19 اردیبهشت، روز اسناد ملی و میراث مکتوب

مقدمه

آرشیو در ايران پدیده‌ای تازه و نو ظهور نیست، بلكه دارای پیشینه‌ای کهن است و از آنچه در کتاب‌ها نقل شده، چنین برمي‌آيد که کشور ما از روزگار فرمانروائي هخامنشیان دارای نهادی با کارکردها و وظایف آرشیو بوده که در هر دوره، با نامی خاص از آن یاد می‌شده است. واژه‌هائی چون دژ نبشت، خزانه، خزانه اسناد، خزانة حجت، سالنامه، دفترخانه دیوان اعلي و اتاق اسناد (بيوتات) از آن دست نام‌هایی است که در زمان‌های گذشته به آرشیو اطلاق می‌شده است.

آرشیو با ساختار نوينش در ایران، با تصویب «قانون تأسیس سازمان اسناد ملّی ایران» در هفدهم اردیبهشت‌ماه سال 1349 در مجلس شورای ملّی، پايه‌گذاری شد. این سازمان تا سال 1381 به عنوان سازمانی مستقل زير نظر سازمان امور استخدامي مشغول فعالیت بود، تا اين كه در تاريخ 9/6/1381، بر اساس مصوبه شوراي عالي اداري، با کتابخانه ملّی ایران ادغام و سازماني جديد با عنوان «سازمان اسناد و كتابخانه ملّي جمهوری اسلامي ايران» به وجود آمد و هر دو نهاد پيشين، در آن به عنوان معاونت‌هائي مستقل، شروع به فعاليت كردند. 

آرشيو ملي ايران (معاونت اسناد ملي) بر اساس قانون وظيفة شناسائی، ارزشيابی، گردآوری اسناد وزارتخانه‌ها، نهادها، سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی و نيز امحاي اوراق زائد آن‌ها را بر عهده دارد. اسناد واجد ارزش نگهداری پس از انتقال به آرشيو ملي ضد عفونی، مرمت و آنگاه تنظيم و پردازش و آماده اطلاع‌رسانی و ارائه به پژوهشگران مي‌شوند.
   گفتني است كه، اسناد فهرست نويسی شده پس از ورود اطلاعات از طريق وبگاه سازمان قابل جستجو مي‌باشند. 

آرشيو ملي دارای چهار اداره‌كل، فراهم‌آوری و ارزشيابی، مرمت و حفاظت، توصيف و پردازش و خدمات آرشیوی است. 

   سازمان اسناد و كتابخانه ملي دارای 12 نمايندگی استانی و منطقه‌ای در اصفهان، فارس، همدان، بوشهر، يزد، كرمان، سيستان و بلوچستان، خراسان رضوي، مازندران، گيلان، شمال غرب(تبريز) و قزوين است كه از جمله مهم‌ترين وظايف آن‌ها شناسائی، ارزشيابي، گردآوري و نگهداري اسناد استان‌ها و ارائه خدمات آرشیوی به مراجعان است. 
آرشيو ملي براي اطلاع‌رسانی همگان از داشته‌های خود و نيز اشاعه اطلاعات، نمايشگاه‌هايي اسنادی در قالب حقيقي، مجازي و سيار برگزار مي‌كند. برگزاری همايش‌ها و نشست‌های مرتبط با فعاليت‌هاي معاونت، از ديگر اقدام‌های به شمار می‌رود. همچنين آرشیو ملی ایران، سعی دارد با ديگر آرشيوها و مراكز اسنادی داخل و خارج از كشور در ارتباط باشد و در اين راستا تاكنون با برخی از آن‌ها تفاهم‌نامه‌هایی را در زمینه آرشیو و فعالیت‌های آرشیوی منعقد نموده است.

يادآور مي‌شود، آرشيو ملي ايران در سطح بين‌المللي عضو شورای جهانی آرشيو (ايكا) و نيز شاخه شورای منطقه‌ای آن سواربيكا (جنوب و غرب آسيا) است.

اداره‌کل خدمات آرشیوی (ادارة ارتباطات آرشیوی) به مناسبت 19 اردیبهشت، روز اسناد ملی و میراث مکتوب، نمایشگاهی مجازی شامل23 با معرفی34 برگ سند آماده‌سازی و در وبگاه سازمان تقدیم علاقه‌مندان کرده است.