گزارشی از دومین رو همايش ملى فقه و هنر (فقه فیلم و سینما) در شیراز

سومين همايش ملى فقه و هنر، در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه با موضوع «فقه فیلم و سینما» در سالن همایش‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مرکز فارس در شیراز برگزار شد. در این همایش دو روزه که به همت شهرداری شیراز،مدرسه اسلامی هنر، سازمان امور سینمایی و سمعی بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس برگزار شد، جمعی از فقیهان، سینماگران و استادان دانشگاه حضور داشتند؛ دغدغه‌های فقهی و سینمایی روحانیون و سینماگران درباره سینما مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و هر کدام از سخنرانان از ظن خود، به بیان پرسش‌ها، دغدغه‌ها و مسائل فرا روی سینما از منظر فقهی، حقوقی، اجتماعی و هنری موضوع پرداختند. مشروح این گزارش از سومین همایش ملی فقه هنر (ویژه فقه فیلم و سینما) را در ادامه بخوانید.
 
*پژوهش در زمينه فقه و هنر، ادامه راه تمدن اسلامی است
در روز نخست همایش ملی فقه فیلم وسینما، نماينده ولى فقيه در استان فارس با بيان اينكه اين شهر در عرصه‌هاى تفكر فلسفى، فقهى و هنرى شهرى شاخص است، گفت: شيراز بايد در اين زمينه‌ها به ميدان بيايد و در هم‌افزايى با شهر قم فضاى خاصى را ايجاد كند. آيت‌الله لطف‌الله دژكام، افزود: درگيرى ذهنى و فكرى استادان فارس در زمينه‌هاى فلسفه و فقه هنر بايد بيش از اين باشد. امام جمعه شيراز ادامه داد: برخى مى‌گويند در موضوعات فقه و هنر، آخرين حرف‌ها زده شده اما بايد گفت كه با اين رويكرد نمى‌توان تمدن اسلامى ساخت؛ بلكه پژوهش در اين زمينه تازه به معناى ادامه راه است. نماينده ولى فقيه در استان فارس بيان داشت: در بحث فلسفه، فقه هنر و در عرصه هنرها بيش از هرچيزى ذهنمان به سمت موسيقى مى‌رود، اما مسئله خيلى فراتر از آن است.
 
*فقه تكليف هنر را در مصاديق روشن كند
در ادامه شهردار شيراز گفت: با توجه به اينكه هنر، زبان بين‌المللى براى بيان انديشه‌ها، باورهاى يك ملت و انتقال‌دهنده دیدگاه‌های آنها، مستقل از جغرافيا، قوم، مذهب و نژاد است، از اين رو در حوزه جغرافيايى كشورمان كه حكومت دينى برقرار است، فقه بايد تكليف هنر را در مصاديق روشن كند. حيدراسكندرپور با بيان اينكه در حوزه نظرى در امور زندگى روزمره در بين علما اختلاف نظرهاى فقهى وجود دارد، اظهار داشت: از آنجا كه حكومت دينى مدعى داشتن برنامه براى امور زندگى مردم است، در مسائلى همچون هنر بايد تكليف روشن شود. وى افزود: ممكن است در مباحث دانشگاهى، درباره فلسفه هنر سخن گفته شود اما آنچه مبتلا به جامعه است، نحوه برخورد دين و شريعت با مصاديق روشن هنر در جامعه از جمله سينما و موسيقى است. اسكندرپور با انتقاد از ترك نشست‌هاى فرهنگى و هنرى توسط برخى افراد، بيان كرد: تكليف چيست؟ آيا اين سنت رايج بايد ادامه يابد؟ اين نشست می‌تواند پاسخ بسيار به جوانانى دهد كه هم می‌خواهند ایرانی باشند، هم می‌خواهند دنياى نو را تجربه كنند و هم می‌خواهند مسلمان متشرع باشند و از حوره هنر و فرهنگ عقب نمانند. وى ادامه داد: اگر در حوزه هويتى، بحث گسست نسلى را تجربه می‌کنيم و ممكن است در ادامه شاهد گسست اجتماعى هم باشيم، ناشى از آن است كه تكليف اينگونه مسائل روشن نشده است.
 
*بايد بيش از اينها هنر در خدمت تشيع باشد
مدير مدرسه اسلامى هنر نيز در اين همايش گفت: هنر، فرصتى است براى در خدمت تشيع بودن و اگرچه تاكنون از بسيارى از ظرفيت‌هاى آن براى تبليغ تشيع استفاده شده، اما بايد از اين زبان قوى، بيش از اينها در اين عرصه بهره گرفت. حجت‌الاسلام سيد محمدحسين نواب، با اشاره به اينكه در موضوع‌شناسى بايد فيلم سينمايى را به عنوان يك كل در نظر گرفت، گفت: در سانسور اگر قطعه‌اى از فيلم را حذف كنيم، با شرايط روز جامعه، آن قطعه حذف شده هزار بار بيش از اصل فيلم ديده خواهد شد و اگر بگوييم صحنه‌اى از لحاظ فقهى مسئله دارد، اين پرسش پيش می‌آيد كه آيا حذف آن نهى از منكرى نيست كه خود موجب گسترش منكر شود.
 
*موضوع نمایش چهره معصومین، سبب قدسیت‌زدایی از معصوم می‌شود
در ادامه این همایش معاون فرهنگی قوه قضاییه با بیان اینکه هنرمندان باید هنر بجویند اما به دنبال راز جهان نگردند، گفت: ما دو نوع فقه شامل فقه پیرو و فقه پیشرو داریم. حجت‌الاسلام و المسلمین هادی صادقی با اشاره به اینکه فقه پیرو به معنای پاسخگوی به موضوعات مطرح و فقه پیشرو به معنای فقه موضوع‌آفرین است، افزود: در مورد هنر سینما، فقه باید هم پیرو و هم پیشرو باشد. صادقی در ادامه با یادآوری این نکته که فقه پیشرو شامل فقه خرد (مربوط به جزئیات) و فقه کلان (تعیین رویکردهای کلی) است، خاطرنشان کرد: بسیاری از موارد مانند خشونت، جذابیت‌های جنسی و...، جزو جاذبه‌های یک فیلم است، اما فقه باید بررسی کند که نمایش هرکدام از این موارد باید چگونه، تا چه‌اندازه و در چه راستایی باشد. معاون فرهنگی قوه قضاییه در ادامه با بیان اینکه موضوع نمایش چهره معصومین، سبب قدسیت‌زدایی از معصوم می‌شود، افزود: به عنوان مثال در زمان ریاست علی لاریجانی بر سازمان صداوسیما، سریال «ثارالله» به سبب آنکه از واقعه عاشورا قدسیت‌زدایی می‌کرد، تولید و عرضه نشد، اما فیلمی مانند «روز واقعه» به سبب آنکه از حاشیه به متن وارد می‌شد، فیلم مناسب‌تری برای بیان آنچه در عاشورا گذشت، بود.
 
*محتوا، فرم، هدف و منشاً فیلم باید مورد بررسی قرار گیرد
حجت‌الاسلام والمسلمین هادی صادقی در ادامه با اشاره به اینکه در روند بررسی فقاهتی ساخت فیلم، صلاحیت دینی و اخلاقی سازندگان فیلم نیز باید مورد بررسی قرار گیرد، گفت: نباید به هرکسی با هر نوع صور خیال، اجازه صاختن فیلم داد. صادقی در پایان با اشاره به مضامین فقه کلان در تولید و ساخت اثر هنری و به‌ویژه سینما گفت: در این بررسی، باید 4 پرسش را مورد بررسی قرار داد. به گفته معاون فرهنگی قوه قضاییه این پرسش‌ها شامل این موارد می‌شود: فیلم چه گفت؟ (مایگان)، چگونه گفت؟ (فرم)، چرا گفت؟ (غایت و هدف) و از کجا گفت؟ (منشأ عقلانی، دینی و...). از این منظر حجت‌الاسلام و المسلمین هادی صادقی معتقد است باید به منشأ سالم اجازه ساخت فیلم را داد.
 
*آیا امروز درباره می‌توان شاهنامه فیلم ساخت؟
در ادامه این همایش مدیر خانه سینما با اشاره به اینکه مهم‌ترین توقع سینماگران در رابطه با فقه آن است که نسبت بایدها و نبایدها، با شرایط زمان‌مند و مکان‌مند خود مورد انطباق قرار گیرد، گفت: باید این پارادایمی که اکنون بر سیستم فکری ما درباره سینما وجود دارد، تغییر کند. به گفت منوچهر شاهسواری با بیان اینکه در جهان کنونی امکان قرنطینه وجود ندارد، افزود: باید بپذیریم که هیچ امری در هیچ وضعی قابل بستن نیست. شاهسواری با طرح این پرسش خاطرنشان کرد: نحوه مدیریت سیستم‌های فکری، فرهنگی و هنری در دوران عدم قرنطینه چگونه است؟ این فیلم‌ساز و تهیه‌کننده سینما در ادامه با اشاره به اینکه با سیم خاردار نمی‌توان جلوی سیل را گرفت، گفت: هیچ چیزی نمی‌تواند در مقابل طوفان تغییرات، سیستم فکری و فرهنگی ما را نگه دارد؛ جز نهضت تولید محتوا. شاهسواری با اشاره به استنادات مکرر معاون فرهنگی قوه قضاییه به اشعار فردوسی گفت: باید از حجت‌الاسلام والمسلمین صادقی پرسید که آیا امروز درباره می‌توان شاهنامه فیلم ساخت؟
 
*ملتی که سینما نداشته باشد، محکوم به حاشیه‌نشینی، تبعیت و نابودی است
مدیر خانه سینما در ادامه با اشاره به ظرفیت بالای قدرت تبدیل هنر و سینما گفت: ما هنوز تصور می‌کنیم باید سخن خود را بگوییم، اما از عمل خوب پرهیز کنیم. منوچهری شاهسواری در ادامه با بیان اینکه عرصه فرهنگ عرصه گفت‌وگوست، افزود: باید امکان گفت‌وگوی چندسویه بر اساس نیازها و علایق مختلف را احیا کرد. شاهسواری با اشاره به اینکه تکنولوژی سیستم تولید فیلم و سینما را تغییر داده است، افزود: باید بتوانیم این مرزها را از طریق مواجهه خلاقانه و مدبرانه، به سمت هویت‌ها و اعتقادات خود برگردانیم. تهیه‌کننده فیلم «مزار شریف» در ادامه با یادآوری اینکه سینما تنها هنر، صنعت و تجارت نیست؛ گفت: در جهان پرآشوب کنونی، ملت و مملکتی که سینما (صدا و تصویر) نداشته باشد، محکوم به حاشیه‌نشینی، تبعیت و نابودی است. به باور این فیلمساز تنها با مدد صدا و تصویر خلاقانه و مدبرانه است که می‌توان در جهان حضور داشت، سخن گفت و ذائقه موردعلاقه خود را به دیگران نیز عرضه کرد.
 
*نباید به قدرت فرهنگی کشور با ابزار سیاسی نگاه کرد
منوچهر شاهسواری با تأکید بر اینکه نباید به قدرت فرهنگی کشور با ابزار سیاسی نگاه کرد، افزود: سینمای ایران وامدار انقلاب اسلامی و مردم ایران است و از همین منظر باید پاسخگوی نیازهای متنوع مردم باشد. مدیر خانه سینما با تأکید بر اینکه باید به نیازهای متنوع مردم احترام گذاشت، خاطرنشان کرد: باور کنیم که همه ما موجودات نیازهای متنوعی داریم و تنوع نیازها در درون هر فرد مشاهده می‌شود. این تهیه‌کننده سینما با بیان اینکه ما انسان‌ها با مجموعه‌ای از نیازها پا به این جهان گذاشته‌ایم، تاکید کرد: باید این نیازها به رسمیت شناخته شود.
 
*اجازه دهیم مهربانی و عاطفه در سینما ارائه شود
در ادامه این همایش بهروز شعیبی بازیگر و کارگردان سینما نیز با بیان اینکه محدودیت‌های زیادی در ساخت فیلم‌های عاطفه‌ای داریم، گفت: ما نمی‌توانیم در هنگام ساخت فیلم، روابط عاطفی زن و شوهر را به شکل واقعی و لطیف مطرح کنیم. کارگردان فیلم «سیانور» با اشاره به اینکه در سریال‌های تلویزیونی زن به شوهرش نمی‌تواند حتی بگوید «عزیزم»، افزود: فرزندان ما چه زمانی باید روابط اصیل خانوادگی را بیاموزند؟ بازیگر فیلم «طلا و مس» در ادامه خواستار شد: روحانیت اجازه دهد که مهربانی در سینما ارائه شود؛ چراکه به دلیل ایجاد محدودیت در ساخت فیلم‌های عاطفی است که امروز اغلب فیلم‌های ما با محوریت خشونت یا طنز ساخته می‌شود. بازیگر فیلم «آژانس شیشه‌ای» سپس با انتقاد از توقیف فیلم «رستاخیز»، خاطرنشان کرد: با توقیف این فیلم، دریچه ساخت فیلم در مورد عاشورا و امام حسین (ع) بسته شد.
 
*نسبت فقه و هنر، قابل تقسیم به دوران قدیم و جدید است
برنامه‌های سومین همایش ملی فقه هنر (ویژه فقه فیلم و سینما) در روز دوم با سخنرانی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس آغاز شد. کوروش کمالی سروستانی ابتدا با بیان اینکه نسبت فقه و هنر بیش از هر مقوله فقاهتی دیگر، قابل تقسیم به دوران قدیم و جدید است، افزود: درست به همین دلیل است که برخلاف دیگر باب‌های فقه مثلاً فقه عبادات، در حوزه هنر کمتر بتوان به ادبیات و منابع تولیدی دوره‌های پیشین ارجاع و استناد کرد. کمالی سروستانی در ادامه با اشاره به اینکه بر آن است که به دلیل برگزاری این همایش در شیراز به معرفی یکی از بزرگترین مصادیق فقه و هنر بپردازد؛ افزود: همگان سعدی شیرازی، شاعر بزرگ ایران زمین را به حکمت و عرفان و عشق و زبان می‌شناسند، امروز اما می‌خواهم بر این همه بیفزایم که سعدی در کنار همه هنرهای ماندگارش فقیه نیز بوده است. مدیر دانشنامه فارس با تأکید بر اینکه سعدی به دلیل انس با کتاب، سنت و عقل به اجماع فقهی نیز رسیده است، خاطرنشان کرد: چنان‌که بازنمود آن در آثارش، گواه این دعوی است، اصطلاحاتی همچون اجرای حد شرعی، شرایط سقوط حد، وقف عام، امانت، بیع، تزویر، توبه، حد، خون‌بها، حلال و حرام از مهم‌ترین اصطلاحات فقهی ـ حقوقی است که در اشعار سعدی به‌کار رفته است.
 
*سعدی فقیهی دردآشنا و آگاه بود
کوروش کمالی سروستانی در ادامه با تأکید بر اینکه تأملی کوتاه بر برخی از این اشارات سعدی در کلیاتش نشانگر باورمندی او در نگاه معرفت‌شناسانه به هستی و بیانگر ارتباطی هنری است که در ذهن خلاق و شاعرانه او در تلفیق با باورهای دینی و شریعت مدارانه‌اش روی داده است، خاطرنشان کرد: سعدی در گلستان و بوستان به عنوان آثاری تعلیمی و پندآموز که کنشگران رویدادهای حکایات آن، انسان‌ها هستند و برآیند حکایات، رهایی و سعادت و یا عقوبت و شقاوت آنهاست، بسیاری از صفات بارز انسانی را همچون عدل و انصاف که بسیار مورد تأکید قرآن و فقه اسلامی است، به محک آزمون، هشدار و انذار نهاده است. کمالی سروستانی با بیان اینکه بارزترین مثال این حکایات، «جدال مدعی با سعدی» در گلستان است که به جدال بین درویش و توانگر می‌پردازد، شرحی از این حکایت تشریح کرد. «به مقتضای حکم قضا، رضا دادیم و از مامضی درگذشتیم و بعد از مجارا، طریق مدارا گرفتیم و سر به تدارک در قدم یکدیگر نهادیم و بوسه بر سر و روی هم دادیم و ختم سخن بر این بود.» مدیر دانشنامه فارس در ادامه با ذکر مثال از برخی دیگر از شواهد فقهی از حکایات بوستان و گلستان و نیز قصاید سعدی گفت: سعدی خود را فقیه می‌خواند و این حکایات زیبا و پرمعنا که در اینجا تنها بخشی از آن خوانده شد، نشان می‌دهد که سعدی فقیهی دردآشنا و آگاه بوده است.
 
*باور سعدی: تلفیق فقه با زیست جاری مردمان
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی مرکز فارس با اشاره به اینکه سعدی در بازگشت از سفر به شیراز در آغاز قطعه‌ای معروف می‌سراید: «سعدی اینک به قدم رفت و به سر باز آمد/ مفتی ملت اصحاب ‌نظر باز آمد»، افزود: به باور سعدی در آن روزگار عده‌ای از مردم شیراز «ملت اصحاب‌ نظرند» و برخی صاحب‌نظر، و صاحب فتوای آنان نمی‌تواند مقلد دیگران باشد. کوروش کمالی سروستانی در پایان گفت: آنچه که گذشت، اندکی بود از پرشمار اشاراتی که می‌توان بر این اساس؛ یعنی یافتن رابطه تنگاتنگ اندیشه، باور و هنر سعدی در عرصه مضامین فقهی و تلفیق آن با زیست جاری مردمان به منظورِ پی ریختِ جهانِ معناییِ رستگاریِ آدمی در آثار سعدی بازیافت؛ آنچه که بی‌شک به گواه آموزه‌های دینی ما، به دلیلش، آفریده، پروریده و مهلت و مجال یافته‌ایم.
 
*ماهیت آثار سینمایی و نظام حقوقی حمایت از آن
در ادامه این همایش محمود حکمت‌نیا معاون وزیر دادگستری با اشاره به اینکه برای یافتن نظام حقوقی حاکم بر آثار سینمایی ابتدا باید ماهیت اثر سینمایی در ساختار نظام مالکیت فکری تبیین و بر اساس آن نظام حقوقی حمایت از آن بررسی شود، افزود: اثر سینمایی یک محصول و مخلوق مشترک و مبتنی بر کارهای پیشین و فناوری‌های زیادی است که هر یک دارای ارزش زیاد و صرف هزینه زیاد است. محمود حکمت‌نیا در ادامه با بیان اینکه آنچه مهم است بررسی این نکته است که حقوق افرادی که در ساخت فیلم دخالت داشته‌اند چیست، خاطرنشان کرد: در پاسخ به این امر می‌توان به 3 سیستم حقوقی اشاره کرد: 1. نظام کپی‌رایت فیلم، 20. نظام اثر مشترک بودن فیلم و 3. نظام اثر مشترک با فرض قرارداد. معاون وزیر دادگستری در پایان با تشریح موارد فوق افزود: نظام کپی‌رایت فیلم به این معناست که ساخت فیلم به عنوان یک کار بوده و بر اساس آن سازنده فیلم اولین دارنده حق محسوب می‌شود. حکمت‌نیا با بیان اینکه نظام اثر مشترک بودن فیلم به این معناست که فیلم یک اثر مشترک بین هنرمندان مشارکت‌کننده در ساخت آن محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: نظام اثر مشترک با فرض قرارداد نیز به این معناست که فیلم یک اثر مشترک است، با این ویژگی که قراردادی میان سازنده اصلی و مشارکت‌کنندگان وجود دارد که بر طبق آن هر مشارکت‌کننده پذیرفته است که حق بهره‌برداری از اثر به سازنده اصلی منتقل شود.
 
*رویکرد عمومی فقها نسبت به تئاتر و فیلم منفی است
در ادامه این همایش حجت‌الاسلام والمسلمین سیف‌الله صرامی با بیان اینکه فقه از دیرباز نسبت به تعزیه، نگاه و رویکرد مثبت و همراه داشته‌اند، گفت: اما رویکرد عمومی فقها نسبت به تئاتر و فیلم منفی است. مدیرگروه فقه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه با طرح اشاره به اینکه پرسش و کاوش اصلی در چیستی و مقایسه مبانی فقهی این دو رویکرد متفاوت است، افزود: برای پاسخ به این پرسش، در مرحله نخست موضوع‌شناسی محدودی از تعزیه و سپس فیلم و تئاتر به‌لحاظ خاستگاه، اهداف، ساختار و محتوای کلی هر دو طرف مقایسه لازم است. صرامی با بیان اینکه در مرحله دوم موضوع‌شناسی‌ها مقایسه می‌شود، خاطرنشان کرد: مرحله سوم ارائه استدلالی کلیت احکام هر یک به صورت مقایسه‌ای، بر اساس مقایسه موضوع‌شناسانه خواهد بود.
 
*کدام حق مقدم است؟ مصالح احتمالی سانسور؛ یا اطلاع‌رسانی آزادانه
در ادامه این همایش احمد حبیب‌نژاد عضو هیئت‌مدیره انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه با اشاره به اینکه حقِ بر آگاهی از حقوق حیاتی شهروندان در عصر ارتباطات است، گفت: این حق هم با مردم‌سالاری گره خورده است و هم می‌تواند بر پایه‌هایی از کرامت و ارزش والای انسانی استوار شود. حبیب‌نژاد با تأکید بر اینکه در میراث دینی نیز بر حق آگاهی توجه شده است، افزود: رعایت نکردن این حق از سوی زمامدار اسلامی می‌تواند موجب مشروعیت نافرمانی مدنی نیز شود. عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران در ادامه با بیان اینکه نظام حقوقی معاصر اصل تحدید حق بر آگاهی و گردش آزاد اطلاعات را به استناد ارزش‌هایی والاتر پذیرفته و در اسناد بین‌المللی حقوق بشری نیز به رسمیت شناخته است، خاطرنشان کرد: باید این پرسش مهم را در نظر گرفت که آیا در دوران میان ارزش مصالح احتمالی تحدید آزادی بیان ـ مثلاً از طریق سانسور ـ و زیان‌های احتمالی اطلاع‌رسانی آزادانه بدون هیچ‌گونه تحدیدی، باید کدام را مقدم دانست. به باور احمد حبیب‌نژاد می‌توان به این پرسش، ناظر بر زمان‌های گوناگون ـ مانند عصر کنونی که عصر ارتباطات است ـ در مقایسه با اعصار قبلی متفاوت پاسخ داد.
 
*بیان نمایشی سینما باید برای تماشاگر باورپذیر باشد
در ادامه این همایش هادی نائیجی نویسنده و کارگردان سینما گفت: بیان و زبان سینمایی در مسیر بازنمایی و واکاوی رذایل اخلاقی و در نهایت با طراحی تقابل خیر و شر به جذابیت‌های منحصربه‌فردی دست می‌یابد که در گونه‌ها و قالب‌های دیگر آثار هنری قابل تحصیل نیست. نائیجی با اشاره به اینکه داستان یک فیلم سینمایی با تقسیم‌بندی شخصیت‌ها به پروتاگونیست و آنتاگونیست، تماشاگر را با یک کشمکش پرچالش تصمیم‌گیری مواجه می‌کند، افزود: آدم‌های قصه بر اساس همین تقسیم‌بندی بد و خوب یا با یک پرداخت پیشرفته‌تر شخصیت خاکستری باید تصمیم بگیرند. این کارگردان سینما در ادامه با اشاره به اینکه یک تصمیم مثبت و خوب و اخلاقی در یک موقعیت داستانی با پرداخت و شناخت از ویژگی‌های شخصیت، نیات، رفتار و کردار تصمیم‌گیرنده در بیان نمایشی سینما به باور تماشاگر درمی‌آید، خاطرنشان کرد: همین صورت و سیرت در مسیر شخصیت‌های آنتاگونیست نیز طی می‌شود.
 
*سینما را برای استنباط فقهی فرا روی آوریم
هادی نائیجی در ادامه با بیان اینکه تصمیم منفی و غیراخلاقی توسط شخصیت بد و منفی داستان هنگامی باورپذیر می‌شود که شناخت کافی از شخصیت نزد تماشاگر حاضر باشد، افزود: نتیجه این باور کردن همدلانه تجربه کاتارسیس نزد تماشاگر است. این کارگردان سینما سپس با طرح این پرسش که نگاه فقیهانه که فارغ از پیوست تأثیر اخلاقی گزاره‌های فقهی در جامعه نیست، چگونه می‌تواند به این ویژگی و خاصیت سینما (نشان دادن بدی‌ها برای پرهیز از بدی) بنگرد، خاطرنشان کرد: آیا دستگاه استنباط فقهی با توجه به این ویژگی مهم در هنرهای نمایشی می‌تواند سینما را مورد بررسی قرار دهد؟ نائیجی با طرح این پرسش که آیا این زاویه موضوع‌شناسانه در لیست بایدونبایدهای روش تولید آثار سینمایی تغییری ایجاد می‌کند، افزود: موضوع‌شناسی به‌ویژه در مسائل مستحدثه برای دستگاه استنباط اهمیت به‌سزایی دارد و این امر میسر نیست مگر در شناخت بیش از پیش از سینما؛ از همین رو باید مبتنی بر بازشناسی ویژگی بازنمایی بدی، سینما را برای استنباط فقهی فرا روی آوریم.