نشست علمی یادروز سعدی با عنوان "سعدی در روزگار ما" در مرکز اسناد وکتابخانه ملی فارس
شانزدهمين نشست علمي يادروز سعدي، در سالن شهيد دستغيب مركز اسناد و كتابخانه ملي فارس برگزار شد.
به گزارش روابط عمومي مركز اسناد و كتابخانه ملي فارس ، در اين همايش سخنراناني از كشور ايران و تركيه به تبيين تعاملات دوجانبه ادبيات ايران و ترك خصوصا تاثير سعدي بر اين ادبيات پرداختند.
در ابتداي نشست اول علمي، علي‌اصغر محمدخاني، معاون فرهنگي شهر كتاب، به ارايه گزارشي پيرامون برگزاري مراسم يادروز سعدي در روزهاي بيست و هفتم و بيست و هشتم فروردين ماه در تهران با همكاري شهر كتاب و مركز سعدي‌شناسي و با موضوع «سعدي و يونس امره» پرداخت.
وي به شباهت‌هاي موجود ميان آثار سعدي و يونس‌امره اشاره كرد و تاكيد كرد كه پيام هر دو شاعر به جهان، عشق، صلح و دوستي است؛ هر دو شاعر در آثار خود بر مقوله عشق تأكيد مي‌ورزند و ضمن حفظ پيوند مردمي، از اين موضوع با آنان سخن مي‌گويند.
محمدخاني گفت: سعدي و يونس امره دو، شاعران مهم و تأثيرگذاري در ادبيات فارسي و تركي هستند و شباهت‌هاي بسياري از نظر مضمون، مردمي بودن و نفوذ اجتماعي مي‌توان بين اين دو يافت.
وي اضافه كرد كه مركز فرهنگي شهر كتاب و مركز سعدي‌شناسي تا پايان سال ۱۴۰۰، هر سال به بررسي تطبيقي سعدي با يكي از شاعران جهان همچون پوشكين و سروانتس خواهند پرداخت.
در ادامه كوروش كمالي‌سروستاني مدير مركز سعدي‌شناسي با موضوع «بازگشت به سعدي در روزگار ما» به ارايه سخنراني پرداخت. وي تاكيد كرد كه انديشمندان و فرهنگوران ايراني امروز واقع بينانه‌تر از گذشته با سنت‌ها و ارزش‌ها و آثار مفاخر ادبي و هنري چون سعدي مي‌پردازند.
وي گفت: سعدي شاعر بزرگ ايران با خلق آثار ماندگاري چون گلستان، بوستان، غزليات، قصايد و مجالس توانست جايگاهي در ادب فارسي به دست آورد كه به باور برخي تاريخ ادبيات فارسي را مي‌توان به پيش و پس از سعدي تقسيم كرد.
وي در ادامه افزود: گنجينه آثار سترگ شيخ نامي، سعدي شيرازي از سه منظر كلي زبان‌شناختي، محتوايي و انديشگي و هنرمندي و نبوغ شاعرانگي قابل بررسي است. تلفيق اين سه عنصر بنيادين در ساختار كلي آثار سعدي؛ منجر به پيدايش و خلق آثاري شده كه از زمانه پرآشوب شاعر تا كنون، همچنان مركز توجه همگان است. كليات وي علاوه بر طرح مسايل اجتماعي در دوران شاعر، لبريز از مضاميني است كه به نوعي برخاسته از مسايل فطري و دروني بشر در دوران متفاوت عمر و همساز با خواسته‌ها و نيازهاي طبيعي اوست.
وي تاكيد كرد: سعدي با شناخت دقيقي كه از بشر، خواسته‌ها و آرمان‌هايش داشته، در آثار خود طرحي مي‌اندازد تا مطابق خواسته‌هاي طبيعي و منطقي بشر حركت كند و ما با دو ساختار كلي واقع گرايي يا رئاليسم و آرمان خواهي و ايده آليسم در خلق آثارش روبه روييم.
اين سعدي پژوه گفت: با توجه به كمال‌گرايي فطري بشر، آثار سعدي مي‌تواند بخش قابل توجهي از انتظار انسان‌ها را در هر دو عرصه برآورده سازد. اين امر بيانگر همان نكته‌اي است كه ويكتور هوگو از آن با عنوان «طنين صدا دار» گروه و يا جمع نام مي‌برد و معتقد است كه موفقيت نويسنده و شاعر در درون گروه اجتماعي خود به همين طنين صدادار اجتماعي او بستگي دارد؛ از اين رو است كه در روزگار ما بار ديگر سعدي و آثارش مقبوليت عام و خاص مي‌يابد.
وي بر ماندگاري آثار سعدي تاكيد كرد و افزود: تنوع حضور لايه‌هاي مختلف اجتماعي درآثار سعدي از نكاتي است كه آثار او را فرا زماني و فراسرزميني نموده، توجه قشرهاي مختلف اجتماعي را بدو جلب و سليقه‌هاي مختلف را قانع و راضي كرده است كه البته اين امر برخاسته از تجربيات مختلف سعدي در همزيستي و شناخت طبقات گوناگون اجتماعي است.
مدير مركز سعدي‌شناسي ادامه داد: اگر چه سالشمار عمر انفسي سعدي به قرن هفتم محدود مي‌شود اما روز شمار عمر آفاقي سعدي از حضور پيوسته و مداوم او از همان دوران تا كنون در نزد ما حكايت مي‌كند، حضور پرشكوهي كه اينك پس از قرن‌ها ما همچنان بر خوانش نشسته‌ايم و خوشه چين حكمت و دانش و نبوغ شاعرانه وي گرديده‌ايم. تناسب ساختارهاي ذهني مردم و ساختار و مضامين آثار سعدي و ارتباط اين اثر با فرهنگ ايراني و اسلامي و همخواني مضامين و موضوعات آن با مصاديق ارزش‌ها و هنجارهاي اجتماعي منجر به ماندگاري آثار وي تا دوران معاصر و در ميان قشرهاي مختلف اجتماعي شده است.
وي همچنين ضمن بررسي تاريخچه سعدي‌پژوهي با طرح اين پرسش كه «دليل سعدي‌گرايي امروز چيست؟» تاكيد كرد: اما به راستي دليل سعدي‌گرايي امروز چيست؟ بي‌ترديد سه دهة گذشته براي ايرانيان فرصت مناسبي در بازخواني هويت ملي، ديني و فرهنگي خود بوده است. بازخواني‌يي كه ريشه در پرسش‌هاي تازه و البته نگاه علمي و دقيق داشته است. اگر نسل اولِ تجددخواه، مقهور و ذوق‌زدة غرب بود و نسل دوم مقهور نگاه چپ، برخي از روشنفكران امروز خردگرايانه و منصفانه، و با تكيه بر داشته‌هاي گذشته و كنوني به تبيين جايگاه ايران و سعدي پرداخته‌اند. انديشمندان و فرهنگوران ايراني امروز واقع بينانه‌تر و دقيق‌تر و مطمئن‌تر از گذشته با سنت‌ها و ارزش‌ها و آثار ادبي و هنري خود روبه‌رو مي‌شوند. آن‌ها با شناخت انديشه‌هاي اصيل تحولات اجتماعي در غرب، و جهان و نيز تئوري‌هاي نوين نقد ادبي و جامعه‌شناسي به سعدي و ديگر مفاخر ادبي و هنري مي‌پردازند.
وي در ادامه گفت: اگر در اوايل قرن بيستم «گلستان» به عنوان مهم‌ترين و معروف‌ترين اثر سعدي بهانه‌اي براي ستيز با سعدي بود در اواخر قرن بيستم «گلستان» بهانه‌اي براي سرآمدي او و جذب انديشمندان و روشنفكران مي‌شود و اين حكايت بار ديگر اين نظريه را تأييد مي‌كند كه هيچ متني معناي مطلقي ندارد. معناي هر متن عارضي است. يعني تابعي از فرهنگ حاكم بر زمان قرائت و نيز انديشه، نيت و توان خواننده.
مهم‌ترين نياز به سعدي؛ توجه به «هويت ملي»
در ادامه اين نشست علمي كه به ميزباني مركز اسناد و كتابخانه ملي فارس برگزار شده بود٬
سخنران بعدي دكتر اصغر دادبه با موضوع «نياز به سعدي در روزگار ما» سخنراني كرد. وي با اشاره به اين بيت از غزل سعدي كه
تو نه مثل آفتابي كه حضور و غيبت افتد/ دگران روند و آيند و تو همچنان كه هستي
نتيجه گرفت كه سعدي حضوري دائمي در همه ادوار دارد.
وي با نقد برخي از نظريات سعدي ستيزان از جنبه‌هاي مختلف و كلي‌گويي آنان پيرامون اين امر به تبيين «معنا» در آثار سعدي از سه جنبه: تجربي، عقلي و عاطفي پرداخت و افزود: انسان‌ها به هر يك از اين سه مقوله نيازمندند.
اين استاد دانشگاه، با اشاره به كاركرد هنر در جامعه و توانمندي اين مقوله در برابر علوم محض انسان تك بعدي را انسان ناقص برشمرد و سلامت جامعه را در گروه دربرداشتن همة اين عناصر دانست.
وي با اشاره به كاركرد هنر در جامعه و توانمندي اين مقوله در برابر علوم محض گفت: نقش اول در دستگاه ارتباطي بر عهده هنر است و هنر شاعري در زمرة اين امر قرار مي‌گيرد.
دادبه سعدي و فردوسي را نمايندگان برجسته تجلي و احياي فرهنگ ايراني خواند و افزود: سعدي پس از حمله مغول، استمراربخش فرهنگ در ايران شد و زبان را به كمال رساند.
وي مهم‌ترين نياز ما را به سعدي در دوران معاصر توجه به «هويت ملي» دانست و ضمن اشاره به گفته هايدگر مبني بر «زبان خانه هستي است» نسبت هستي يك ملت را با هويت ملي آنان مرتبط دانست.
دادبه توضيح داد: هويت ملي مثل مثلثي است كه ضلع بنيادين آن زبان و تاريخ است و ديگر اضلاع آن را اساطير و حكمت و فلسفه تشكيل مي‌دهند و بر همين اساس تغيير زبان به معناي تغيير هويت و مليّت است.
دادبه گفت: شاعران و نويسندگان از سه طريق زبان مادري، زبان فرهنگي و زبان ملي با زبان فارسي در ارتباطند؛ براي شاعراني همچون اقبال لاهوري زبان نقش فرهنگي را ايفا مي‌كند. شاعري چون ملك‌الشعراي بهار از آن به عنوان زبان فرهنگي و ملي بهره مي‌برد. شاعراني چون سعدي و حافظ از هر سه ويژگي زباني بهره مي‌برند.
در پايان نشست اول دكتر حجابي كرلانچ استاد زبان فارسي دانشگاه آنكارا به ارايه سخنراني پيرامون «روشنفكران ترك و سعدي» پرداخت. وي كه مترجم گلستان سعدي به زبان تركي است، به نفوذ گلستان و بوستان سعدي در ميان روشنفكران ترك اشاره كرد.
وي به نقل قولي از روشنفكر ترك به نام ضياء پاشا در كتاب خرابات اشاره كرد كه مي‌گويد: كسي كه بوستان را مي‌خواند، جهان را مي‌فهمد.
كرلانچ همچنين به اين نكته اشاره كرد كه آثار سعدي به خصوص گلستان در مقاطع راهنمايي و دبيرستان در تركيه تدريس مي‌شده است.
نشست دوم علمي يادروز سعدي در سال ۱۳۹۲، با سخنراني دكتر اميرعلي نجوميان و با موضوع «كاركردهاي گفتماني سعدي در ايران معاصر» آغاز شد.
نجوميان ضمن اشاره به نظريه «مرگ مؤلف» گفت: سعدي بعد از آثارش به صورت گفتماني ظاهر مي‌شود و مؤلف نمي‌تواند تأثيرات گفتماني آثار خودش را پيش‌بيني كند؛ ديگر سعدي مالك آثار خودش نيست. بقاي يك هنرمند در اين است كه باز دوباره تعريف شود.
وي در ادامه به كاركردهاي گفتماني در آثار سعدي پرداخت. وي اين كاركرد‌ها را به پنج دسته تجدد و مدرنيته، ملي‌گرايي، انديشه سياسي، تعليمي و كاركرد گفتماني در مورد عشق تقسيم كرد.
وي توضيح داد: نثر سعدي شرايطي را فراهم مي‌كند كه بتوان با زبان تعقل با دورة مدرن ارتباط برقرار كرد. در واقع گفتمان سعدي پيش زمينه ورود به مدرنيته است.
اين استاد دانشگاه تاكيد كرد كه سعدي يك ملي‌گرا نيست و اين مسئله را نقطه قوت اين شاعر دانشت.
نجوميان تصريح كرد: سعدي يك نظريه جهان وطن دارد كه مي‌گويد بايد از ملي‌گرايي عبور كنيم.
وي با اشاره به اين نكته كه سعدي در آثارش مقام قدرت را به چالش مي‌كشد، اخلاق در آثار سعدي را امري نسبي خواند.
اين استاد دانشگاه خاطر نشان كرد: عشق در آثار سعدي در موقعيت بينابيني قرار دارد. تجربه عشق با شباهت تام يا تفاوت محض شكل نمي‌گيرد.
سخنران ديگر اين نشست دكتر مصطفي چيچكلر بود كه به ارايه سخنراني پيرامون «وارثان و راويان حكمت سعدي در تركيه» پرداخت و گفت: گلستان و بوستان براي خواننده ترك منبع حكمت است.
وي افزود: بعضي از شاعران تركيه از سعدي متأثرند. حتي برخي سعدي تخلص كرده‌اند. وي همچنين به ترجمه‌هايي از گلستان و بوستان سعدي در تركيه اشاره نمود و برخي از حكايت گلستان را به زبان تركي قرائت نمود.
دكتر حسن ذوالفقاري در پايان نشست دوم علمي اين همايش نيز با موضوع «امثال و حكم در فرهنگ و زبان امروز» به ارايه سخنراني، پرداخت و گفت: ويژگي كلام سعدي مثل وارگي آن است. از مجموع صد هزار مثل موجود در جوامع فارسي زبان دوازده هزار مثل منظوم به ثبت رسيده كه در ميان شاعران رتبه اول در اين زمينه از آن سعدي است. او در ادامه به برخي ويژگي‌هاي مثل سعدي پرداخت.
وي درسي بودن كتاب گلستان در ايران و خارج از آن را دليل شهرت و رواج مثل‌هاي سعدي خواند.
ذوالفقاري گفت: سعدي كاملاً موجز سخن مي‌گويد و علت خوانش آثار سعدي در مكتب خانه‌ها تعليمي بودن آنهاست.
وي پندي و اندرزي بودن، روشني و درستي معني، جنبه زيبايي‌شناسي و بلاغي. حسن تأثير، جاذبه كشش و تكيه بر تجربه ار از ديگر ويژگي‌هاي مثل سعدي عنوان كرد.
شمول و كليت، انعكاس انديشه و آينه روشن زندگي، رواني لفظ و سادگي زبان، كاربردهاي متفاوت در شرايط مختلف و تغيير شكل، از جمله ويژگي‌هاي ديگر آثار سعدي بود كه ذوالفقاري به آن اشاره كرد.
در پايان دكتر محمد علي رنجبر مدير مركز اسناد و كتابخانه ملي فارس ضمن اظهار خرسندي و رضايت از دستاورد اين نشست علمي٬ برگزاري اين قبيل نشستهاي علمي و فرهنگي را از وظايف اصلي اين مركز بر شمرد و آمادگي هر چه بيشتر مركز فارس براي برگزاري هر چه بيشتر نشستهاي علمي در آينده را خاطر نشان ساخت.
لازم به ذكر است در حاشيه اين نشست علمي٬ نمايشگاه باشكوهي با عنوان" سعدي از منظر اسناد" نيز در مركز اسناد و كتابخانه ملي فارس برگزار شد. در اين نمايشگاه برگزيده مهم ترين اسناد در موضوع سعدي شناسي به نمايش در آمد و مورد توجه و استقبال مراجعه كنندگان قرار گرفته است.اين نمايشگاه تا هفتم ارديبهشت ماه براي بازديد عموم داير است.
روابط عمومي مركز اسناد و كتابخانه ملي فارس