نهمین جلسه نقد کتاب فارس
نهمين جلسه نقد كتاب فارس كه به بررسي كتاب ويران اثر ابوتراب خسروي اختصاص داشت با حضور منتقدان و علاقه‌مندان ادبيات در شيراز برگزار شد.
به گزارش روابط عمومي مركز اسناد وكتابخانه ملي فارس در اين جلسه دكتر تيمور مالمير، استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه كردستان؛ طاهره جوشكي، كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و ثمين كمالي به نقد و بررسي كتاب ويران پرداختند.
در ابتداي اين نشست دكتر كاووس حسن‌لي، پرداختن به آثار ابوتراب خسروي را به عنوان يكي از چهره‌هاي برجسته فرهنگ ايران زمين ضروري دانست و البته حق تقدم را به شيراز و شيرازيان داد كه سال‌ها در كنار اين نويسنده‌‌ي بزرگ روزگار گذرانيده اند.
در اين نشست دكتر تيمور مالمير، به بررسي ژرف‌ساخت «كتاب ويران» پرداخت و در اين باره توضيح داد: انديشه اصلي يا ژرف‌ساخت كتاب ويران براندازي زمان است كه اين موضوع به گونه‌هاي مختلف در داستان‌هاي ابوتراب نمود پيدا مي‌كند و نويسنده اين انديشه را در قالب‌هاي مختلف مي‌آزمايد.
نويسنده كتاب «ابوتراب كاتب و براندازي زمان» در ادامه به شرح گونه‌هايي پرداخت كه ابوتراب خسروي در كتابش از آن سود جسته است و تصريح كرد: يكي از اين گونه‌ها گروتسك است و خسروي با كمك عناصري چون عزا و عروسي، باغ و قبرستان، مرگ و زندگي و ويراني و آبادي در كنار هم براندازي زمان را نشان داده‌است از نمونه‌هاي برجسته مي‌توان داستان‌هاي پيك نيك و ويران اشاره كرد.
دكتر مالمير در ادامه به شرح گونه‌هاي ديگر براندازي زمان در كتاب ويران پرداخت و افزود: از ديگر روش‌ها، جابجايي عناصر و شخصيت‌ها و خلق دوباره در قالب نوشتن و باز سازي در قالب خاطره است كه ما اين گونه را در مرثيه باد روشن‌تر مي‌بينيم.
وي افزود: همين طور روش ديگر در قالب داستان عاشقانه با عروسي‌هاي پي‌در پي براي دفع زمان يا تجربه زندگي‌است كه اين گونه در داستان يك عشق و در رويا يا كابوس ديده مي‌شود.
اين استاد دانشگاه در انتها تكرار را از ديگر روش‌هاي براندازي زمان در كتاب ويران نام‌برد و ادامه داد: تكرار به كمك نقاشي و تابلو و آموزش نحو زبان از ديگر روش‌هاي براندازي زمان است كه مورد آخر در داستان آموزگار نمود پيدا مي‌كند.
جوشكي كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي، ديگر منتقد اين نشست بود، كه به بررسي ساختار كتاب ويران و مقايسه آن با ديگر آثار خسروي پرداخت و در اين باره توضيح داد: «كتاب ويران» بيش‌از آنكه قابل مقايسه با داستان‌هاي كوتاه ابوتراب باشد بايد با رمان‌هاي او مقايسه شود.
جوشكي با اشاره به تاثير رمان‌ها اين نويسنده، همچنين مقايسه اين كتاب با ديگر مجموعه داستان خسروي يعني ديوان سومنات افزود: در ديوان سومنات ما شاهد تنوع تكنيك‌ها و شيوه‌هاي روايتي بيشتر هستيم.
وي به ديگر نقاط برجسته مجموعه داستان ديوان سومنات پرداخت و گفت: در مجموعه‌داستان ديوان سومنات ما استفاده منطق‌ساز از لحن و طنز را بسيار قوي داشتيم و طنز موجود در آن مجموعه حتي شبيه به طنز كافكايي بود، اما در اين كتاب كمتر مي‌توان چنين چيزي را ديد.
اين محقق ادبي در ادامه به قياس اين كتاب با رمان‌هاي خسروي پرداخت و گفت: كتاب ويران به گونه‌اي دالان‌ها و يادآمده‌‌هايي از رمان‌هاي ابوتراب است، كه در حين نوشتن آن رمان‌ها در ذهنش شكل گرفته‌اند؛ يعني ذهنيت داستان كوتاه در آن نيست.
جوشكي در ادامه ويژگي اثر گذار اين كتاب را بينامتنيت دانست و توضيح داد: بينامتنيت دو گونه است يكي ارتباط اثر با ديگر آثار موجود از ساير نويسنده ها و ديگري ارتباط اثر با ديگر آثار خود نويسنده و در اين كتاب با تكرار لحن‌ها، مفاهيم، مضمون‌ها و دغدغه‌ها ذهنيت ابوتراب خسروي در ديگر آثارش را به وفور شاهد هستيم.
ثمين كمالي به عنوان آخرين منتقد به بررسي ويژگي‌هاي پست مدرنيستي كتاب ويران پرداخت.
وي براي بيان اين ويژگي‌ها به شرح و بسط دو داستان «تفريق خاك» و «داستان ويران» از اين مجموعه داستان پرداخت و در ابتدا توضيح داد: مهمترين ويژگي پست‌مدرنيستي تفريق خاك محتواي وجود شناسانه است.
وي ادامه داد: شخصيت اصلي همواره خود را در برابر جهان هستي و نيستي مي‌بيند. از يك سو سرنوشت محتوم او تولد است و از طرف ديگر از اسارت در دنياي خاك هراس دارد و از سرنوشت خود فرار مي كند، اما در اين كار موفق نيست و همين موجب سرگرداني او مي‌شود و اين نشان‌دهنده عبور شخصيت اصلي از مرزهاي هستي‌شناسانه است.
كمالي در انتها محور اصلي داستان ويران را ارتباط مولف با شخصيت اصلي داستان دانست و تصريح كرد: اين ارتباط بر پايه عشقي حساسيت برانگيز است و همين حساسيت موجب ويراني پي‌در پي داستان مي‌شود. نويسنده در طول داستان درباره صناعتش در داستان با شخصيت اصلي يا همان طوبا حرف مي‌زند كه اين ويژگي يكي از شگردهاي پست‌مدرنيستي به نام اتصال كوتاه است.
گفتني است اين جلسه به همت مركز اسناد و كتابخانه ملي فارس، اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي فارس، بنياد فارس‌شناسي، قطب علمي پژوهش‌هاي ادبي و فرهنگي فارس(دانشگاه شيراز) برگزار شد.