«تصاویری از تعزیه در ایران» به مناسبت فرارسیدن ایام سوگواری محرم
مقدمه
نمایشگاه مجازی «تصاویری از تعزیه در ایران» به مناسبت فرارسیدن ایام سوگواری محرم
تعزیه یا شبیه خوانی، نوعی روایت حماسی مقدس و نمایش مذهبی سنتی ایران است؛ نمایشی برای یادآوری وقایع حماسه کربلا با هدف زنده نگهداشتن این مصیبت بزرگ، شرحی از مصائب قهرمانان عاشورا و بیان چگونگی شهادت آنهاست.
تاریخچه شکل گیری تعزیه مشخص نیست؛ عده ای آن را به دوران آل بویه نسبت می دهند و برخی معتقدند تعزیه در زمان صفویان نظم اولیه یافته است.
در نوشته ها شواهدی دال بر وجود تعزیه در دوره کریم خان زند یافت می شود که برخی از مورخان و سیاحان در گذر از ایران در خاطرات خود به آن اشاره کرده اند. با این همه تعزیه در دوره قاجار گسترش و تکامل یافت و در زمان ناصرالدین شاه به اوج رسید و تغییراتی در شکل اجرا به خود گرفت. در آن مقطع، «تکیه دولت» مهم‌ترین مکان اجرای تعزیه و در ترویج آن بسیار مؤثر بود. معروف‌ترین گروه شبیه‌خوان‌ها دسته «شاهی» بود که اعضای آن از میان بهترین خوانندگان انتخاب می‌شدند؛ از آن جمله می توان به «اقبال‌السطان» که از جمله «علی اکبر خوان‌های» مشهور بود، اشاره کرد. دسته معروف دیگر آن دوران دسته «کاشی‌ها» بود.
مراسم تعزیه، به دستور و با نظارت تعزیه‌گردان یا شبیه‌گردان، برگزار می‌شد که از مشهورترین آنها می توان از «میرزا محمدتقی» معروف به «تعزیه‌گردان» و ملقب به «معین البکا»، سید احمدخان، سید عبدالباقی بختیاری، حاج سید مصطفی میر عزا و آقا سید کاظم میر، یاد کرد.
با انقراض قاجار و به قدرت رسیدن رضاخان اجرای تعزیه نیز همچون سایر مراسم مذهبی و سوگواری های محرم ممنوع شد و تعزیه دوره افولی را در برگزاری تجربه کرد و اجرای آن از شهرها فاصله گرفت. نسخه های اصیل تعزیه در این مدت دچار دگرگونی هایی شد؛ لیکن اصالت معنوی و بن مایه کار در نزد بزرگان استوار باقی ماند و تاکنون به حیات خود ادامه داده است.
اداره کل خدمات آرشیوی(اداره ارتباطات آرشیوی) به مناسبت ایام عزاداری سالار شهیدان(ع) و یاران با وفایش منتخبی از تصاویر آرشیو ملی را با موضوع تعزیه در 14 عنوان و 15 قطعه تصویر، آماده‌سازی و در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی به نمایش گذاشته است.
منابع:
-دایره المعارف فارسی به سرپرستی غلامحسین مصاحب؛ جلد اول؛ مدخل «ت» تعزیه و تعزیه گردانان؛ انتشارات امیرکبیر؛ صص 648-647
https://fa.wikishia.net
- شرکت زنان در مراسم تعزیه تکیه دولت در دوره مظفری.
- کارت پستالی با تصویری از مراسم تعزیه تکیه دولت.
- برگزاری مراسم تعزیه خوانی در [تکیه گمرک تهران] دوره قاجار.
- تعزیه گردان های تهران با لباس تعزیه در عهد ناصری و مظفری.
- تصویر کارت پستالی با نقاشی کمال الملک از مراسم تعزیه خوانی در تکیه دولت.
- اجتماع مردم در پشت مسجد سپهسالار برای تماشای فیل در ایام تعزیه
- برگزاری مراسم تعزیه خوانی در تکیه دولت دارالخلافه(تهران)
- حضور مردم در تکیه کامران میرزا، نایب السلطنه، برای تماشای مراسم تعزیه خوانی در کامرانیه.
- مراسم عزاداری و تعزیه روز عاشورای مردم قم در دهه سی.
- تعزیه داری در تفرش.
- مداحان و تعزیه خوانان دوره قاجار.
- گراوری از تصویر تماشای تعزیه خوانی در دوره قاجار.
- معین البکا در کنار شبیه خوان ها و تعزیه خوانان تکیه دولت تهران در دوره قاجار.
- دو تن از تعزیه خوانان تکیه دولت در دوره قاجار.
