۱۴ تیر، روز قلم

مقدمه

در تقویم رسمی کشور ایران، روز ۱۴م تیر، به عنوان نمادی برای تجلیل از صاحبان قلم و نویسندگان انتخاب شده است. توجه به قلم، در سرزمین ما پیشینه‌ای دیرینه دارد. سده‌ها پیش، در ایران باستان، تیرگان (سیزدهم تیرماه) یکی از مهم‌ترین جشن‌ها به شمار می آمده است. یکی از آئین های مخصوص جشن، پاسداشت قلم بوده است.
 از دلایلی که برای این جشن بیان شده، این است که در این روز، هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران، نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت. مردم جشن گرفتند و آن جشن به یاد ارجمندی قلم، بر جای ماند. دلیل دیگری هم که برای این جشن ثبت شده، این است که به نوشته ابوریحان بیرونی، سیزدهم تیرماه، روز ستاره تیر یا عطارد است و چون عطارد، کاتب ستارگان است، می‌توان سیزدهم تیرماه را روز نویسنده نامید. 
پس از ورود اسلام به ایران، بر ارزش و اهمیت قلم افزوده شد. شاهد این مدعا سوگند آفریدگار به آن است:«ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.» و نیز این که در نخستین ارتباط وحیانی رسول خدا (ص) با مبدأ هستی، در غار حرا، خداوند خود را این گونه معرفی می کند:« الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ؛ آن که با قلم آموخت».
بزرگداشت صاحبان قلم طی دوره های مختلف همچنان خودنمایی می کرد تا آن که بعد از وقوع انقلاب اسلامی، برخی از نویسندگان و شاعران و از جمله محمدعلی سپانلو، سیزدهم تیرماه را به عنوان روز قلم و نویسنده پیشنهاد دادند. سرانجام شورای فرهنگ عمومی به پيشنهاد «انجمن قلم ايران»، روز ۱۴م تير را به عنوان «روز قلم» نام گذاری كرد. این روز در شرایطی در تقویم رسمی کشور ثبت شده است که جای آن در وقایع فرهنگی و ادبی کشور خالی بود و ثبت آن تلاشی برای پاسداشت آفرینندگان عرصه قلم بود.
کشور ما هیچ گاه از داشتن نویسندگان توانا بی نصیب نبوده است و جستجویی کوتاه در تاریخ، ما را با نام بسیاری از آن ها - چه افرادی که به نیکی از آن ها یاد شده و چه کسانی که نوع افکارشان مورد پسند مردم این سرزمین نبوده است - آشنا می کند. 
گروه ارتباطات آرشیوی با گرامی‌داشت این روز، اسنادی از نویسندگان، روزنامه نگاران و موضوعات مربوط به اهل قلم را فراهم آورده است که در میان آن ها اسامی افرادی چون: عبدالعظیم قریب، شیخ محمد قزوینی، حسن رشدیه، محمدتقی بهار، عباس اقبال آشتیانی، رشيد ياسمی، پرویز ناتل خانلری، سعید نفیسی، علامه امینی، علامه دهخدا، جلال همائی، سیدمحمد محیط طباطبائی، ذبیح اله صفای شهمیرزادی، لطفعلی صورتگر و... به چشم می خورد. قدیمی ترین سند معرفی شده در  این نمایشگاه مربوط به سال 1298ش. و جدیدترین سند متعلق به سال۱۳۷۰ش. با عنوان« نامه سید محمدعلی جمالزاده، در مورد اهداء اسنادش به سازمان اسناد ملّی ایران» است.