کاما، جشنواره ای در حوزه کتاب و معلولیت

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حسین عبدالملکی- عضو شورای سیاستگذاری جشنواره ملی کاما و کارشناس حوزه ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران یادداشتی در خصوص جشنواره ملی کاما در حوزه کتاب و معلولیت نوشته که متن آن به شرح زیر است:

اصطلاح، و البته راهبرد «جامعه فراگیر» یا «جامعه ای برای همه»، ترجمان رویکردی است که در پی ایجاد فرصت های برابر برای تمامی اقشار جامعه و از جمله افراد با نیازهای ویژه در زمینه های مختلف می باشد؛ تا از طریق آگاهی افزایی، تقلیل شکاف ها و نابرابری ها، تقویت دسترسی های عادلانه برای همه اقشار، جامعه ای زیست پذیر را برای همگان ایجاد کند.

 در چند دهه اخیر، برخی از افراد با نیازهای ویژه با گذار از محدودیت ها و در عین وجود نابرابری های فراوان در امکانات و فرصت ها، با صرف وقت، انرژی و هزینه مضاعف کتاب هایی را چاپ یا ترجمه نموده و روانه بازار نشر کرده اند و از سوی دیگر، برخی پژوهشگران و نویسندگان نیز با دقت نظر و توجه ویژه خود، حوزه افراد با نیازهای ویژه را به عنوان بزرگترین اقلیت اجتماعی هر جامعه و به مثابه زمینه ای مغفول مانده، مورد کنکاش و توجه قرار داده و کتاب هایی تخصصی در این حوزه را به طبع رسانده اند.

 اما به دلیل نبود آگاهی های لازم و البته نبود فرصت های برابر؛ تلاش های گروه اول (نویسندگان دارای معلولیت) به شکل شایسته ای دیده نشد و به دلیل عدم توجه کافی به داشتن جامعه ای فراگیر و متناسب با زیست همه اقشار و به عبارتی، نادیده انگاری و غفلت از حوزه «مطالعات معلولیت»، پژوهش ها و تلاش های گروه دوم نیز مورد توجه قرار نگرفت.

لذا کاریست راهبردی جهت بازنمایی و پاسداشت تلاش های انجام شده در این دو حیطه، و آگاهی افزایی در جامعه در این زمینه براساس همان رویکرد «جامعه ای برای همه» ضروری بوده و جشنواره ملی «کاما» رخدادی است در راه به منصه ظهور رسیدن این امر مهم.

در واقع، جشنواره ملی کاما یک گام رو به جلو در حوزه امور فرهنگی افراد دارای معلولیت، یعنی در حوزه کتاب های نویسندگان معلول و آثار مربوط به حوزه مطالعات معلولیت که به اندازه کافی و وافی به آن توجه نشده است، محسوب می شود.

این جشنواره از تجمیع دومین جشنواره «کتاب نابینایی و کم ‌بینایی» از سوی انجمن نابینایان و سومین جشنواره «انتخاب بهترین کتاب در حوزه معلولان»، از سوی انجمن علمی و آفرینش های هنری معلولان و با حمایت و مشارکت فعال سازمان اسناد و کتابخانه ملی و برخی نهادهای فرهنگی دیگر شکل یافته است.

در راه این تجمیع، یکی از اساسی ترین موضوعات، انتخاب عنوانی مناسب و درخور برای جشنواره بود که در دستورکار شورای سیاستگذاری قرار گرفت. در واقع، عنوان یک جشنواره، ویترین آن به شمار می آید و می تواند در برندسازی فرهنگی آن نقش مهمی ایفا کند و اتفاقاً چون مباحث فرهنگی در حوزه معلولیت در رویکردهای نظری جدید به شکل روزافزون جایگاه مهمی را به خود اختصاص می دهد، توجه به این بُعد و تلاش برای برندسازی فرهنگی در رخدادهای ویژه این قشر ضرورتی دوچندان دارد. در این راستا، عنوان «کاما» را پیشنهاد دادم که مورد تصویب قرار گرفت.

عنوان کاما برای این جشنواره از چند وجه قابل تأمل و بررسی است:

 در وجه اول: براساس یافته های پژوهش های جدید درباره توصیفی بودن یا نبودن نشانگرهای مربوط به یک رخداد یا برند اعم از نام، لوگو یا آرم، آنجا که در حوزه یک امر ناخوشایند یا منفی است و یا جامعه نگاه یا تجربه خوبی نسبت به آن ندارد، استفاده از نشانگر غیرتوصیفی ارجحیت دارد؛ چراکه می تواند در تقلیل یا از بین بردن آن تجربه های منفی و دور نگه داشتن جامعه از نگاه ناخوشایند به آن جلوگیری کند.

یک نگاه برساخته و بعضاً نگرش منفی به معلولیت در جامعه وجود دارد. بنابراین، بهتر بود که نامی برای جشنواره انتخاب شود که در نگاه اول تداعی گر معلولیت نبوده و اتفاقاً با خلق یک مفهوم یا برند جدید نسبت به تقلیل یا از بین بردن نگاه های مرسوم به معلولیت و تداعی معانی های مرتبط با آن مؤثر باشد.

بنابراین، از این وجه عنوان کاما، عنوان مناسبی برای این جشنواره به حساب می آید که در مواجه اول، هر فردی که کاما را مشاهده کرده و در گام های بعد با معلولیت به عنوان موضوع جشنواره روبه رو می شود و یک نشانه جدید به ساخت ذهنی او درباره معلولیت افزوده شده، لذا، در صورت وجود نگرش های منفی می تواند، باعث تقلیل آن نگرش ها و ایجاد یک نگاه جدید شود.

در وجه دوم: کاما به عنوان مخفف «کتاب افراد معلول ایران» از تجمیع و هم نشینی حروف اول این چهار واژه شکل یافته اند و در واقع، مبین وجه معنایی کاما برای این جشنواره است.

اما در وجه سوم: کاما در کنار وجه معنایی خود که برای آن استخدام شده و در واقع منعکس کننده شاکله و کارویژه اصلی جشنواره یعنی کتاب افراد معلول ایران است؛ دارای وجهی انضمامی نیز است.

کاما به مثابه یک علامت نگارشی (،)، نشانه ای برای توقف و سکونی کوتاه در خوانش یک جمله یا متن است و طبعاً در قامت عنوانی برای چنین جشنواره ای می تواند، در قالب یک تداعی معانی، نشانه ای برای توقفی کوتاه در متن زندگی و حیات اجتماعی از سوی افراد مختلف جهت ایستادن، توقف کردن و به تبع آن، تأمل‏ کردنی است در افراد دارای معلولیت؛ که از معلولیت خود و کلیشه های جامعه درباره آن، فراتر رفته و کتاب تألیف و ترجمه کرده اند؛ و به عنوان یک نویسنده معلول، و نه آنچه که از معلولین در کلیشه ها یاد می شود، باید به او نگاهی مجدد شود.

و در واقع، در وجه مستتر کاما، به قول سهراب "چشم ها را باید شست جور دیگر باید دید".

 البته این وجه سوم باید در قالب کارهای گرافیکی مختلف و ترکیبی به منصه ظهور رسانده شده و هنوز جای کار دارد که شایسته است در دوره های بعدی جشنواره ملی کاما، به شکل ویژه ای مورد توجه قرار گیرد.

اختتامیه جشنواره ملی کاما، فردا سه شنبه پنجم آذرماه در مرکز همایش های بین المللی کتابخانه ملی، تالار قلم برگزار خواهد شد.

انتهای مطلب/