تاریخ نگاری دفاع مقدس در اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بررسی شد

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در ابتدای این نشست حسین علایی فرمانده پیشین نیروی دریایی در دوران دفاع مقدس و آگاه به سیاست خارجی و منطقه به انتقال تجربیات دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: تجربه زیست بشر نشان داده که تاریخ به اشکال مختلف و در قالب حوادث متفاوت تکرار می شود و درس آموزی از وقایع تاریخی براساس تاریخ نگاری های دقیق از مهمترین نکاتی است که باید با گذشت چهل سال از دفاع مقدس به شکل دقیق مورد بررسی قرار می گرفت.

وی ادامه داد: به دلیل اهمیت موضوع تاریخ نگاری و درس آموزی از گذشته است که روایتگری و تحلیل از وقایع می تواند راهگشای آینده باشد. از همین رو تاریخ حادثه مهمی مانند جنگ تحمیلی باید به دقت و با درستی مورد تحلیل قرار می گرفت. یکی از نکات مهم، طرح دیدگاه های افرادی است که مشتاق هستند که در این مورد صحبت کنند و از سوی دیگر افرادی هم که در جنگ حضور داشتند، تمایل دارند دیدگاه های آنها را بشنوند و پاسخ دهند. منتها مسئله این است که تا کنون فعالیت قابل توجهی در این حوزه انجام نشده است و فرصت درحال از دست رفتن است چراکه معلوم نیست همه افرادی که در جنگ حضور داشتند تا چه زمانی در قید حیات باشند تا بتوان از داشته ها و دانسته های آنها بهره برد.

این کارشناس مسائل استراتژیک بیان کرد: پرداخت به مسائل مختلف جنگ مانند تاریخ عملیات و تصمیم گیری های مهم درباره جنگ هنوز به واحد درسی و یا کار دانشگاهی تبدیل نشده است. این در حالی است که تاکید دارم برای روبرویی با بحران های کنونی نیاز داریم تا از تجربیات گذشته بهره ببریم. از همین رو نیاز به بازخوانی جنگ وجود دارد و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در چهلمین سالگرد دفاع مقدس می تواند شرایط برگزاری جلسات متعدد درباره موضوعات مهم جنگ را فراهم کند.

غلامرضا ظریفیان رییس اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران که مسئولیت مدیریت جلسه را نیز به عهده داشت با بیان این مطلب که دفاع مقدس از مسائل مهم تاریخ معاصر ایران است گفت: تاریخ یعنی معاصریت و مشکل اساسی تاریخ نگاری جنگ موضوع پژوهش است. زیرا هنوز نتوانسته ایم به مجموع پرسش های نسل نو پاسخی مناسب بدهیم و لازم است از طریق پژوهش هایی که باید به صورت بنیادی صورت گیرد، پاسخ مناسبی به پرسش های مطرح شده بدهیم.

خسرو طالب زاده معاون اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه نشست بررسی «تاریخ نگاری دفاع مقدس در بوته توصیف، تحلیل و نقد» با اشاره به مباحث نظری درباره تاریخ نگاری دفاع مقدس گفت: نگاه من به جنگ، نگاه فرهنگی است و در ابتدا باید یه این پرسش پاسخ داد که آیا اساسا تاریخ نگاری جنگ تاریخ است یا خیر؟ که هدف از طرح این پرسش بیان ضرورت صیانت از جنگ است. در تاریخ نگاری جنگ تحمیلی فضای دوقطبی وجود دارد و بحث این است که در این حوزه چه کار باید کرد که هم حقیقت جنگ تحمیلی دستخوش تحریف نشود و هم واقعیت موجود آن دوران حفظ شود.

وی ادامه داد: نگرشی که در مورد مسائل تاریخ وجود دارد این است که دست یافتن به حقیقت تاریخی حتی برای کسانی که در آن حضور داشتند ممکن نیست. زیرا هر فردی روایت خود را دارد و درباره هشت سال دفاع مقدس هم همین امر صدق می کند.

طالب زاده بیان کرد: در بررسی هر واقعه تاریخی چهار سر فصل باید مورد بررسی قرار گیرد که این چهار سرفصل شامل مولف، ‌متن، زمینه های اجتماعی و خواننده می شود. درباره موضوع جنگ تحمیلی هم همین موضوع صادق است. چون با مسائل مختلفی در تاریخ نگاری جنگ روبرو هستیم. جنگی که بر ایران وارد شد تحمیلی بود و مردم دفاع کردند. بنابراین جنگ ما مردمی بوده و تاریخ نگاری آن نیز باید مردمی باشد. ما با مورخانی سر و کار داریم که به ایجاد فضای دوقطبی جنگ کمک  کرده اند و این شکاف را هیچگونه نمی توان پر کرد مگر اینکه ایده سومی مطرح شود و به سمت دانش و اطلاعات در این زمینه حرکت کنیم و بهترین تحقیق ها زمانی ایجاد می شود که دانش آن به فراوانی وجود داشته باشد به همین دلیل است که مورخان باید آزادانه بنویسند و راه حل برون رفت از بن بست این است که همه قرائت ها به رسمیت شناخته شود.

داود رنجبر پژوهشگر و از راویان دوران دفاع مقدس به چند وجهی بودن جنگ و تاثیر آن بر مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی اشاره کرد و گفت: یکی از پرسش های جدی در حوزه بررسی جنگ ایران و عراق این است که آیا جنگ تحمیلی تبدیل به پدیده تاریخی شده است که ما اکنون درباره تاریخ نگاری آن بحث و گفتگو می کنیم؟ به اعتقاد من تبدیل به پدیده تاریخی نشده است و نمی توان نتیجه گیری کرد. هرگونه تحقیق درباره تاریخ‌نگاری جنگ مستلزم آن است که محقق با علوم نظامی یا از طریق آموزش یا از طریق تجربه آشنایی داشته و به فهم و درک درست از مسائل نظامی رسیده باشد تا بتواند رویداد‌های نظامی را تجزیه وتحلیل کند.

مجید مختاری عضو پژوهشی کانون راویان دفاع مقدس از دیگر افراد حاضر در این نشست بود که با انتقاد از نبود مرکز پژوهشی در حوزه پژوهش های مربوط به مسائل دفاع مقدس گفت: بعد از گذشت چهل سال از آغاز جنگ تحمیلی علیه ایران هنوز هیچ مرکز پژوهشی به جز مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، شکل نگرفته است.

این نویسنده و کارشناس مسائل جنگ درباره آسیب های تاریخ نگاری پژوهشی توضیح داد: ناقص بودن اسناد مربوط به جنگ، در دسترس نبودن همه اسناد، نبود ارتباط موثر میان مراکز علمی و پژوهشی با مراکز اسنادی، عدم توانایی پژوهشگران در بهره‌برداری از اسناد، نبود پژوهشگر و پژوهش‌های کارآمد، بیگانگی نسل جدید پژوهشگران تاریخ جنگ با متدولوژی و تحولات جنگ، عدم پرسشگری و وجود سؤال پژوهشی در اغلب پژوهشگران تاریخ جنگ، ارزیابی ایدئولوژیک از جنگ تحمیلی و دفاع مقدس مردم،  ترجیح نگاه عاطفی و حماسی بر نگاه جدی و به دور از احساسات در حوزه پژوهش، جناح‌بندی‌های سیاسی درباره تاریخ‌نگاری دفاع مقدس، و مسأله محور نبودن فعالیت‌های پژوهشی از جمله آسیب های تاریخ نگاری پژوهشی است.

وی گفت: یکی از مسائل و مشکلات مربوط به تاریخ نگاری جنگ نگرش جناحی به آن است و آفت بزرگ پژوهش در این حوزه به شمار می آید. ضمن اینکه غلبه احساس و عواطف بر واقعیت گرایی همواره به پژوهش های تاریخ نگارانه جنگ لطمه وارد کرده است. 

محمد درودیان از دیگر راویان دفاع مقدس و پژوهشگران در حوزه تاریخ نگاری جنگ اظهار داشت: بنیان گذار تاریخ نگاری جنگ مرحوم محمدزاده بوده است و ابتدا این ایده در ذهن او شکل گرفت. ما اگر می خواهیم نقدی در این حوزه داشته باشیم به واقع قادر نیستم چون خودمان بخشی از آن هستیم و نمی توان واقع بینانه سخن گفت.

محسن رخصت طلب نویسنده مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس از دیگر سخنران های این نشست بود. وی با بیان این مطلب که با تاریخ نگاری جنگ فاصله داریم گفت: به اعتقاد من با تاریخ نگاری جنگ فاصله داریم و هنوز گستره زمانی و جغرافیایی جنگ ایران و عراق به نقطه تاریخ نگاری نرسیده و نمی توان انتظار یک تاریخ نگاری جامع را از آن داشت.

پایان خبر//