نخستین نشست از سلسله نشست های «صد کتاب ماندگار قرن» در هفته کتاب برگزار شد
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، در این مراسم کتاب «نثر طوبی، دایره‌المعارف لغات قرآن کریم» توسط استاد اکبر ثبوت پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی و محسن معینی پژوهشگر متون و کتاب «تاریخ پیامبر اسلام» نیز توسط رسول جعفریان و علی بهرامیان از پژوهشگرانِ تاریخ اسلام با حضور نجفقلی حبیبی عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی رمضانی مدیرعامل موسسه خانه کتاب، حامد علامتی مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد اسناد و کتابخانه ملّی ایران و جمعی از معاونان و مدیران این سازمان و اصحاب رسانه برگزار شد.
علامه شعرانی در معارف و دانش‌های مرتبط با قرآن نکته‌سنجی‌های هوشمندانه دارد
استاد اکبر ثبوت پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی و از شاگرادان علامه شعرانی درباره کتاب «نثر طوبی، دایره‌المعارف لغات قرآن کریم» توضیحاتی ارائه کرد و گفت: استاد بزرگوار علامه شعرانی به راستی فرهیخته‌ای گرانقدر است که در باب معارف و دانش‌های مرتبط با قرآن مطالب بسیار عمیق و دقیقی به همراه نکته‌سنجی‌های هوشمندانه دارد. بنده با آراء استاد در این رشته مهم از معرفت، نخست با بحث‌های مربوط به ولایت آشنا شدم و بعدها در بحث‌های تفسیری ایشان درباره اُولُوالعَزْم مواردی آموختم.
نکات ارائه شده در کتاب نثر طوبی برای فهم آیات قرآن کریم راهگشا است
این پژوهشگر متذکر شد: اینگونه نیست که کتاب نثر طوبی جلد اولش متعلق به استاد شعرانی باشد و جلد دوم به مرحوم قریب. استاد شعرایی تمام مواد لازم برای جلد دوم هم نوشته بودند منتها این نوشته‌ها نیاز به اصلاح و تذهیب داشت و کار مرحوم قریب همین بوده که مواد مربوط به جلد دوم را تنظیم و اصلاح کند. خداوند انشالله همه ما را در خوشه چینی از خرمن این بزرگان و همه معارفی که حقوق زیاد به گردن ما دارند و در پیشبرد فرهنگ و تمدن اسلامی موفق بدارد.
محسن معینی پژوهشگر متون در ادامه این نشست درباره ویژگی‌های کتابِ «نثر طوبی، دایره‌المعارف لغات قرآن کریم» گفت: مرحوم شعرایی چند تفسیر از تفاسیر مهم شیعه را در زمان خودش تصحیح و چاپ کردند. ایشان در این دو تصحیح صرفا مصحح نبودند بلکه در بخش های مختلف کتاب یادداشت‌هایی بر تفاسیر نوشته‌اند. نثر طوبی براساس آنچه روی جلد کتاب آمده، یک دایره‌المعارفی از لغات قران کریم است.
او ادامه داد: شعرانی در نقاط مختلف کتاب، نکته‌های حدیثی، ادبی و نجومی ارائه کرده است که برای فهم آیات قرآن کریم راهگشاست. تعلیقاتی که مرحوم شعرانی در تفاسیر خود نوشته‌اند، جناب آقای کرمانی در سه جلد با عنوان پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی به چاپ رسانده که بسیار مفید است. این سه جلد هم حاوی نکات بسیار عمیقی از تفسیر قرآن است که با برخی از تفاسیر برجسته دوران معاصر برابری می‌کند.
بعد از پایان بخش اول، گروه تواشیح قدر اجرای برنامه داشتند .
کتاب« تاریخ پیامبر اسلام» اثری ارزنده از حیث گردآوری سیره پیامبراسلام
بخش دوم از نشست «صد کتاب ماندگار قرن» به بررسی کتاب«تاریخ پیامبر اسلام» تألیف دکتر محمد ابراهیم آیتی و با تجدید نظر و اصلاح دکتر ابوالقاسم گرجی اختصاص داشت.
علی بهرامیان پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به این مطلب که گردآوری سیره پیامبر اکرم یکی از فرازهای تاریخی پدیده تاریخ‌نگاری دوره اسلامی است؛ گفت: محمد بن اسحاق کسی است که در مدینه زندگی می کرد و تبار مسیحی داشت و در دولت اموی زندگی کرده و وارد دولت بنی عباس شده بود. او در مدینه به گردآوری اخبار و روایت‌هایی پرداخت که درباره پیامبر (ص) گفته می شد و در این کار به اندازه کافی به شهرت دست پیدا کرد.
وی ادامه داد: به دلایل مختلف کتاب ابن اسحاق و شخصیت او مطلوب واقع شدند اما به اندازه کافی محبوبیت پیدا نکردند چراکه شیوه گردآوری او مورد قبول علمای اهل حدیث نبود. ضمن اینکه بعدها روایات او گسترش پیدا کرد و شایع شد. کتاب ابن اسحاق به مرور فراموش شد و صرفا منقولاتی از آن در کتاب‌هایی مثل طبری موجود است. به عبارتی کتاب‌های او دیگر به‌صورت مستقیم در دستان ما نیست که از روی آن بتوانیم یک شمای کلی به دست آوریم. به هر حال شیوه اسحاق در جمع‌آوری سیره پیامبر(ص) تدوین او بر اذهان چیره شد. حوادثی که اسحاق تبیین داده بود در تمام این چند قرن بر اذهان چیره شده و کمتر کسی است که کتابی در سیره پیامبر بنویسد و از ترتیبی که اسحاق به کار برد، استفاده نکند. این طرح در سایر کتاب‌های سیره‌نویسی ادامه پیدا کرد و کمتر کتابی است که از این شیوه خالی باشد.
این پژوهشگر تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: کتاب مرحوم دکتر آیتی یکی از معدود کتاب‌هایی است که تا آن زمان به فارسی نوشته شده و سعی شده تا روایت‌های مختلف درباره سیره نبوی (ص) را گردآوری و به آراء شیعی ارجاع دهد. این کتاب، اثر مفیدی از حیث گردآوری سیره پیامبر(ص) است .
کتاب «تاریخ پیامبر اسلام» پایه‌های شیعه را تقویت کرد
رسول جعفریان استاد دانشگاه پژوهشگر تاریخ اسلام نیز درباره ویژگی‌های کتابِ «تاریخ پیامبر اسلام» صحبت کرد و گفت: حقیقت این است که در دوره جدید سیره‌نویسی در ایران فعالیت‌هایی آغاز می‌شود و ما پیش از انقلاب با تلاش‌‌های امثال مرحوم آیتی چند کتاب انگشت‌شمار داریم که درباره سیره نبوی است.
او ادامه داد: از بین این کتب، کتابِ «فروغ ابدیت» که بعدها منتشر شد و عموم ما در سنین جوانی آن را خواندیم، سبک تقریبا عمومی دارد که بیشتر یک سبک تحلیلی متناسب با جامعه آن روز ایران برای اصلاح وضع مذهب و القای مفاهیم جدید به نسل تازه است. شاید در آن دوره کتاب« انقلاب تکاملی اسلام» هم کتاب مهمی بود اما به تدریج از دور خارج شد. نکته مهم دیگر این است که ما در بین این کتب، کار دانشگاهی مرتبی نداریم. اما این نخستین کار دانشگاهی به شمار می آید و تاریخ تحلیلی محسوب نمی‌شود. درواقع یک کتاب که متن تاریخ باشد، نیاز داشتیم و کتاب «تاریخ پیامبر اسلام» از همین جنس است.
این پژوهشگر تاریخ اسلام اضافه کرد: در زمانی که کتاب«تاریخ پیامبر اسلام» نوشته شد منابع شناخته شده زیادی وجود نداشت اما آقای آیتی یک مجموعه با بیش از ۱۲۰ مآخذ در این کتاب دارد. همچنین در مقدمه تاریخ یعقوبی که آیتی ترجمه کرده وسعت و دامنه اطلاعاتی جدید او را می‌بینیم. یک کار ایشان کار دانشگاهی بود و یک کار تحقیقی که منبر می رفت و در رادیو صحبت می کرد. اینکه آقای آیتی یک چهره علمی دانشگاهی است، یک دلیل و نشان آن کتاب تاریخ اندلس است که برای آن منابع اصلی را دنبال کرده است.
پژوهش‌های تاریخی در ایران در حوزه سیره پیشرفت‌های جدی کرده است
وی ادامه داد: پژوهش‌های تاریخی در ایران درباره سیره عمدتا زاویه تحلیلی دارد اما امروزه این حوزه پیشرفت‌های جدی کرده که یک فرصت به شمار می آید. به هر حال هر دانشمندی که یک قدم برمی دارد و هرگز نمی‌تواند تصور کرد که آخرین قدم است. به‌نظر بنده کتاب «تاریخ پیامبر اسلام» برای معرفی در این نشست انتخاب خوبی بوده است.
جعفریان استاد دانشگاه در پایان یادآور شد: آیتی کار بسیار بزرگی کرده است. زیرا یک سیره پژوهشی با رویکرد کلامی و در مسیر تقویت اندیشه‌ها و افکار و نگاه‌های شیعی نوشته است. به اعتقاد من این کتاب دنباله‌رو سنت علامه امینی و آقای عسکری برای تقویت پایه‌های تشیع است.
پس از پایان صحبت های رسول جعفریان، از سید جلال کتابچی مدیر کتابفروشی اسلامیه و ناشر کتابِ «نثر طوبی، دایره‌المعارف لغات قرآن کریم» و از چهار اهداگر برتر، زنده یادان غلامعلی ساده، جواد میر جعفری، شیوا نیرومند و حسین عبد الملکی تقدیر شد.
لازم به توضیح است سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملّی جمهوری اسلامی سلسله نشست های «صدکتاب ماندگار قرن» را به منظور معرفی کتاب‌هایی که در قرن ۱۴ شمسی در ایران نوشته شده‌اند؛ برگزار می کند. این کتب همگی به زبان فارسی و در حوزه متون غیرداستانی است که همه حوزه علوم را دربرگیرد.