نشست علمی پساتوافق و سیاست برگزار شد

چند صباحی است که ماجرای برجام در محافل مختلف مورد واکاوی قرار می گیرد. اقدام مشترکی که ایران به همراه شش کشور قدرتمند جهان و اتحادیه اروپا برای برون رفت از بحران هسته ای در پیش گرفته. در این فضا صاحب نظران مختلف نیز به بیان نظرات خود در این حوزه می پردازند.
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، گروه جامعه شناسی سیاسی انجمن جامعه شناسی ایران با همکاری اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی نشست علمی ای را با عنوان پساتوافق و سیاست، دوشنبه، 11 آبان ماه در مرکز همایش های این سازمان برگزار کرد.

باید فرمول سیاسی روزآمد شود

مجتبی مقصودی، استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان اولین سخنران در این نشست به بیان نظرات خود پرداخت. وی با اشاره به مفهوم فرمول سیاسی گفت: برای اداره جامعه ما نیازمند فرمول سیاسی هستیم. بین طبقه فرا دست و فرودست. یعنی حکومت و توده مردم.
مقصودی ادامه داد: فرمول سیاسی کارویژه های خاص خود را دارد می توان از اهم آن به ساخت جهان بینی برای مردم، ساده سازی امور پیچیده سیاست، ساخت هویت مشترک، مشروعیت به رفتار مردم، هماهنگ کردن تمام امور در زیرمجموعه این فرمول و در نهایت فراهم آوردن ساختاری برای تغییر شرایط موجود اشاره کرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: حال آیا ما در چهارچوب فرمول سیاسی توانسته ایم نیازهای جامعه را برآورده کنیم؟ بی شک مذاکرات هسته ای امروز را نمی توان در این فرمول جای داد. باید پرسید آیا زمان آن نرسیده است که این فرمول روزآمد شود؟ ما برای اداره امور بر نوار عقلانیت باید به فکر این بروزرسانی باشیم وگرنه با بحران های زیادی رو به رو خواهیم شد.
وی با اشاره به نگاه و رویکردی در ابتدای انقلاب اسلامی در محیط‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه حاکم بوده گفت:‌ در سایه تجربه تاریخی و جامعه شناختی نگاه ما به بیرون تیره و تاریک است و بی‌اعتمادی را نشان می‌دهد و بر همین اساس ما قانون اساسی‌مان را نوشتیم و این نگاه در قانون هم وجود دارد. در هیچ کجای دنیا 20 اصل قانون اساسی به سیاست خارجی اختصاص نمی‌یابد چرا که این مسأله در عمل دست دولت و دستگاه سیاست خارجی را برای اقدام خالی می‌کند.
مقصودی افزود: متاسفانه روح بدبینانه به دنیا در قانون و سیاست ما ساری و جاری است و بیگانه‌ستیزی از جمله فرمول‌های سیاسی در بدنه کشور است که بسیار به کار گرفته می‌شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر پسابرجام را با عینک بدبینی که از اول انقلاب داشته‌ایم نگاه کنیم طبیعی است که برایند و نتیجه آن ناشی از همین نگاه خواهد شد. بنابراین مهم است که ادراک و نگاه ما به پسابرجام چگونه است.

برجام نقطه عطف در سیاست خارجه ماست

پس از مقصودی نوبت به کاووس سیدامامی رسید، این استاد دانشگاه امام صادق (ع) گفت: ما باید بدانیم این توافق یک نقطه عطف در سیاست خارجه ما است و می تواند ما را در بازی جهانی وارد سازد.اگر قرار باشد ایران در منطقه و جهان نقش موثر داشته باشد و آینده مردم خود و امنیتش را تامین کند باید از فرصت پسابرجام در مسیر توسعه استفاده کند.
وی افزود:‌ برجام این فرصت را می‌دهد تا در صورت وجود اراده سیاسی ایران به اقتصادی نوظهور در دنیا تبدیل شود. بخشی از توسعه و پیشرفت جامعه به خاطر نهادسازی‌هایی است که از ابتدای انقلاب در کشور صورت گرفته است و این نهادها حتی آن‌هایی که مانع دموکراسی هستند برای توسعه جامعه مفیدند.
سید امامی بر ضرورت بهسازی نهادهای اجتماعی و سیاسی و اصلاح ساختارها متناسب با تغییرات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تاکید کرد و افزود:‌ کسانی که دستی بر قدرت دارند و منافع را خوب درک می‌کنند می‌توانند در این مسیر بسیار موثر باشند.

عمر دیپلماسی خنده و گفت‌وگو یک سال و نیم دیگر پایان خواهد یافت

در ادامه ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران به بیان نظرات خود پرداخت. وی گفت: من بعید می‌دانم روندهای سیاست بین‌الملل منجر به آن شود که در طولانی مدت دیپلماسی و بازی گفت‌وگو و خنده ادامه پیدا کند. یک سال تا یک سال و نیم دیگر عمر دیپلماسی خنده پایان خواهد یافت.
او در ادامه سخنانش با بیان این که معتقدم فضا و نگاه در کشور باید جذبی باشد نه حذفی و قطبی افزود: با وجود آن که چنین اعتقادی دارم اما در رابطه با تحولات سیاست خارجی و موضوع برجام به یک واقعیت توجه دارم و آن این است که در فضای برجام بیش از دوره قبل فضا قطبی شده است و درآینده قطبی‌تر خواهد شد.
متقی در بخش دیگری از سخنانش گفت:‌ اجرای برجام شروع شده است و سانتریفیوژها در حال برداشته شدن هستند و در رابطه با آن مجلس واکنش نشان داده است. معتقدم برجام تمام نشده و نباید این‌گونه فکر کنیم که از این به بعد قابلیت‌های‌مان بروز و ظهور خواهند یافت. برجام یکی از نقاط عطف تاریخ سیاسی ایران است که حوزه تضادهای نهفته را از گروه‌های اجتماعی به نخبگان از نخبگان به ساختار و از ساختار به فرهنگ و سپس به اجتماع و سیاست داخلی و نیز خارجی منتقل می‌کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به این تضادها با بیان نمونه‌ای به نشست وین درباره سوریه اشاره کرد و گفت: معاون وزیر امور خارجه می‌گوید اصلا بحثی در رابطه با سوریه با آمریکا نداشته و نخواهیم داشت. کافی است شما به نتایج امور نگاه کنید و در چارچوب سیاست خارجی به این مسأله فکر کنید به طور طبیعی به عنوان یک استاد دانشگاه باید سخن معاون وزیر خارجه را قبول کنم که درست می‌گوید اما وقتی به فرهنگ اجتماعی بر می‌گردم چنین چیزی نمی‌بینم.
این استاد دانشگاه با اشاره به این که برجام فضای جامعه را قطبی‌تر کرده است نقطه عطف این مسأله را در مقطع انتخابات دانست و گفت: 4 ماه آینده اصلا آرام نخواهد بود. متاسفانه احزاب و گروه‌ها به شدت از یکدیگر فاصله گرفته و کارآیی خود را از دست داده‌اند و این‌ها ناشی از ناتوانی دولت است و وقتی دولت به این شکل ناتوان شود در نهایت رقابت‌های نهفته خود را منعکس می‌کنند.
متقی تضاد دیگر که سیاست داخلی و خارجی ایران را تهدید می‌کند وضعیت امنیتی ایران دانست و گفت:‌ برخی معتقدند بعد از برجام ایران از وضعیت امنیتی خارج شده است اما قطع‌نامه 2231 هم‌چنان در چارچوب فصل هفت و ماده 41 بوده و محدودیت‌های ما در حوزه تسلیحاتی نیز بیش‌تر از قطع‌نامه 1929 است.

امور مهم را ساده انگارانه بررسی نکنیم

پس از متقی، الهه کولایی نماینده مجلس ششم و استاد دانشگاه تهران به بیان نظرات خود پرداخت. وی تاکید کرد:‌ برجام می‌توانست و می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای کنار گذاشته شدن سیاست انزوایی ایران و جداسازی ایران از منافع ژئوپلوتیکی‌اش در منطقه خود.
او با انتقاد از جامع نبودن سیاست خارجی در نگاه به فرصت‌های ژئوپلوتیک افزود:‌ متاسفانه در سال‌های گذشته ما همواره نگاه به غرب در سیاست خارجی داشته‌ایم و از فرصت‌ها و امتیازهای مهم ژئوپلوتیکی مثلا در دریای خزر و آسیای میانه و قفقاز غفلت کرده‌ایم. در عین حال که به همان میزان به نقش آمریکا در محروم کردن ایران از مشارکت در فرصت‌های مهم اقتصادی، سیاسی و امنیتی منطقه توجه نکرده ایم.
کولایی ادامه داد:‌ ادراک از برجام و پیامدهای حاصل از آن ناشی از اجماع میان مسوولان و مقامات ایران نیست و متاسفانه در کشور از شکل گرفتن تمرکز بر مفهوم منافع ملی باز مانده‌ایم. ما بر اساس نگاهی که به برجام داریم می‌توانیم انتخاب‌های زیادی داشته باشیم و این انتخاب‌ها از تمایل به لغو تحریم‌ها و تعامل با دنیا و تامین منافع ملی گرفته تا برهم خوردن برجام به خاطر بی‌اعتمادی‌ها و یا اعمال تحریم‌های جدید می‌تواند شامل شود. اما معتقدم مهم این است که نسبت به انتخاب‌های پیش‌رو نگاهی واقع‌بینانه داشته باشیم و این نگاه بر اساس محدودیت‌ها و معذوریت‌های‌مان باشد نه اینکه تصور کنیم روند پیشرو، ساده است و معادلات را صفر و یکی ببینیم.
این استاد دانشگاه با بیان این که در مقاطع مختلف تاریخ دورانی را داشته‌ایم که به «پس از فروپاشی شوروی» و «پس از 11 سپتامبر» معروف شده است افزود: در ادبیات سیاست خارجی و داخلی کشورها به کرات این مفاهیم قابل مشاهده است و منظور این است که با این تحولات جهان قبل و بعد از آن تحول متفاوت است و این تفاوت محیط داخلی همه کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی با اشاره به قطع‌نامه 2231 گفت: اگر به این قطع‌نامه طوری نگاه کنیم که قرار است بدبینی‌ها و بی‌اعتمادی‌ها را رفع کند، قطعا می‌توانیم به این هدف برسیم و اگر این گونه نگاه نکنیم تبعا نتیجه دیگری خواهد داد.
شایان ذکر است این نشست های علمی قرار است با موضوعات پساتوافق اقتصاد، فرهنگ و جامعه در هفته های آتی نیز ادامه یابد.