نمایشگاه آرامگاه حافظ به مناسبت ثبت آرامگاه حافظ در فهرست آثار ملی

مقدمه

خواجه شمس­ الدین محمد شیرازی، معروف به حافظ و لسان ­الغیب، شاعر ایرانی و بزرگترین غزل­سرای زبان فارسی، پس از درگذشت در منطقه­ ای که مصلا نامیده و بعدها به باغ تبدیل شد به خاک سپرده شده است. در حال حاضر مزار او را حافظیه می­ نامند که در شمال شهر شیراز واقع شده است. به دلیل بزرگی حافظ و شهرت او بین حاکمان و بزرگان همواره آرامگاه او مورد توجه پادشاهان ایران و به­ویژه حاکمان شیراز بوده و آنان نسبت به آرامگاه وی احترام خاصی قائل و سعی بر ایجاد بنا و یادبود بر سر مزار او داشتند.

نخستین بنا در سال 856ق. بر مزار او و به دستور میرزا ابوالقاسم گوکانی، از نوادگان شاهرخ پسر تیمور، ساخته شد. این بنا در زمان شاه عباس اول و نادرشاه افشار مرمت و بازسازی شد. در زمان کریمخان نیز سنگ مرمری روی قبر نهاده و تالاری با چهار ستون یک پارچۀ سنگی در اطراف قبر ساخته شد. در سال 1295 والی فارس، معتمدالدوله فرهاد میرزا، برای اطراف قبر حافظ حصاری چوبی ساخت که بعدها به دستور شعاع­ السلطنه به نوع آهنی تبدیل شد.

در سال 1315 علی اصغر حکمت، وزیر فرهنگ وقت، آندره گدار را مأمور طراحی و ساخت بنای جدید برای حافظیه کرد. گدار باستان­ شناس فرانسوی که چند سالی در استخدام دولت ایران بود و چندین طراحی برای موزه ایران باستان و کتابخانه ملی انجام داده بود، نقشه­ای به سبک بناهای زندیان برای آرامگاه حافظ تهیه کرد. بنای جدید پس از دو سال به پایان رسید و در آن تالار کریمخانی با افزودن شانزده ستون به تالاری بزرگتر تبدیل شد که در دو محوطه جنوبی و شمالی از نقاشی، گچ­بری، کاشی­کاری و کتیبه­ هایی از اشعار حافظ پوشیده شد. در طرح جدید قبر در صحن شمالی واقع شده و سنگ قبر همان سنگ مرمر دورۀ کریم خانی بوده است که یک متر از سطح زمین فاصله دارد. سقف مقبره نیز هشت ضلعی بوده و غزل «حجاب چهرۀ جان می­شود غبار تنم/خوشا دمی که از آن چهره برفکنم» بر آن حکاکی شده و پوشیده از کاشی­های هفت رنگ معرق است. نمای خارجی آن نیز ترک­دار و با جنس از مس همانند کلاه درویشان است.

محوطۀ صحن شمالی پوششی از درختان نارنج، سرو و کاج دارد و دو حوض در آن تعبیه شده است. کتابخانۀ آرامگاه نیز در این صحن واقع و امروزه مرکز سعدی­ شناسی و حافظ ­شناسی است. صحن جنوبی که مساحت آن کمتر از صحن شمالی و ورودی حافظیه است، به خیابان گلستان وصل بوده و دورتادور آن دیواری آجری دارد. در مرمت­های پس از انقلاب اسلامی این بنا چهارهزار متر دیگر به محوطه­اش افزوده شد.

حافظیه پر از آثار از خوشنویسان مشهور ایرانی است و کتیبه­ هایی از حاجی­ آقاسی­بیگ و امیرالکتاب ملک­ الکلامی با اشعار حافظ در محوطۀ آن قابل مشاهده است. همچنین حافظیه محل دفن بزرگان، اندیشمندان و ادیبان بزرگی همچون اهلی شیرازی، فرصت شیرازی، شوریده شیرازی و لطفعلی صورتگر و ... است.

حافظیه همواره مورد توجه و محل تجمع گرو­ه­های مختلف دوستدار شعر و ادب فارسی بوده است. امروزه نیز به مناسبت­های مختلف بسیاری از دوستداران حافظ بر مزار او گرد هم آمده و آیین­های مختلفی مانند شعرخوانی، آشنایی با حافظ و اشعارش و تفأل بر دیوان را اجرا می­کنند.

بنای حافظیه در 18 آذر 1354 و با شمارۀ 1009در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. به همین مناسبت اداره کل خدمات آرشیوی (اداره ارتباطات آرشیوی) منتخبی از اسناد با موضوع آرامگاه حافظ را در 11 عنوان و در قالب 8 برگ سند و 3 قطعه عکس آماده سازی و در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران تقدیم علاقمندان کرده است.