مراسم رونمایی از کتاب «پرتو مشکوة» در سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران برگزار شد

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، مراسم رونمایی از کتاب «پرتو مشکوة : مجموعه مقالات در گرامیداشت آیت الله سید محمد مشکوة بیرجندی» از منشورات مشترک سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و خانه کتاب و ادبیات ایران با سخنرانی نجفقلی حبیبی  پژوهشگر فلسفه و متون و عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، سید صادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون و حسن سیدعرب عضو هیئت علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی و با حضور علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، فاطمه صدر معاون پژوهش و منابع دیجیتال برگزار شد.

در ابتدای این مراسم غلامرضا امیرخانی دبیر این مراسم؛ با اشاره به کتاب «پرتو مشکوة : مجموعه مقالات در گرامیداشت آیت الله سید محمد مشکوة بیرجندی» گفت: کتابخانه مجلس شورای اسلامی حدود 20 سال پیش بانی برگزاری برنامه حمایتی با عنوان «حامیان نسخ خطّی» شد، که این برنامه از دوره نهم به کتابخانه ملّی ایران منتقل شد و تقدیر از فعالان نسخ خطّی از جمله فعالیت های حمایتی بود. در کنار این تقدیرها یک چهره برگزیده که یا در قید حیات بود و یا از دنیا رفته بود را به جامعه پژوهشی معرفی می کردند که اساتیدی چون عبدالله انوار، دانش پژوه، حائری، منزوی و غیره از منتخبین این بخش بودند و سید محمد مشکوة یکی از چهره هایی بود در این بخش معرفی شد.این کتاب دربرگیرنده دربرگیرنده ۳۸ مقاله و یادداشت درباره مرحوم سیدمحمد مشکوة است که بخش عمده ای از گردآوری و تدوین این مجموعه به کوشش و همت سیدصادق سجادی صورت گرفت.

انتشار این کتاب تلاشی برای ماندگار شدن افرادی است که برای فرهنگِ این مرز و بوم از جان مایه گذاشتند

فاطمه صدر معاون پژوهش و منابع دیجیتال در ادامه این نشست ضمن قدردانی از تلاش دست اندرکاران انتشار این کتاب گفت: فرآیند طولانی برای ویراستاری این کتاب طی و با همکاری خانه کتاب آماده صفحه آرایی شد. انتشار آثاری از این دست تلاشی برای ماندگار شدن نام افرادی است که برای فرهنگِ این مرز و بوم از جان مایه گذاشتند و انتشار کتاب هایی از این دست موجب احیای نام و یاد این فرهیختگان و معرفی آنها به جامعه پژوهشی می شود.

بخش نسخ خطّی دانشگاه تهران با مجموعه نسخ خطّی اهدایی این فرهیخته پایه گذاری شد

در ادامه این مراسم سید صادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون با بیان این مطلب که انتشار این کتاب ادای دین به سیدمحمد مشکوة است؛ گفت: وی در سال 1319 قمری در بیرجند به دنیا آمد. او به دلیل علاقه بسیاری که به تحصیل علم داشت به تشویق پدر به مدرسه معصومیه بیرجند رفت و بعد هم در مشهد ادامه تحصیل داد. علاقه او به تحصیل علوم و فنونِ زمان خویش به اندازه ای بود که او را مشكاة الشريعة می نامیدند وبه همین دلیل نام فامیل خود را از «رضا زاده» به مشکوة تغییر داد. وی در مسیر زندگی خود برای تحصیل به عتبات رفت و در نهایت در مدرسه سپهسالار درس خواند و در عین حال به دانش آموزان در سطوح پایین تر نیز درس داد و در سال 1313 زمانی که دانشگاه تهران تاسیس شد همراه با اساتیدی دیگر به دانشگاه تهران پیوست و دانشجویان بسیاری را تربیت کرد.

این پژوهشگر تاریخ و متون یادآور شد: در مدت زمانی که سیدمحمد مشکوة در دانشگاه تهران مشغول تدریس بود بیش از 140 رساله زیر نظر او دفاع شد و خود ایشان هم نزدیک به 140 اثر نوشته با تصحیح کرده است.

سید صادق سجادی نویسنده کتاب «تاریخ مختصر ایران در عصر اسلامی» متذکر شد: زنده یاد سیدمحمد مشکوة بی چشمداشت و با زحمت فراوان در طول بیست و پنج سال بی وقفه در صدد جمع آوری نسخ خطّی اصیل و ناب بود و همه ثروت خانوادگی خود را برای خرید نسخ نایاب و معتبر صرف کرد و در نهایت همه این نسخ را به کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران اهدا کرد که بخش نسخ خطّی دانشگاه تهران با مجموعه نسخ خطّی اهدایی این فرهیخته پایه گذاری شد. به اعتقاد من یکی از دلایل ماندگاری این سرزمین وجود زنان و مردانی است که برای فرهنگ این مملکت و زنده نگه داشتن زبان و ادب فارسی از جان و مال خود گذشتند تا این سرزمینِ عزیز را حفظ کنند.  

اثر درخشان سیدمحمد مشکوة تصحیح و چاپ «درة التاج» است

نجفقلی حبیبی  پژوهشگر فلسفه و متون با بیان این مطلب که سیدمحمد مشکوة در دانشگاه تهران مورد احترام استادان بود؛ بیان کرد: همانطور که اشاره شد بخش نسخ خطّی دانشگاه تهران به اعتبارِ اهدای نسخ ارزشمند خطّی این استاد فرهیخته پا گرفت. یکی از آثار درخشان سیدمحمد مشکوة تصحیح و چاپ «درة التاج» علامه قطب الدین شیرازی است اما بقیه فصول این کتاب همچنان نیاز به تصحیح دارد ولی متاسفانه تا کنون هیچ مصححی در تلاش برای تصحیح آن بر نیامده است.

حسن سیدعرب عضو هیئت علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی در ادامه این نشست با اشاره به جنبه های متفاوتی از حضور زنده یاد سیدمحمد مشکوة در عرصه فرهنگ، گفت: وقتی نام سیدمحمد مشکوة به میان می آید، اغلب او را از جنبه اهدای نسخ خطّی یاد می کنند. اما آنچه درباره این عالم فرهیخته مغفول مانده است، اشراف او به علوم اسلامی و علوم نقلی و عقلی است که مجموع این علوم را هم در دانشگاه درس داده و هم به زبان عامه مردم بیان کرده است. بنابراین وی دیدگاه ویژه ای به فلسفه اسلامی داشته است.

سیدمحمد مشکوة از موافقان فلسفه اسلامی است

وی ادامه داد: یکی از پرسش هایی که همواره مطرح می شود وجود فلسفه اسلامی است که مخالفان و موافقانی دارد. عده ای قائل به فلسفه اسلامی نیستند و معتقدند آنچه به عنوان فلسفه وجود دارد مربوط به نظریات افلاطون و ارسطو است و در عهد اسلامی فلسفه ای به این نام وجود ندارد. یه عبارتی معتقدند نه فلسفه اسلامی وجود دارد و نه اسلام فلسفی.

عضو هیئت علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی اظهار داشت: اما موافقان معتقدند پاسخ مجموعه پرسش هایی که فیلسوفان از هستی می کنند در دین اسلام وجود دارد و پاسخ به مجموع این پرسش ها، فلسفه اسلامی را تشکیل می دهد و سیدمحمد مشکوة از موافقان فلسفه اسلامی است. وی نگاهی تاریخی به میراث عقلی ما داشت و معتقد است مسلمانان یک رشته علوم عقلی به نام فلسفه اسلام دارند که هنوز به شکل کامل روی آن کار نشده است.

حسن سیدعرب ادامه داد: سیدمحمد مشکوة اگر فرصت می کرد و روی مقدمات کار می کرد داشته های خوبی درباره دین و فلسفه اسلامی برای ایرانیان به جای می گذاشت.ولی متاسفانه روی این مقدمات کار نشد و پس از او هم ادامه پیدا نکرد. ولی شرق شناسانی چون هانری کُربَن با دقت به این مقدمات نگاه کردند و هم رای با مشکات در حوزه فلسفه اسلامی بود منتها موافقت شخصی مثل کُربَن درباره فلسفه اسلامی با موافقت شخصی چون آقای مشکوة خیلی متفاوت است زیرا آقای مشکات از درون این سنت و ماهیت دین اسلام برخاسته است.

وی تصریح کرد: سیدمحمد مشکوة در کمال فروتنی مطالبی را در باب فلسفه اسلامی نوشته که متاسفانه تا کنون آنگونه که باید مطرح نشده است و جای خوشحالی دارد که سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و خانه ادبیات کتاب و ادبیات ایران مجموعه مقالات درباره این فرهیخته بزرگوار را منتشر کرده اند.

فریبا افکاری دبیرشورای کتابخانه های دانشگاه تهران در بخش پایانی این مراسم درباره نسخ اهدایی سیدمحمد مشکوة گفت: در سال 1369 به خواست استاد زنده یاد محمد تقی دانش پژوه نخستین دوره نسخه شناسی در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران با همراهی زنده یاد ایرج افشار و همکاری کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ایجاد شد و بنده توفیق داشتم در اولین دوره شرکت کنم و فارغ التحصیل شوم.

وی خاطر نشان کرد: این دوره به منظور تربیت نیروی انسانی برای فعالیت در عرصه نسخ خطی طراحی و تشکیل شد و مجموعه پژوهشی و تحقیقاتی که ما به عنوان دانشجویان این رشته از آن بهره مند می بردیم، اهدایی های نسخ خطّی زنده یاد سیدمحمد مشکوة بود. بنابراین بنای ایجاد شده از مجموعه پژوهشی دانشگاه تهران با اهدای 1320 جلد از مجموعه نسخ خطّی ارزشمند از سوی ایشان بود که مرحوم دانش پژوه در 7 جلد فهرست مستقل موضوعی از این 1320 نسخه خطی مدّون کرد.

در پایان این مراسم با حضور علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، نجفقلی حبیبی  عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، فاطمه صدر معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان، سید صادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون و حسن سیدعرب عضو هیئت علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی از کتاب «پرتو مشکوة: مجموعه مقالات در گرامیداشت آیت الله سید محمد مشکوة بیرجندی» رونمایی شد.