15 خرداد، سالروز قیام خونین
مقدمه
اقدامها و سیاستهای رژیم پهلوی در سالهای 1341 و 1342ش. در تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی، انقلاب سفید و حمله مأموران رژیم به مدرسه فیضیه، زمینهساز حوادث قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ شد.
با فرا رسیدن محرم 1342 امام خمینی (ره) و علما، فرصت را برای مبارزه و تبلیغات علیه برنامهها و سیاستهای شاه مناسب دانستند. امام، طی اعلامیهای از علما، وعاظ، مبلغان و سران دستههای عزاداری دعوت کردند در این ماه در سراسر ایران علیه جنایتها و اعمال ضد اسلامی رژیم به موضعگیری و افشاگری بپردازند و آحاد ملت را از ماهیت اقدامهای شاه آگاه کنند. اعلامیه امام به صورت گسترده در شهرهای قم و تهران منتشر شد. در مقابل رژیم به وعاظ و روحانیون اعلام و به آنها الزام کرد که در سخنرانیها از بیان سه مطلب خودداری کنند: الف: علیه شخص اول مملکت سخن نگویند. ب: علیه اسرائیل مطلبی گفته نشود. ب: به مردم نگویند که اسلام در خطر است.
تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۴۲ش. شهرهای مختلف ایران به صحنه تظاهرات و انتقاد علنی از حکومت پهلوی و عملکرد آن تبدیل شد.
امام خمینی(ره) در ادامه فعالیت مبارزاتی خود، روز عاشورا (13 خرداد)، سخنرانی مهم و تاریخی در مخالفت با سیاستهای رژیم ایراد کردند. سخنان افشاگرانه امام باعث شد که شاه تصمیم به دستگیری ایشان بگیرد. نخست جمع زیادی از یارانش در شامگاه 14 خرداد دستگیر شدند و ساعت سه نیمه شب (سحرگاه پانزده خرداد 42) صدها کماندوی اعزامی از مرکز، منزل امام را محاصره کردند و ایشان را در حالی که مشغول نماز شب بود دستگیر و سراسیمه به تهران بردند.
خبر دستگیری امام خمینی(ره) به سرعت در قم و مناطق اطراف پیچید و زنان و مردان در حمایت از رهبرشان قیام کردند. شعار اصلی جمعیت«یا مرگ یا خمینی» بود که از تمام فضای قم به گوش میرسید. هنگامی که سیل جمعیت از حرم مطهر حضرت معصومه(س) بیرون آمدند، رگبار مسلسلهای مأموران شاه گشوده شد و تا ساعتی چند درگیری شدید ادامه داشت و حمام خون به راه افتاد. هواپیماهای نظامی از تهران به پرواز درآمدند و در فضای قم برای ایجاد رعب بیشتر، دیوار صوتی را شکستند. قیام با سرکوبی شدید کنترل گردید. کامیونهای نظامی، اجساد شهدا و زخمیها را به سرعت از خیابانها و کوچهها به نقاط نامعلومی انتقال دادند.
صبحگاه پانزده خرداد، خبر دستگیری امام خمینی(ره) به تهران، مشهد، شیراز و دیگر شهرها رسید و وضعیتی مشابه قم پدید آورد. مردم ورامین و شهرکهای اطراف به سمت تهران سرازیر شدند. تانکها و ابزار زرهی و نیروهای نظامی برای جلوگیری از ورود معترضان به شهر در سه راهی ورامین با جمعیت درگیر شدند و جمع زیادی از راهپیمایان را به خاک و خون کشیدند. جمعیت انبوهی در حوالی بازار تهران و مرکز شهر نیز گرد آمده و با شعار«یا مرگ یا خمینی» به طرف کاخ شاه به حرکت درآمدند. از جنوب شهر تهران نیز سیل جمعیت به سمت مرکز راه افتاده بود و در پیشاپیش آنها طیب حاج رضایی و حاج اسماعیل رضایی، ۲ تن از جوانمردان جنوب شهر، با گروه خود در حرکت بودند. قیام مردم تهران نیز به شدت سرکوب گردید و شمار زیادی شهید و زخمی شدند. طیب حاج رضایی و حاج اسماعیل رضایی بعد از چندی دستگیر و در ۱۱ آبان ۱۳۴۲ تیرباران شدند و به شهادت رسیدند.
قیام 15 خرداد 1342، نقطه عطفی در تاریخ تحولات جامعه ایران است. در واقع این رخداد عظیم، مبارزات را وارد مرحله ای جدید و چالشی عمیق میان ملت و رژیم ایجاد کرد.
ادارهکل خدمات آرشیوی( اداره ارتباطات آرشیوی)، بهمناسبت سالروز قیام خونین 15 خرداد، نمایشگاهی مجازی در برگیرنده 18 عنوان، با معرفی 20 برگ سند آمادهسازی و در وبگاه سازمان تقدیم به علاقهمندان کرده است.
- متن و ترجمه تلگراف اعتراض آیت الله سیدمحسن حکیم به یورش مسلحانه مأموران دولتی به حریم آیات عظام خمینی، قمی و محلاتی و کشتار مردم بی دفاع
- قطعنامه دانشجویان حوزه علمیه قم پس از آزادی و بازگشت امام خمینی و درخواست های ده ماده ای از ایشان و مراجع برای اجرای قوانین اسلامی، قانون اساسی، قطع ایادی استعمار صهیونیسم، جلوگیری از ظلم و فساد وگسترش عدالت، بهبود وضع اقتصادی، آزادی زندانیان و تعقیب قانونی قاتلان شهدای مدرسه فیضیه و پانزدهم خرداد
- اعلامیه آیت الله مرعشی نجفی در محکومیت رژیم به خاطر بازداشت امام خمینی پس از رخدادهای دوزادهم محرم، مهاجرت علما به تهران برای حمایت از دستگیرشدگان و پافشاری بر هدف خود برای انحلال امور نامشروع در کشور و آزادی دستگیرشدگان
- اعلامیه آیت الله مرعشی نجفی در پاسخ به اطلاعیه بیامضای سازمان اطلاعات و امنیت کشور، مندرج در روزنامه کیهان و اطلاعات و اثبات ساختگی و بی اساس بودن ادعای اطلاعیه در خصوص سازش و تفاهم علمای دستگیر شده برای عدم مداخله در امور سیاسی
- اعلامیه آیت الله سید محمد موسوی بهبهانی در اعتراض به اقدامات حکومت در حمله به عزاداران روز شهادت امام جعفرصادق(ع) و عاشورا، کشتار بیرحمانه مسلمانان، تعدی و تهمت به ساحت علما علی الخصوص امام خمینی، آیت الله قمی و محلاتی
- اعلامیه آیات احمد آشتیانی و محمدتقی آملی در پاسخ به خبر روزنامه کیهان و اظهار نظر رئیس سازمان امنیت در عدم همراهی علما با امام خمینی و آیت الله قمی و اعلام همراهی آنان در دفاع از اسلام و حقوق مردم و ابراز تأسف از دستگیر نمودن علما و تعرض مأموران به مردم
- بیانیه مسلمانان متحد برای دعوت از مردم به اعتصاب عمومی در ۲۱ خرداد و در اعتراض به جنایات وحشیانه هیئت حاکمه نسبت به مردم و دستگیری امام خمینی
- بیانیه آیت الله میلانی پس از سفر به تهران در اعتراض به حوادث خونین ۱۵ خرداد و توقیف امام خمینی، آیت الله قمی و محلاتی و مبلغان و وعاظ دینی و بیان حقانیت قیام مردمی و لزوم واگذاری حکومت و حق مردم به خودشان
- متن تلگراف آیت الله حاج میرزا عبدالله مجتهد طهرانی به مراجع و علما در اعتراض به دستگیری امام خمینی، علما، وعاظ، مؤمنین و حمله مسلحانه مأموران دولت به مردم
- پرسش اصناف تهران از آیت الله میلانی در خصوص شرکت در انتخابات و متن دستخط جواب و فتوای ایشان در حرمت شرکت در انتخابات فرمایشی
- اعلامیه جامعه وعاظ و مبلغین تهران در سالروز قیام ۱۵ خرداد در انتقاد از به زندان انداختن معترضان، جایز نبودن سکوت در برابر ستم، رسوایی هیئت حاکمه با مبارزات مردمی، نقش بر آب شدن نقشه های دولت در فریب افکار عمومی، لزوم تغییر رفتار دولت و بازگشت به قانون اساسی و عمل به دستورات قرآن و ایمان داشتن به پیام مراجع در نزدیک بودن پیروزی ملل اسلامی بر استعمار
- تلگراف اعتراضآمیز آیت الله خوئی، زعیم حوزه علمیه نجف به نخست وزیر حسنعلی منصور، از رفتار دولت سابق در اهانت به دین و مقدسات و علما و لزوم الغاء قوانین مخالف اسلام و آزادی ملت و امام خمینی و آیت الله قمی در دولت جدید
- اعلامیه آیت الله مرعشی نجفی و بازرگانان و اصناف تهران در اعتراض به دستگیری و حبس علما، دانشجویان و تجار و کسبه آذربایجان، پس از قیام ۱۵ خرداد و دستگیری امام خمینی
- اعلامیه آیت الله حاج سیدعلی بهبهانی از علمای اهواز پس از حضور در تهران در اعتراض به جلوگیری از اجتماع علمای شهرستان ها در حمایت از مراجع تقلید و دستگیرشدگان معترض به ظلم و استبداد حکومت
- اعلامیه آیت الله گلپایگانی برای ابراز انزجار خود از دستگیری علما، مبلغان و ملت شیعه در حکومتی شیعی
- بیانیه آیت الله میلانی به مناسبت توقیف علماء بزرگ آذربایجان
- اعلامیه امام خمینی، آیت الله حسینی میلانی، آیت الله مرعشی نجفی و حسن طباطبایی قمی در سالروز فاجعه خونین ۱۵خرداد در اعتراض به نبود آزادی تبلیغات دینی برای مسلمانان در کشور، اعلام عزای عمومی در روز دوزادهم محرم، جایز نبودن سکوت در برابر خطرات تهدید کننده اسلام و مملکت و ابراز امیدواری برای غلبه ملل اسلامی بر استعمار در آینده نزدیک
- اعلامیه شماره ۲ آیت الله میلانی در اعتراض به توقیف امام خمینی و آیات و شخصیت های دینی و ملی، حبس و شکنجه معترضان، تصمیم حکومت به تبعید امام خمینی، آیت الله قمی و محلاتی و لزوم دستگیری از خانواده های زندانیان و کشته شدگان در قیام ۱۵ خرداد
متن و ترجمه تلگراف اعتراض آیت الله سیدمحسن حکیم به یورش مسلحانه مأموران دولتی به حریم آیات عظام خمینی، قمی و محلاتی و کشتار مردم بی دفاع
- شماره : ۷۱-۷۱۰-۹۹۸
- تاریخ : [خرداد ۱۳۴۲ش.]