مشارکت مردمی محور فاز دوم سامانه حافظه ملی ایرانیان

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مراسم رونمایی از فاز دوم سامانه حافظه ملی ایرانیان با تاکید ویژه بر زیرسامانه شبکه کتابخانه های کشور به منظور فعال سازی بخش مشارکت مردمی با حضور سیامک محبوب مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه های عمومی، محسن حاجی زین العابدینی نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پیام کبیری رئیس مرکز توسعه و هماهنگی اطلاعات و انتشارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مظفر پاسدار شیرازی معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و حسن باقری مهابادی مدیرکل فناوری اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
مدیرکل فناوری اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی: سامانه حافظه ملی ایرانیان مشارکت مردمی را در بردارد
حسن باقری مدیرکل زیر ساخت و پشتیبانی فناوری اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: فاز 2 سامانه حافظه ملی ایرانیان به منظور معرفی بخشهای جدید افزوده شده سامانه مثل مشارکت مردمی، پروفایل کاربری برای مخاطبین هر 4 زیرسامانه های سامانه حافظه ملی، درگاه عضویت کتابخانه‌ها و مراکز آرشیوی و صدور شابکا، درگاه اهداء کتب کسری به حافظه ملی، سرویس ابری تبادل اطلاعات فراداده ای، پروفایل کتابخانه ها برای بررسی و بهینه سازی فراداده های آن کتابخانه و دریافت فراداده های کتب ایجاد و راه اندازی شد.
وی در باب زیرسامانه شبکه کتابخانه های کشور که از 3 زیرسامانه دیگر چالشهای به مراتب بیشتری داشت افزود: تصور بر این بود که ادغام اطلاعات کتابخانه ها، فرآیند پیچیده ای را نمی طلبد اما در ادامه مسیر مشخص شد که این اقدام بسیار پیچیده بوده و مستلزم دقت و کار فراوان است. بهره مندی از شبکه کتابخانه های کشور، امکاناتی چون جستجوی مکان محور کتاب ها و کتابخانه ها، افزایش دسترس پذیری به اطلاعات نامتمرکز کتاب ها، تسهیل دسترسی پژوهشگران به بهینه ترین متادیتای کتاب، جستجوی پیشرفته در تمامی فیلدهای اصلی کتاب شناسی، مشاهده کتابخانه های هلدینگ و لینک مستقیم « OPAC»، سرویس مشارکت مردمی در گردآوری و تصحیح اطلاعات، مرتب سازی کتابخانه ها بر اساس نزدیک ترین فاصله مکانی، دریافت فایل خروجی با فرمت« Excel» و« ISO» در نتایج جستجو و ثبت نام و احراز هویت توسط درگاه ورود متمرکز سازمان اسناد را فراهم می‌کند.
باقری به پنل ویژه کتابخانه ها در سامانه شبکه کتابخانه های کشور اشاره کرد و گفت: در این بخش امکاناتی چون ویرایش پروفایل توسط خود کتابخانه از قبیل آدرس، موقعیت روی نقشه، سازمان متبوع و غیره، تعیین نرم افزار مدیریت کتابخانه برای ارتباط با سازوکار خودکار جمع آوری اطلاعات، دریافت فایل استاندارد و بهینه شده داده های کتابخانه با فرمت « MARC»، مشارکت در تصحیح و ادغام رکوردها با دسترسی مستقیم کتابخانه، گزارش رکوردهای مرجع و رکوردهای هلدینگ کتابخانه، دسترسی یکپارچه به سامانه مدیریت شبکه کتابخانه ها و سامانه مشارکت مردمی SSO)) فراهم شده است.
مدیرکل فناوری اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه به دستاوردهای سامانه شبکه کتابخانه های کشور اشاره کرد و افزود: این سامانه مرجع اطلاعات سامانه های فروش آنلاین مانند دیجی کالا است و در عین حال اجبار به واسپاری کتاب ها توسط ناشران می‌کند.
وی مرجع تصحیح اطلاعات توسط مشارکت مردمی برای بهبود دائم، سازوکار خودکار جمع آوری و پایش اطلاعات از مداخل گوناگون و موتور تخصصی همسان یابی کتب بر اساس شابک یا عنوان و نویسنده و ناشر را از دیگر دستاورهای سامانه شبکه کتابخانه های کشور عنوان کرد.
باقری تاکید کرد: در ابتدای امر تصور این بود که این سامانه فقط برای ارائه خدمات به پژوهشگران راه اندازی شده است اما در ادامه مسیر با ثبت کارکردهای مختلف آن نشان داده شد بهره مندی از آن مورد توجه فعالیت های مختلف نیز قرار گرفته است. 
وی یادآور شد: در این سامانه تعداد سه پنل تعریف شده است، یک پنل در اختیار کاربران یا پژوهشگران است، یک پنل در اختیار مدیران و کارشناسان سازمان قرار می‌گیرد و پنل دیگر نیز مربوط به هر یک از کتابخانه ها می‌شود.
به گفته مدیرکل فناوری اطلاعات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، تاکنون 3090 کتابخانه به این سامانه متصل شده اند و پیرو این امر 2 میلیون و 250 هزار عنوان کتاب شناسایی شده است و در این بین 820 هزار رکورد در کتابخانه ملی ایران وجود ندارد یا هنوز همسان یاب نتوانسته تشخیص دهد.
 
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه های عمومی: شبکه کتابخانه ها کسب و کارهای مرتبط با کتاب را در بر می‌گیرد
سیامک محبوب مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه های عمومی گفت: شکل‌گیری سامانه «حافظه ملی ایرانیان» اتفاق مبارکی است و بر همین اساس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همکاری و حمایت های لازم را برای فعالیت بهینه این سامانه ارائه می‌دهد و خوشبختانه این مهم در جای درستی مانند سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران رقم خورده است.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه های عمومی افزود: شبکه کتابخانه های ایران شبکه ای است که در راستای سیاست گذاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ایجاد و اجرایی شده است، این شبکه روزبه‌روز به کتابخانه هایی که به دلایل مختلف در حال از دست دادن قدرت هستند کمک می‌کند. هم اکنون بسیاری از مدارس و آموزشگاه ها فاقد کتابخانه هستند اما در مدل شبکه کتابخانه‌ها، کتابخانه های عمومی می‌توانند به کمک مدارس و آموزشگاه ها بیاید و نیازهای آنها را برطرف کند.
محبوب افزود: اینکه شبکه کتابخانه ها در سطح ملی و فراتر از کتابخانه ها ایجاد شده، قابل تأمل است. زیرا این شبکه تنها مربوط به کتابخانه‌ها نمی‌شود بلکه حاصل آن، کسب و کارهای مرتبط با کتاب را نیز در بر می‌گیرد.
وی با تاکید بر نگاه خدمات محور در سایه ایجاد شبکه کتابخانه‌های ایران ادامه داد: از گذشته کتابخانه ها علاقه زیادی به جمع آوری منابع و اسناد داشتند اما با نگاه خدمات محور به کاربران و پژوهشگران، به اعتقاد من این شبکه توانسته ارزش افزوده ایجاد کند و مجدداً به کتابخانه‌ها بازگردانده شده است.
 
محسن حاجی زین العابدینی: بهره مندی از استانداردها در کنار جهانی سازی اهمیت دارد
محسن حاجی زین العابدینی نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری افزود: از نیمه دوم دهه سال ۱۳۶۰ تاکنون ۲۷ طرح شبکه کتابخانه ها در کشور کلید خورده است اما اثربخشی چندانی را نداشته است، آفت بزرگ عدم اثربخشی این طرح‌ها را می‌توان در تغییر و تحولات دولتی و نیز زیاده خواهی یا تمرکز بیش از حد دانست. متاسفانه این طرح ها بدون توجه به نگاه ملی و فرابخشی اجرایی شده اند که در نهایت با شکست همراه بودند.
وی ادامه داد: در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری طرح شبکه سازی کتابخانه های دانشگاهی مطرح و پیرو آن فراخوان های لازم اعلام شد، شرکت هایی نیز انتخاب شدند و مدل پیشنهادی پیاده‌سازی آن شکل گرفت اما متوجه شدیم که کتابخانه ملی ایران این مهم را در دستور کار خود قرار داده است و ما نیز در همین راستا با این حرکت همراه شدیم.
حاجی زین العابدینی اظهار داشت: استفاده و بهره مندی از استانداردها در کنار جهانی سازی این طرح ها موجب اثر بخشی آنها می‌شود و در ادامه مسیر باید توجه ویژه‌ای به بین‌المللی شدن آن شود. کتابخانه های زیادی در کشورهای مختلف وجود دارند که دارای منابع بی‌شمار شرق‌شناسی، فارسی و عربی هستند که می‌توان با بهره مندی از آنها راهبردهای ویژه ای را ایجاد کرد.
نماینده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه دسترسی به محتوا در کنار مسئله کپی رایت را مهم ارزیابی کرد و افزود: هم اکنون تعداد ۳۷۸۲ کسب و کار مرتبط با کتاب در کشور وجود دارد که در سطوح مختلفی فعالیت می‌کنند اما وظیفه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ایجاد دسترسی به محتوای منابع به شیوه استاندارد و درست است. 
وی تاکید کرد: نهادهایی مثل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و نیز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه نیازهای ویژه و تخصصی دارند و نیازمند داده های پژوهشی، داده های اشتراکی، تولیدات دانشگاه ها و پژوهشگران هستند برهمین اساس مطلوب است سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در فازهای دیگر، به این مهم توجه ویژه داشته باشد.
 
کبیری: امید است در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، بخش پزشکی ایجاد شود
پیام کبیری رئیس مرکز توسعه و هماهنگی اطلاعات و انتشارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: در زمینه ایجاد شبکه کتابخانه های کشور تجربه های متعددی در کشور انجام شده اما به اعتقاد من ماندگاری مهمتر از انجام کار است؛ یکی از مسائل نهادینه کردن کارها در جایگاه اجرا، پیاده سازی و استقرار آن است.
کبیری ادامه داد: به عنوان مثال بیش از ۷۰ سال پیش بانک اطلاعات پزشکان تحت عنوان وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا ایجاد شد. اما طی این سال ها فقط فرمت ها در این بانک اطلاعاتی تغییر پیدا کرد و این کتابخانه امروز مبنای ارجاع پزشکان در تمام دنیا است. امید است در آینده در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، کتابخانه یا بخش پزشکی ایجاد شود. به نظر می‌رسد با زیرساخت های موجود در کتابخانه ملی ایران امکان ایجاد بخش ویژه پزشکی میسر باشد.
وی در ادامه به فعالیت سامانه شبکه کتابخانه های کشوراشاره کرد و گفت: راه اندازی این سامانه در جایگاهی مثل سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران انتخاب درستی است، معتقد هستم اگر طرح‌ها در جایگاه درست قرار نگیرند ماندگار نخواهند شد.
رئیس مرکز توسعه و هماهنگی اطلاعات و انتشارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پایان درخواست کرد تا سامانه شبکه کتابخانه های کشور در حوزه «SEO» یا جستجو در گوگل به طور ویژه تری مورد توجه قرار گیرند تا بهتر و بیشتر دیده و استفاده شود.
 
مظفر پاسدار شیرازی: سامانه «حافظه ملی ایرانیان» حاصل تغییر رویکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی است
مظفر پاسدار شیرازی معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ضمن قدردانی از تعامل و حمایت های نهاد کتابخانه های عمومی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پیشبرد سامانه شبکه کتابخانه های کشور گفت: در کتابخانه‌ها و آرشیو داده ها تصور بر این است که اطلاعات باید گردآوری و حفاظت شوند این در حالی است که در کنار این امر، مقوله پردازش صحیح و اطلاع‌رسانی تسهیل شده مغفول مانده است.
پاسدار شیرازی افزود: سامانه «حافظه ملی ایرانیان» حاصل تغییر رویکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی است که سعی دارد این رویکرد را تثبیت کند. سامانه شبکه کتابخانه های کشور با مشارکت۳09۰ کتابخانه‌ در کشورایجاد شده است. در ۱۱۳ سال گذشته از زمان تاسیس تاکنون، با اتکا به رویکرد پیشین این نهاد، در بانک اطلاعاتی کتابخانه‌ ملی یک میلیون و ۶۰۰ هزار عنوان کتاب به ثبت رسیده بود این در حالی است که با راه اندازی شبکه کتابخانه‌های کشور این تعداد امروز به 2 میلیون و 200 هزار عنوان رسیده است که این حاصل رویکرد جدید سازمان و با مشارکت سایر کتابخانه های کشور است.
وی افزود: در گام بعدی این رویکرد برون‌گرا، پلتفرمی و تعاملی در تلاش هستیم در کنار مشارکت کتابخانه‌ها و مراکز آرشیوی، مشارکت مردم و بویژه پژوهشگران را نیز طلب کنیم و پیرو آن با جمع سپاری، اصلاح و ادغام باقی ساختن یک بانک کتابشناسی ملی درست را پیش ببریم. امید است آماری که در صفحه نخست این شبکه به صورت روزانه تغییر می‌کند به عنوان معتبرترین آمار کتب منتشره کشور مورد بهره برداری قرار گیرد، چرا که این بانک امروز کاملترین و دقیق ترین بانک کتابشناسی ملی است و به مرور هم با مشارکت مردمی تکمیل تر خواهد شد.
معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اظهار داشت: یکی از اتفاق های خوب در حوزه توسعه شبکه رخ داده، موضوع پوشش فیپا است. این امر در چند سال گذشته روی شاخص 90% بود اما اکنون با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پروژه پنجره واحد نشر به 100% رسیده است به عبارت دیگر فیپای کتاب های منتشر شده در کشور پیش از اینکه در بازار نشر توزیع و عرضه شود توسط همکاران سازمان در این شبکه ایجاد می‌شود.
وی در موضوع ماندگاری این شبکه یادآور شد: از زمان افتتاح فاز نخست این سامانه، بخشنامه ای را به هیات دولت پیشنهاد دادیم و در تلاش هستیم این بخشنامه به تصویب هیات وزیران نیز برسد. در واقع باید الزامی برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و همه کتابخانه و مراکز آرشیوی که از بودجه بیت المال استفاده می‌کنند، باشد؛ تا در گام نخست موظف شوند به این شبکه بصورت آنلاین متصل شوند و در ادامه سرویس های دیگری را به یکدیگر عرضه کنند. امیدوار هستیم این بخشنامه بتواند موثر باشد.
پاسدار شیرازی خاطرنشان کرد: در حوزه ارائه محتوای دیجیتال اتفاقات خوبی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در حال رخ دادن است و امید است در بهار 1400 اخبار خوبی در حوزه دسترس پذیر کردن منابع دیجیتال با تکنولوژی های روز دنیا باشیم. در حوزه جهانی سازی و اتصال به شبکه های جهانی نیز اقدامات خوبی در حال انجام است.
معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خاطر نشان کرد: امید است سرویس های این سامانه روز به روز بهتر و بیشتر شود. 

پایان خبر/