معرفی جدید ترین کتاب های منتشر شده سازمان اسناد و کتابخانه ملی
1-گزارش شكارهاي ناصرالدين شاه قاجار
( محرم 1279ـ ذيحجه 1281 )
تصحيح و پژوهش: فاطمه قاضيها
1390 خورشيدي
سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران
گالينگور.465ص، مقدمه، تاريخچه ،تصاوير اسناد ، منابع ومآخذ ، نمايه‌ها،تصاوير
كتاب حاضرحاوي خاطراتِ شكار شخصي است، كه مدت پنجاه سال بر مقدرات اين مُلك و ملت حاكم بوده و آنچه بيش از هر چيز از خود برجاي گذاشته دستخط‌ها و خاطراتي است كه نقل كرده است، تا تاريخ بهتر بتواند در مورد او قضاوت كند.
مطالب كتاب به ترتيب عبارتند از: فهرست مطالب، مقدمه استاد انوار، مقدمه مؤلف، وچهار فصل كه اولين فصل آن به تاريخچه شكارهاي شاهانه در ايران اختصاص يافته و 57 صفحه كتاب را دربر مي‌گيرد(صص30-87). سپس متن اصلي كتاب، شامل فصل‌هاي، دوم، سوم، و چهارم حاوي متن تصحيح شده دستخط شخص ناصرالدين شاه است، كه در پايان هر فصل 8 برگ از نمونه دستخط ناصرالدين شاه مربوط به همان فصل كليشه شده است.
بعداز متن اصلي و تصوير نمونه اسناد، منابع و مآخذ مورد استفاده در كتاب (صفحات 367 الي 376 ) حاوي ارجاعات تاريخچه و همچنين پانويس‌هايي كه جهت روشن شدن مطالب و دستنويس‌هاي ناصرالدين شاه درذيل مطالب مربوط اضافه شده ، اعم از سند، كتاب ، مقاله ، و منابع الكترونيكي، سپس " ازصفحه 378 الي 382 " برخي از اصطلاحات شكار" به اضافه معاني آنهادرج شده است.
بخش بعدي كتا ب نمايه‌هاست، نمايه‌هاي مطالب كتاب در46 صفحه تنظيم شده، كه عبارتست از: نمايه اشخاص، نمايه اماكن، نمايه جانوران، نمايه مشاغل درباري، نمايه بازي‌ها، و نهايتاً مواردي كه ذيل هيچ يك از عناوينِ نمايه‌هاي مزبورقرار نمي‌گرفت ، تحت "نمايه متفرقه " تنظيم گرديد. (صص383 الي 429 ).
آخرين بخش كتاب تصاويراست كه حاوي 54 قطعه تصوير از ناصرالدين شاه واطرافيانش درسال‌هاي مختلف مي‌باشد كه اكثريت آنها مربوط به شكاراست و از آلبوم خانه كاخ گلستان به دست آمده است.
درمور د تاريخچه شكارهاي شاهانه مؤلف حتي‌المقدور تلاش كرده به طور اجمالي به شرح روش شكار فرمانروايان ايران از زمان ورود آريايي‌ها به ايران تازمان ناصرالدين شاه بپردازد وبه فراخور داستان‌ها ويا افسانه‌هايي كه درين ارتباط به صورت نظم ويا نثرنقل شده ارائه داده است.
متن اصلي كتاب حاوي قديمي‌ترين خاطراتي است كه از ناصرالدين شاه منتشر شده، چنانچه از تاريخ 14 محرم1279 ( سي و دو سالگي ناصرالدين شاه) ،شروع مي‌شود و با عزيمت از سلطنت‌آباد به عزم ييلاق شهرستانك از راه كوه البرز آغاز مي‌گردد وبه قول خودش به تفصيل شكارهايي كه شده و ساير مواردي كه پيش آمده مي‌پردازد. و متن تصحيح شده در تاريخ27 ذيحجه 1281 قمري با مراجعت ناصرالدين شاه به سلطنت آبادبه پايان مي‌رسد.
جاهاي اصلي كه در آنجا ها به شرح ماجراهاي شكار و تفريح پرداخته عبارتند از :
شهرستانك، دونا، كجور و كنار دريا، بلده، كن، جاجرود، دوشان تپه، مسيله گلندوك (يا به قول خودش گلهند ونك )، شكر آب، كلاردشت و بعضاً تهران يا به قول خودش دارالخلافه كه آمد و شد ناصرالدين شاه طي سه سالي كه مربوط به اين كتاب است در مناطق فوق تكرار مي‌شود.
ضمن مطالعه وبررسي، متن اصلي كتاب ( فصل‌هاي 2 و3 و 4) آنچه بيشتر از هر چيز جلب توجه مي‌كند اين نكته است كه ناصرالدين شاه در ارتباط با جغرافياي تاريخي و زيست محيطي اطلاعات بسيار ارزنده‌اي بدست مي‌دهد، از هر جا كه گذر كرده، از دشت و باغ، دره و كوه و آبادي، امامزاده و روستاهاي كوچك و غيره همه را به بهترين وجهي توصيف كرده و افرادي را كه ديده و يا ملاقات كرده، لباس و چهره و طرز سخن گفتن آنها را به خوبي وصف نموده است. همچنين، اشاره به انواع پرنده‌هاي شكاري و پستانداراني كه در آن زمان در زيستگاه‌ها به سر مي‌برده‌اند و بعضاً توسط وي و همراهانش شكار و شايد امروزه منقرض شده باشند از ديگر مطالب با ارزش در اين مجموعه است. كه به نحو مطلوب تصحيح و توضيحات لازم درپانويس درج شده است. بنابراين اين كتاب براي محققين جغرافيا و محيط زيست نيز اثري نادر و با ارزش محسوب مي‌شود. نيز بعضي مطالب راجع به هرزگي‌هاي آن زمان و دربار وجود دارد كه خوانندة گرامي طي مطالعه كتاب به آنها برخورد خواهد كرد.
2- اطلس قارچ‌شناسي ( قارچ‌هاي آسيب‌رسان به منابع آرشيوي و كتابخانه اي)
مولف: نگار رئيس‌نيا
انتشارات: سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران
تعداد صفحات: 182 (رنگي)
شمارگان: 1500/ بهار 1390
در اين كتاب به طور اختصاصي به معرفي قارچ‌هاي ميكروسكوپي، به عنوان آلايندگان زيستي و يكي از مهمترين عوامل آسيب‌رسان به منابع آرشيوي و كتابخانه‌اي (كتاب‌ها، اسناد كاغذي، پارشمن و...)، به انضمام بيش از 210 تصوير ماكروسكوپي و ميكروسكوپي رنگي گويا پرداخته شده است.
در اين كتاب بالغ بر 45 جنس و گونه از رايج‌ترين قارچ‌هاي ميكروسكوپي آلاينده و آسيب‌رسان منابع آرشيوي و كتابخانه‌اي از نظر خصوصيات ماكروسكوپيك (ويژگي‌هاي مربوط به كلني قارچ مشتمل بر شكل، رنگ، سرعت رشد، توليد رنگدانه‌ها، دماي مطلوب رشد، نوع محيط كشت و تغييرات كلني در روند بلوغ و تكامل) و خصوصيات ميكروسكوپيك (اجزاي قابل مشاهده در نماي ميكروسكوپيك، شكل و آرايش قرارگيري ساختارهاي رويشي و زايشي قارچ) مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته است.
اكثريت قريب به اتفاق جنس‌ها و گونه‌هاي قارچي معرفي‌شده در اين كتاب، با نمونه‌گيري مستقيم از آثار و منابع آرشيوي و كتابخانه‌اي كاغذي و مجلد ارجاع داده شده به اداره كل حفاظت و نگهداري سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران، به منظور انجام بررسي و مطالعات در خصوص آسيب‌هاي بيولوژيك وارده بر اين منابع يا در پايش‌هاي ادواري آلودگي بيولوژيك هواي مخازن و فضاهاي نگهداري از اين آثار به دست آمده‌اند. تعداد معدودي از قارچ‌هاي معرفي‌شده، در مراكز مطالعات آرشيوي و كتابخانه‌اي ساير كشورهاي جهان مورد شناسايي قرار گرفته و به عنوان عوامل آسيب‌رسان در مجموعه حاضر گنجانده شده‌اند.
هريك از جنس‌ها يا گونه‌هاي معرفي‌شده در كتاب داراي بخش‌هايي با نام مأخذ نمونه‌ها و آسيب‌هاي قابل مشاهده بر منابع مي‌باشد كه در اين بخش‌ها، به ترتيب مرجع نمونه‌گيري و اخذ قارچ (مشتمل براي هواي مخازن نگهداري يا منابع آرشيوي تحت نمونه‌گيري ) و نوع و رنگ لكه‌هاي ايجادشده در اثر رشد قارچ و ساير آسيب‌هاي وارده بر منابع، آورده شده است.
اين مجموعه مشتمل بر فصلي با نام «فرهنگ واژه‌ها» است كه در آن به ارائة تعاريف قابل فهم براي اصطلاحات نامأنوس و واژه‌هاي تخصصي قارچ‌شناسي مورد استفاده در قسمت‌هاي مختلف كتاب پرداخته شده است. همچنين در بخش پاياني كتاب نمودار طبقه‌بندي قارچ‌ها آورده شده است.
مطالعه اين كتاب براي دانشجويان رشته‌هاي بيولوژي، ميكروبيولوژي، قارچ‌شناسي، مرمت آثار تاريخي، كتابداري، و همچنين كارشناسان حفاظت و نگهداري از منابع آرشيوي و كتابخانه‌اي و آسيب‌شناسي توصيه مي‌شود.
3- روزنامۀ خاطرات ناصرالدين شاه ( از محرم تا شعبان 1306 هجري قمري)
تصحيح و ويرايش: دكتر عبدالحسين نوائي، دكتر الهام ملك زاده
ويراست 2 : 1390 خورشيدي
سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي
گالينگور، 282ص ، پيشگفتار، مقدمه، فصل اول، فصل دوم ، فصل سوم، فصل چهارم، فصل پنجم، فصل ششم، فصل هفتم ، فصل هشتم، اعلام اشخاص ،اعلام اماكن، تصاوير
كتاب حاضر نسخه‌اي خطي از مجموعه نسخ بيوتات كاخ گلستان است كه حاوي خاطرات روزانه ناصرالدين شاه از آغاز سال 1306 هجري قمري تا شعبان همان سال است. مطالب كتاب مشتمل بر مسائلي نظير، مراسم عزاداري سالار شهيدان و برپائي تعزيه‌ها و حضور در تكيه‌ها و روضه‌هاي مختلف توسط شاه است. همچنين رسيدگي به اوراق دولتي و اداري، رفتن به شكارگاه‌هاي دوشان تپه و جاجرود، سان ديدن از قشون و افواج نظامي را شامل مي‌شود. در سراسر كتاب، خوانندگان تنها به يك يا دو صفحه بر مي‌خورند كه مطالبش به صورت موجز و رمز گونه آمده است. حاكي از اين نكته كه ناصرالدين شاه يا نخواسته است و يا اين نوشته‌ها را به اختصار ثبت نموده تا بعدها در آن تغييراتي انجام دهد ولي چنين فرصتي دست نداده است. اهم اين مسائل مربوط است به موضوع كشتي‌راني رود كارون، بانك رويتر، مسئله هشتادان و مذاكرات ميرزا علي اصغر خان امين السلطان با سفير انگلستان بر سر مسائلي كه مرتبط با سفر سوم شاه به فرنگ است.
به جز اين موارد، در سراسر كتاب از موضوعات سياسي و حكومتي اثري به چشم نمي‌خورد. هرچند كه به سياق نوع ايجاز و كلام شاه مي توان فهميد كه در گزارش كارهاي روزمره خود، مسلمأ به مسائل اداري و دولتي هم رسيدگي مي‌شد، اما درباره چند و چون مسائل هيچ اظهار نظري نكرده است.
نكته ديگر در نوع گزارش‌ها و روز نوشت‌هاي شاه از زندگي خصوصي‌اش است كه با وجود اشارات متعدد وي به زندگي روزمره‌اش كه قاعدتأ بيشترين زمان را در حرمسرا مي‌گذرانده، و اطلاعات جالبي كه از فضاي حاكم بر زنان و حرمسرا و نوع رفتار ايشان حتي طرز پوشش و حجاب انها را هم ياد نموده است، اما از زندگي خصوصي خود با زنانش و خلوت خود اطلاعي به دست نداده است. تنها به استناد اشارات مرموز و معماگونه‌اي كه آن هم به زبان فرانسه نگاشته است، مي‌توان استنباط نمود كه شاه اشاره به گذراندن وقت خود با يكي از زنان محبوب حرمسرا داشته است.
روزنامه خاطرات ناصرالدين شاه كه از نظر نحوه نگارش داراي اختصاصات قلمي شاه است، با توجه به سطح اگاهي شاه و ايام كوتاه تحصيلش در دوران وليعهدي، داراي اغلاط املائي زيادي نيز هست كه در تصحيح حاضر، ضمن اصلاحات مربوطه، سعي بر حفظ اصالت نوشتاري وي در پاورقي شده است. ضمن اين كه صداقت ناصرالدين شاه در بيان مطالب و القابي كه به اطرافيان خود نسبت مي‌داد نيز آمده است. القاب و الفاظي بعضأ ركيك كه شايد نتوان برخي از آن افراد و موضوعاتي كه بدان موسوم شده‌اند را شناخت و معرفي كرد.
با اين توضيحات مطالب فصول مختلف كتاب با ذكر ماه‌هاي مختلف اعم از محرم، صفر، ربيع الاول، ربيع‌الثاني، جمادي الاول، جمادي الثاني، رجب و شعبان از صفحه 16 الي 249 كتاب را در بر مي‌گيرد. فصل هشتم كه مربوط به روزنامه خاطرات شاه در ماه شعبان است، در واقع مربوط به 2 روز ششم و هفتم فروردين سال 1306 هجري قمري مصادف با ماه شعبان است كه تمامأ بر روي كارت پستالي نوشته شده است و جزء سطور كتابچه نبوده و به طور جداگانه در ميان نسخه مذكور يافت شد و مورد تصحيح مصححان قرار گرفت.
پس از اتمام فصول كتاب، اعلام اشخاص ( صفحات 251 الي 268) و اعلام اماكن ( صفحات 269 الي 275) قرار دارد. پايان بخش كتاب روزنامه خاطرات ناصرالدين شاه نيز 5 قطعه از تصاوير ناصرالدين شاه در حالات مختلف و سنين متفاوت شاه را شامل مي شود. تصاويري از جواني وي با لباس رسمي كه در آتليه گرفته شده است و يا در همان سال هاي مياني عمر كه با لباس نظامي است، تصوير وي در سال‌هاي پاياني حكومت كه در حياط كاخ گلستان گرفته است، همچنين تصويري از چهره شاه كه به خط لاتين در پائين آن با عنوانshah امضاء شده است. آخرين تصوير هم مربوط به ميانسالي او با لباس مرسوم دوره قاجار است كه در آستانه يكي از درهاي حرمسرا انداخته شده است.
كتاب حاضر از نظر بررسي ابعاد فكري ناصرالدين شاه، شناسائي طرز تعامل شاه با اطرافيان و نوع رسيدگي وي به امور جاري مملكت، همچنين شناخت دلبستگي‌هاي شاه و به طور كلي در حوزه مطالعات تاريخ اجتماعي ايران مي‌تواند در زمره منابع مهم و قابل اعتناي محققان و مورخان به شمار رود.