17 ارديبهشت، سالروز تأسيس سازمان اسناد ملي و تجليل از دكتر سيروس پرهام

مقدمه

سیروس پرهام درسال1307ش. در شهرستان شیراز متولد گردیده؛ در سال 1330ش. لیسانس علوم سیاسی را از دانشگاه تهران اخذ كرد و چهار سال بعد در رشتة علوم سیاسی، از دانشگاه برکلی کالیفرنیا دکترا ‌گرفت. در سال‌های 1335تا1340ش. به عنوان نویسنده، با روزنامة «تهران جورنال» به صورت فعال همکاری نمود و در سال‌های 1340-1341ش. به عنوان سردبیر روزنامة « تهران جورنال» انتخاب شد. طی سال‌های 43-1349ش. کارشناس مسئول بررسی بایگانی‌های راکد وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی بود و از طراحان اصلی تأسیس آرشیو ملی ایران می‌باشد. به خاطر همین طرح، برای تحصیل در رشتة آرشیو، به مدت دو ماه در آرشیو انگلستان و شش ماه در آرشیو آمریکا، دوره‌های آموزشی لازم را طی كرد.
در زمستان سال 1338ش. به همت دکتر محسن صبا و دکتر ایرج افشار بررسی مقدماتی مشکلات تراکم روز‌افزون اوراق زائد را آغاز کرد و نتیجة آن در مجلس سنا مطرح شد؛ اما تصمیمی در این خصوص گرفته نشد.
نخستین لایحة دولت به منظور کسب مجوز قانونی امحای اوراق بی‌ارزش در تاریخ 21 بهمن‌ماه 1335 به مجلس سنای وقت تقدیم شد. این لایحه که تحت عنوان قانون راجع به از بین بردن نوشته‌ها و اشیاء و اوراق غیر قابل استفاده موجود در بایگانی‌های وزارتخانه‌ها و ادارات مستقل و بنگاه‌های دولتی به وسیلة وزارت دادگستری تهیه شده بود، سوءظن‌ها و مخالفت‌هایی را برانگیخت و لایحه به تصویب نرسید. از مهمترین دلایل تصویب نشدن، هدف لایحه از امحاء و هم‌چنین تشریفات طولانی آن بود. با تشکیل شورای عالی اداری کشور در سال 1341ش. مشکلات روز افزون تراکم پرونده‌های راکد، (که گسترش فعالیت‌های دستگاهها‌ی دولتی بر حجم آن می‌افزود)، بار دیگر مورد توجه کارشناسان امور اداری از جمله دکتر پرهام، قرار گرفت و در دستور کار آن شورا قرار داده شد و در پی این امر، بازدید از بایگانی‌های راکد وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی در تهران دنبال شد و بررسی‌ها نشان داد که مقدار زيادي از پرونده‌های قدیمی و اسناد ملی و تاریخی در زیر زمین‌ها و انبارهای مرطوب و نامناسب به بدترین شكل، روی هم انباشته شده است.
مطالعات منسجم اولیه برای تأسیس آرشیو ملی ایران و تعیین تکلیف حجم انبوه اسناد راکد دستگاه‌های دولتی و وابسته به دولت از سال 1342، توسط دکتر سیروس پرهام و دکتر ایرج افشار شروع شد و نتیجه این تحقیقات و بررسی‌ها، طرح ایجاد « مرکز بایگانی راکد کشور» بود، که در مورخ 1343/10/01 با شماره 40162 به تصویب هیئت‌وزیران وقت کشور رسید، ولي بنا به دلايلي طرح مذکور مسکوت ماند و عملی نشد.
پس از مسکوت گذاشته شدن طرح ياد شده، مطالعات مربوط به تأسیس آرشیو ملی باتلاش آقایان دکتر ایرج افشار و دکتر پرهام ادامه یافت و نتایج آن در شهریور ماه 1344 در چهار فصل تدوین شد. در این طرح، ضمن برشمردن لزوم و اهمیت آرشیو ملی، اهداف، وظایف و تشکیلات آن، اصول و روش‌های امحای اوراق زائد نیز مشخص گردید. در این هنگام، یک مطالعة تطبیقی توسط دکترسیروس پرهام و خانم رضوی از آرشیوهای جهان، مانند انگلیس ، آمریکا ، فرانسه و غيره... صورت گرفت و در نهایت نطفة اولیة تشکیل آرشیو ملی را در ایجاد مرکز بایگانی راکد کشور بررسی نمودند. از سال 1345 با پیگیری‌های سازمان امور اداری و استخدامی کشور و دکتر پرهام و فشار برخی از دستگاه‌های دولتی( از جمله وزارتخانه‌های دارائی، دادگستری و آموزش و پرورش)، برای تعیین تکلیف اسناد راکد به دولت، در نهایت در 1349/2/17 قانون تأسیس سازمان اسناد ملی ایران بر اساس طرح مذکور، به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
دکتر پرهام پس از تأسیس سازمان در اولین گام اقدام به شناسایی اسناد کاخ گلستان(که از ابتدا به عنوان مرکز نگهداری اسناد تاریخی در نظر گرفته شده بود)، می‌نماید.
دکتر پرهام در سال1349(همزمان باتأسیس سازمان اسناد ملی ایران)، به ریاست سازمان اسناد ملی ایران منصوب گرديد؛ و تا سال 1359عهده دار این پست بوده و با حفظ سمت ریاست سازمان اسناد ملی ایران، به عضویت هئیت مدیره موزة فرش ایران و معاونت دبیرکلی سازمان امور اداری واستخدامی کشور نیز انتخاب شد. وي، در بهمن ماه 1359 از مشاغل دولتی بازنشست گرديد.
گروه ارتباطات آرشيوي به پاس گرامي‌داشت زحمات ارزشمند اين فرهيختة ارجمند و سالروز تأسيس سازمان اسناد ملي ايران، نمايشگاه اسنادي شامل 19 عنوان و با معرفي 17 برگ سند و 2 قطعه عكس را در اين زمينه آماده كرده است كه در وبگاه سازمان تقديم علاقه‌مندان مي‌نمايد.