هوش مصنوعی موضوع غالب در نشست جهانی ایفلا است

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، عصمت مومنی معاون کتابخانه ملّی ایران و نماینده سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران در نشست جهانی «ایفلا»، در یادداشتی مهمترین موضوعات مطرح شده در این نشست جهانی را تشریح کرده است.

متن یادداشت به این شرح است:

سه موضوع اصلی

 همانطور که انتظار می رفت، هوش مصنوعی (AI) موضوع غالب در نشست جهانی بود »ایفلا» بود. کسانی که خارج از این رشته بودند مکرراً مشاهده کردند که کتابداران «بخشی از گفتگو نیستند»، «در میز نیستند»، «شرکت کنندگان اقلیت»، «بازیکنان کوچک» هستند. بحث های زیادی انجام شد و بعد از پیش خبر مبنی بر حضور بنده در اجلاس ایفلا، سعی کردم هر شب تا دیر وقت بیدار باشم و جلسات از پیش تعیین شده را مرور کنم و یادداشت های خودم را تحت عنوان خبر روز اول، دوم و سوم و چهارم و به عنوان خبر روز پنجم  نگاهی به پوستر ها ی ارائه شده را ارسال می کردم .

 موضوع هوش مصنوعی و  خطرات آن، بعد از جلسات با برخی از شرکت کنندگان از کشورهای مختلف  در لابی اجلاس مورد صحبت قرار می گرفت و تاکید بر این نکته می شود که ما باید در دانشگاه بر بحث های هوش مصنوعی پافشاری کنیم و در مقابل ورود این پدیده ضروری، واکنش فعال داشته باشیم . ما نه تنها توسط حرفه مندان کامپیوتر کنار گذاشته می شویم و همچنین ما این خطر را داریم که نتوانیم ورودی مورد نیاز را در مورد زمان و چگونگی مرتبط بودن با دانش ارائه کنیم. زیرا اطلاعات و دانش فقط می توانند با سرعت مرتبط حرکت کنند. افرادی که مالک مدیریت اطلاعات هستند، جهان را نیز هدایت می کنند.  مالک و هدایت کننده اطلاعات و دانش در عصر هوش مصنوعی چه کسی خواهد بود؟ آیا هوش مصنوعی یک نیروی دموکراتیک خواهد بود یا قدرت بیشتری را در چند شرکت متمرکز خواهد کرد؟

پس از تسویه حق عضویت در ایفلا مجوز شرکت در مجمع عمومی به بنده داده شد و جالب بود که در این مجمع رای گیری به صورت آنلاین در جلسه انجام می شد.  تصمیم به برگزاری IFLA WLIC 2024 در کشور امارات متحده عربی. دبی گفتگوها زیادی صورت گرفت. جلسات کاری گروه‌های مختلف ایفلا بر این موضوع بود که آیا اعضا در ایفلای 2024 در دبی شرکت خواهند کرد یا خیر؟ گروه های کوچکی در سالن نمایشگاه و در مراسم اختتامیه برگزار شد. اعضا سؤال هایی را از هیات مدیره می پرسیدند انتخاب این مکان را به عنوان نقض منشور اخلاقی سال 2012 ایفلا را زیر سؤال بردند. دیدگاه‌های جایگزین نیز به اشتراک گذاشته شد نظرات موافق و مخالف طرح نکاتی از جمله این که اخذ روادید برای سفر به یک مکان کنفرانس اروپایی یا آمریکای شمالی می‌تواند به اندازه سه ماه دستمزد هزینه داشته باشد و برخی می گفتند که  ایفلای منطقه‌ای تنها فرصتی است که می توانند شرکت کنند، بنابراین دیدگاه ها یکسان نبود.  در مجمع عمومی یک پیشنهاد غافلگیرکننده به تصویب رسید که مجمع در تاریخ و مکان جداگانه ای از کنفرانس برگزار  شود و به نظر می رسید طرح این پیشنهاد بی سابقه است. چون دبی به ایران نزدیک بود من هم در رای گیری که شرکت کرده بودم علامت مثبت را می زدم و امیدوارم سال آینده کتابداران و متخصصین و حرفه مندان از ایران امکان شرکت داشته باشند. با تمام فراز و فرود دبی به عنوان محل بعدی پذیرفته شده بود جالب است که بدانید بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیایی تمایل داشتند که اجلاس بعدی در دبی برگزار شود و وقتی رای گیری انجام شد شور و هیجان زیادی در سالن دیده می شد.

بر مردم و جامعه در مقابل فناوری

موضوع سوم مورد بحث در جلسات ایفلا تمرکز بر مردم و جامعه در مقابل فناوری بود که چندین نشست پی در پی شنیده می شد. برخی تاکید کردند که« f2f» در مقابل« p2p » در عصر هوش مصنوعی اهمیت بیشتری دارد و برخی بر نیاز فزاینده به همکاری با سازمان‌های اجتماعی در مقابل دسترسی مستقیم به افراد تأکید داشتند.

موضوعات تکمیلی

نکته مهم و قابل تامل موضوعات مورد بحث درباره هوش مصنوعی بود که شامل وضعیت فعلی هوش مصنوعی- نه شریک و نه رقیب-،  آیا هوش مصنوعی به هدایت اطلاعات و دانش در جهت مثبت تر کمک خواهدکرد؟، ما کاربر هوش مصنوعی نیستیم - این یک دانش آموز نامرتب است-، ما معلمان آن هستیم، - نقش ما این نیست که هوش مصنوعی یا هر فناوری جدیدی را مشکل ساز کنیم- ، نیازی به هراس وجود ندارد- هوش مصنوعی خطاپذیر است-، و انسان ها نیز چنین هستند، هوش مصنوعی فقط باید از نظر آماری کمتر از انسان خطاپذیر باشد تا مفید باشد، صرفه جویی در هزینه به عنوان یک موضوع مطرح در به حداکثر رساندن کارایی با استفاده از هوش مصنوعی، کتابداری  همگام با تغییرات نیست می شد.

همچنین موضوعات دیگری چون  هوش مصنوعی به عنوان یک تخصص جدید برای کتابداران گفت و گو شد، خدمات کاملاً جدید، برنامه های کاربردی کتابخانه و گردش کار و نقش های کتابخانه، چالش موجود در استفاده از هوش مصنوعی این مطرح شد که هوش مصنوعی اخلاق ذاتی ندارد، آمادگی کارکنان کتابخانه در  مسئولیت پذیری قدرت هوش مصنوعی  و دموکراسی، چگونه می توانیم اشتباهات را در زمانی که به طور فزاینده ای به هوش مصنوعی در مقابل توسعه دانش خود متکی هستیم، تشخیص دهیم؟، مسائل اخلاقی از جمله این که  دانستن منبع(های) ورودی خروجی هوش مصنوعی و از همه مهمتر در نشست اخلاق علم گفته شد که  اخلاق همگام با نوآوری نیست، حق کپی رایت و استفاده نادرست از  هوش مصنوعی، آیا خروجی هوش مصنوعی دارای حق چاپ است؟، هوش مصنوعی و تأثیر بر عادات خواندن، خلاقیت و تفکر انتقادی، تأثیر بر بازدیدهای کاربران؛ کاهش تعامل شخصی، با توجه به ورود این فناوری بهتر است کتابداران فهرستی از ابزارهای مفید هوش مصنوعی را تنظیم کنند و به کاربران کمک کنیم تا در یک فناوری جدید حرکت کنند، در نهایت در نسست های متعدد ایفلا گفته می شد که رویکرد ما نسبت به هوش مصنوعی باید مثبت، خوش بینانه، حرفه ای، هدایت شده و بر اساس اخلاق و متعهد به توانمندسازی کاربران باشد مطرح شد.

ارزیابی اثرات کتابخانه در جامعه

در این اجلاس در چندین جلسه در مورد ارزیابی تاثیر کتابخانه ها در جامعه شرکت کردم که برخی از مطالب را نیز به اشتراک می گذارم:

شناسایی اینکه چگونه یک کتابخانه کمک می کند و می تواند باعث ایجاد تفاوت در زندگی مردم شود، ارتباط با ارزش های مردم و جامعه  نیاز به بینش، روش‌شناسی جدید، شناخت جامعه دارد. شنیدن روایت های مردمی می تواند به این پاسخ دهد، معیارهای ارزشی کتابخانه و جامعه در بسیاری از کتابخانه بیان شد مثلا در یک کتابخانه چهار بعد اصلی ارزش  برای کتابخانه از جمله کتابخانه به عنوان پناهگاه، انتقال دهنده معتبر دانش؛ منبع روشنگری؛ منبع دیدگاه های انتقادی زندگی و در یک مطالعه کتابخانه ای بریتانیا تاکید بر چهار بعد تاثیر بر احساس و جامعه با تفکر انتقادی و خلاق و همچنین اجتماعی، مطالعه در کتابخانه دانمارکی، کتابخانه را  مکانی برای تجربه با هم بودن منبع خلاقیت و اعتماد به یکدیگر دانست.

در جمع بندی به نظر می رسد ارزیابی تاثیر کتابخانه در جامعه  بیشتر توسط کتابخانه های عمومی و کتابخانه های ملی استفاده می شود.

 اهداف توسعه پایدار

در نهایت، SDG یک موضوع رایج بود و استفاده از آنها به عنوان یک رابط، برای گردهم آوردن ذی نفعان ملّی با منافع مشترک جهانی، در بسیاری از  کشورها اهداف ملی توسعه پایدار را با فعالیت های کتابخانه ایی گره خورده بود که از جمله کشور  دانمارک و استرالیا گزارش های مبسوطی در این زمینه ارائه کردند.