطّی با فصل چهارم «Anglo American  » بود و علاوه بر اینکه متن را ترجمه می‌کردم، سعی داشتم با متن اصلی هم تطابق دهم . مرحله بعد استفاده از مثال های مناسب بود در این مرحله تمام تمرکزم بر این بود که مثال ها کاملا ایرانی اسلامی، از فهرست ها استخراج شوند و واقعی و عینی باشند. برای یکسری عناصرهم تصاویر کمک می کرد و با توجه به محدودیت ها نتوانستم از خیلی از تصاویر استفاده کنم . پیش نویس‌ها را با مشورت نسخه نویسان انجام دادم که یکی از آنها نقد و نظر مرحوم استاد انوار بود که به من ارائه دادند . بعد ازاینکه اثر مورد تایید عزیزان فهرست نگار و متخصص در حوزه نسخه شناس قرار گرفت به سراغ اساتید حوزه کتابداری و سازماندهی رفتم و اولین گزینه استاد بزرگوارم استاد فتاحی بودکه با مناعت طبع و لطفی که داشت کتاب را مطالعه کردند و نظر ایشان را هم در پیش گفتار کتاب آوردم.

زهرا مدرسی مدیرکل کتب خطّی و نادر سازمان در خصوص نمایه کتاب و کاستی های عناصر «RDA» ذکرشده در کتاب برای توصیف نسخ خطّی نظرات خود را بیان کرد.

همچنین نوذری عضو هیئت علمی گروه پژوهشی علم داده و هوش مصنوعی و محمد ایرانشاهی رئیس انتشارات سازمان در خصوص پیاده‌سازی قواعد «RDA» و قالب «BIBFRAM‌» برای سازماندهی منابع سوالاتی را مطرح کردند که مهدی  طاهری دراین خصوص توضیحاتی ارائه و بر لزوم تغییر رویکرد سازمان به قواعد، استانداردها و قالب‌های جدید سازماندهی منابع تاکید کرد و برای همکاری با سازمان در این زمینه آمادگی خود را اعلام کرد.  

در پایان این مراسم برخی از حاضران در خصوص کتاب و موضوع پیاده‌سازی استانداردها و قواعد جدید سازماندهی سوالات و نظراتی را مطرح کردند که سخنرانان و مولف کتاب  به آنها پاسخ دادند.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، محمدامین آقامیری، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی در این دیدار با اشاره به فعالیت‌های مرکز ملی فضای مجازی گفت: در این مرکز چهار سطح فعالیت شامل زیرساخت، توسعه و ارتقاء، خدمات پایه، و خدمات محتوا وجود دارد که سه لایه اول فعالیت‌های خود را برای تحقق لایه چهارم یعنی ارائه خدمات محتوا انجام می‌دهند.

 دبیر شورای عالی فضای مجازی منابع و داده‌های موجود در کتابخانه ملی را برای این شورا دارای اهمیت دانست و گفت: یکی از زمینه‌های بهره‌برداری از این منابع و داده‌ها در لایه خدمات پایه و دسترس‌پذیر بودن آن برای مردم و توسعه ارتباط مردم با این منابع بومی است. کاربرد دیگر این داده‌­ها این است که با دیجیتالی شدن آنها، می‌توان مدل‌های زبانی بومی ایجاد کرد و هرچه حجم این داده‌های بومی افزایش یابد، باعث می‌شود هوش مصنوعی‌ بر اساس داده‌های واقعی‌تر و درست‌تر فعالیت کنند.

وی با بیان اینکه مرکز تعامل‌پذیری دولت که ذیل شورای عالی فضای مجازی قرار دارد و حجم قابل توجهی داده را بین دستگاه‌های مختلف تبادل می‌کند، قرار گرفتن سازمان در این مرکز را در بحث کتابخانه دیجیتال و اسناد و منابعی که دیجیتال شده‌اند، جهت سهولت دسترسی به این اسناد مفید دانست.

در این نشست، علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران ضمن معرفی اجمالی سازمان و ظرفیت‌های بالقوه آن برای فضای مجازی، ورود شورای عالی فضای مجازی و مصوبات آن را برای جبران برخی خلاءهای قانونی در حوزه کتاب و نشر در فضای مجازی، از جمله بحث مالکیت در بستر دیجیتال‌سازی کتاب و منابع را ضروری دانست و گفت: یکی از دلایلی که ناشران به سمت دیجیتال کردن کتاب‌ها نمی‌روند، سرقت ادبی است. این معضل می‌تواند در شورای عالی فضای مجازی با قوانین حمایتی، حل شده و انگیزه ناشر را برای دیجیتال کردن کتاب‌ها بالا ببرد و از طرفی هزینه‌های نشر کتاب به دلیل حذف کاغذ و چاپ و ... کاهش می‌یابد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران یکی دیگر از زمینه‌های همکاری با مرکز ملی فضای مجازی را مصوباتی دانست که می‌تواند مانع موازی‌کاری و ورود غیرمتخصصانه دیگر مراکز و سازمان‌ها به بحث دیجیتال‌سازی منابع شود.

مختارپور در پایان با اعلام آمادگی همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در راستای پیشبرد اهداف و فعالیت‌های شورای عالی فضای مجازی، بر حمایت‌های شورا و مرکز ملی فضای مجازی در جهت ارتقاء زیرساخت‌های سازمان تاکید کرد.

در این نشست دکتر جواد آزادی احمدآبادی مشاور و مدیرکل حوزه ریاست، محمدامین ‌اله‌داد رئیس کارگروه اقتصاد دیجیتال، و دکتر سارا بوربور رئیس ستاد فراداده، به عنوان هیئت همراه رئیس مرکز ملی فضای مجازی؛ و نیز فاطمه صدر معاون پژوهش و منابع دیجیتال، سیدهادی موسوی معاون اسناد ملی، محمد عباسی معاون توسعه و مدیریت منابع، به عنوان معاونین و مشاورین سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، پیشنهادهای اجرایی خود را برای ادامه همکاری‌ها‌ و هم‌افزایی‌های بیشتر بیان کردند.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، معاونت پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در آستانه هفته پژوهش و برگزاری چهاردهمین جشنواره ملی پژوهش و فناوری سازمان و در راستای حمایت معنوی از آثار برگزیده جشنواره سیزدهم، نشست معرفی، نقد و بررسی رساله دکتری «بررسی تحولات نهضت ملی (1328-1332 ه. ش) در همدان و تأثیر آن بر حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی همدان» اثر دکتر ابوالفتح مومن را برگزار می‌کند.

این رساله دکتری که در آذر 1400 در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج دفاع شده است، با هدف تبیین نقش، عملکرد و مشارکت سیاسی مردم همدان در تحولات نهضت ملی و تأثیرات ناشی از این فعالیت و آثار آن بر عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همدان انجام شده است. نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران یکی از مهم‌ترین دستاوردهای مشارکت سیاسی جامعه ایران علیه استعمار انگلیس در تاریخ معاصر است. این پیروزی با پشتیبانی اقشار مختلف جامعه در تهران و شهرستان‌ها به دست آمد. در همدان نیز احزاب و گروه‌های سیاسی بعد از شهریور 1320 در تحولات سیاسی و اجتماعی محلی و ملی نقش‌آفرین بودند.

مومن در این پژوهش تاریخی که بر پایه اسناد، منابع آرشیوی، کتابخانه‌ای و تاریخ شفاهی است، تشکل‌های فعال سیاسی در جریان نهضت ملی در همدان (1328 الی 1332 ه.ش) را از منظر گستره جغرافیایی فعالیت و استقلال عمل در دو دسته بررسی کرده است؛ یک گروه از آنها شعبه ای از احزاب و تشکل‌های بزرگتر به شمار می‌رفتند که معمولا دفتر و شعبه مرکزی آنها در تهران بود. دسته دوم آنهایی بودند؛ که خاص همدان بوده و شعبه‌ای از یک حزب یا تشکل و دسته‌جات سیاسی به شمار نمی‌آمدند. از این منظر، تاریخ نهضت ملی در همدان، فصل مهمی از تاریخ معاصر ایران است. این رساله در جستجوی آن بوده که دریابد فعالیت‌های این تشکل‌ها چه تأثیراتی را در ابعاد مختلف بر شهر همدان گذاشته‌اند.

این نشستِ تخصصی با حضور کیوان شافعی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، مطلب مطلبی، عضو هیئت علمی پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مصطفی نوری، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، و ابوالفتح مومن، پدیدآور اثر، روز دوشنبه 13 آذر 1402 ساعت 10:30 تا 12 به صورت مجازی در آدرس https://vc.nlai.ir/pajohesh برگزار خواهد شد.

نشست معرفی و بررسی رساله دکتری «بررسی تحولات نهضت ملی (1328-1332 ه. ش) در همدان و تأثیر آن بر حیات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی همدان» سومین نشست از سلسله نشست‌های حمایت معنوی از آثار برگزیده سیزدهمین جشنواره ملی پژوهش و فناوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سال 1401 است. پیش از این، نشست‌های معرفی و نقد و بررسی رساله دکتری «بازکاوی تاریخی جنبش دکومانتاسیون به منظور شناسایی و تحلیل ابعاد گفتمانی» اثر امیر ریسمانباف و  کتاب «کتاب‌های درسی دانشگاهی درباره فلسطین-رژیم اشغالگر قدس: سیاست‌های آموزش و دانش در غرب» اثر سید هادی برهانی از آثار برگزیده جشنواره سیزدهم برگزار شده است. 

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، این نشست سالیانه فرصتی برای اعضای کشورهای عضو شبکه «ISSN» فراهم کرده تا ضمن تبادل اطلاعات درباره فعالیت های خود، تقویت همکاری و شرکت در کارگاه های تخصصی بحث و گفتگو کنند.

در روز اول از چهل و هشتمین نشست تخصصی «ISSN»، رئیس این مرکز بین المللی گزارشی درباره این مرکز در سال 2022 ارائه کرد و موضوعاتی همچون هیات مدیره و همکاری با شبکه «ISSN»، فعالیت های اطلاع رسانی  مرکز بین المللی «ISSN»، فراداده و هماهنگی های فنی شبکه،استاندارد سازی، فروش، بازاریابی و ارتباطات و بخش سیستم های اطلاعاتی مطرح شد و در ادامه مراکز ملّی بلژیک، تونس، بوسنی و هرزگوین، نپال و اوکراین نیز گزارش هایی درباره فعالیت های مراکز خود ارائه کردند.

ارائه گزارشی در مورد برنامه استراتژیک مرکز بین المللی شبکه «ISSN» و پیشرفت های مورد انتظار تا پایان سال  2024، طرح بازسازی پرتال  «ISSN»، مروری بر فعالیت های ارتباطی این شبکه چون فروش، بازاریابی و ارتباطات  و تقویت وظایف این شبکه در سطح ملّی و بین المللی از جمله برنامه های روز دوم این نشست تخصصی بود.

همچنین کارگاه تصحیح پیشینه های «ISSN» در «ISSN+» توسط تیم هماهنگی فراداده و شبکه مرکز بین المللی «ISSN» برگزار شد.

در روز سوم این نشست جلسه گروه بررسی دستنامه «ISSN»، پرسش و پاسخ در مورد موضوعات کتابشناختی، فراداده و هماهنگی شبکه،کارگاه قابلیت های جدید در «ISSN+»،کارگاه موارد واقعی واگذاری «ISSN» به انتشارات Springer-Nature: ، بحث در مورد گردش کار « Springer Nature ISSN » و منافع مختلف واسپاری قانونی، ناشران چند ملیّتی، مشاهدات در مورد چگونگی تغییر چشم انداز انتشارات در آلمان در طول سال گذشته ارائه شد و در روز چهارم قطعنامه تصویب و محل برگزاری نشست آینده اعلام شد.

در این نشست نمایندگانی از سازمان های بین المللی دیگر مانند یونسکو، ایزو و ایفلا نیز حضور داشتند.

لازم به توضیح است حمیده معماری نماینده مرکز ملّی شاپا از اعضای گروه بررسی دستنامه مرکز بین المللی «ISSN» و سیامک محبوب مدیرکل پردازش و سازماندهی به نمایندگی از کتابخانه ملّی ایران در این نشست تخصصی حضور داشتند. 

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، تازه‌­ترین اثر این سازمان با عنوان «پرتو مشکوۀ» که حاوی مجموعه مقالاتی در گرامی‌داشت مقام آیت‌الله سیدمحمد مشکوۀ بیرجندی است، به کوشش غلامرضا امیرخانی و سیدصادق سجادی و با همکاری خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر شد.

سیدمحمد مشکوۀ بیرجندی از چهره‌­های برجسته حوزه نسخ خطی بود که علاوه بر وجهه استادی و علمی، دستی به غایت آماده برای کمک‌های مادی ومعنوی به اشخاص داشت و محبوب‌القلوب و مورد اقبال شاگردان و اطرافیان بود. جلسات طولانی علمی و نسخه‌شناسی این شخصیت برجسته علمی، محل بحث و درس دانشمندان، شاگردان و متعلقان و اصحاب حاجت بود.

شاگردان مشکوۀ که در سایه استادی‌اش در دانشکده حقوق و مدرسه سپهسالار و دانشکده معقول و منقول تحصیل کرده­ بودند، امروز به مقامات بلند علمی و اداری و کشوری و حتی لشکری رسیده­‌اند.

این روحانی دانشمند و دانش‌پرور در زمان حیاتش با اهداء کتابخانه بزرگ و نفیس‌اش به دانشگاه، در دیده اهل علم و دوستان بزرگ گردید و سخنش نزد آنها نفوذی یافت؛ که از این موهبت‌ الهی برای کمک به دیگران استفاده می‌کرد. این غنائت اما، او و خانواده پرجمعیتش را به قناعت دنیوی و معنوی رسانده بود.

لازم به ذکر است کتاب «پرتو مشکوۀ» در 816 صفحه، شامل پنج فصل است که به شرح حال و اسنادی قدیمی در خصوص آیت‌الله مشکوۀ بیرجندی، برخی نگاشته‌­های وی، بررسی آثار این دانشمند توسط اساتید و پژوهشگران، و مقالاتی پیرامون این شخصیت علمی می‌‍­پردازد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، متن اطلاعیه دبیرخانه جشنواره ملی پژوهش و فناوری سازمان به این شرح است:

با عنایت به تماس‌های تلفنی و بازخورد از علاقمندان به این جشنواره ملی، به استحضار می‌رساند، فراخوان جشنواره در دوره چهاردهم محدود به پژوهش‌های مرتبط با «هوش مصنوعی» نیست و همانند دوره‌های گذشته،آثار را در قالب پایان‌نامه، رساله دکتری، طرح پژوهشی و کتاب در محورهای: علم اطلاعات و دانش‌شناسی، علوم آرشیوی، مطالعات تاریخ معاصر، ایران­‌شناسی، اسلام‌شناسی، حفاظت و نگهداری منابع آرشیوی و کتابخانه‌ای و نسخه‌شناسی و نسخه‌پژوهی دریافت خواهد کرد.

همچنین دبیرخانه جشنواره علاوه بر محورهای یاد شده، براساس مضمون اصلی این دوره از جشنواره: «هوش مصنوعی و آینده پژوهش»، آثار را در محور ویژه: آینده پژوهی مسائل سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با محوریت هوش مصنوعی نیز دریافت خواهد کرد. مضمون اصلی جشنواره به منظور تاکید بر محور ویژه و هدفمند بودن موضوع نشست‌ها و کارگاه‌های چهاردهمین جشنواره است.