29 اسفند، سالروز ملي شدن صنعت نفت"بخش دوم"
مقدمه
مظفرالدين شاه، در سال 1901م. امتياز اكتشاف نفت و گاز را، به ويليام ناكس دارسي، واگذار كرد. اما دارسي، پس از سه سال كوشش بي نتيجه و تحمل مخارج سنگين، در صدد فروش امتياز برآمد. در آن ميان دولت انگلستان، با كمك بخش خصوصي آن را خريداري كرد. در پي آن، در سال 1905 شركت جديدي به نام «سنديكاي امتيازات» با هدف بهره‌برداري از امتياز واگذار شده، تأسيس گرديد.
جانشين «سنديكاي امتيازات» شد.
در سال 1913م.، دولت انگليس تصميم گرفت طرح «لرد فيشر» را، براي تبديل سوخت كشتي‌هاي انگليسي از زغال سنگ به نفت، به مرحلة اجرا در آورد. پس از بررسي لازم و اطمينان از بسنده بودن منابع نفتي ايران در تأمين نفت مورد نياز درياداري انگليس، در تاريخ 20 مي 1914، قراردادي با شركت نفت ايران و انگليس، منعقد كرد كه به موجب آن، دولت انگلستان با دوميليون و دويست هزار ليره سرمايه‌گذاري و تصاحب 51% سهام شركت، بزرگ‌ترين سهامدار آن و داراي حق نظارت كامل بر شركت گرديد.
اين شركت به صورت بازوي پرقدرت سياسي، اقتصادي، راهبردي و نفوذ انگلستان در ايران بود و البته اختلافاتي در طي ساليان ميان ايران و اين كمپاني به وجود مي‌آمد اما كشور انگلستان كماكان اين امتياز را بر عهده داشت و بعد از جنگ جهاني اول طي مذاكرات مفصل اين كمپاني با رژيم پهلوي قرارداد استعماري 1933 را به امضا رساند و تا 20 سال پس از بسته شدن برقرار بود و تنها در كشاكش رويدادهاي نهضت ملي شدن صنعت نفت بود كه از اعتبار ساقط شد.
در آرشيو ملي ايران اسناد ارزشمندي در بارة فعاليت و عملكرد شركت نفت انگليس و ايران نگهداري مي‌شود. عريضه‌ها، شكايات، و دادخواهي مردم عليه اين شركت، از جمله: فعاليت‌هاي زيان‌بار حفاري كمپاني بر نخلستان‌ها و باغ‌ها و كشت زرع مردم؛ شكايت از پرداخت نشدن غرامت ويراني منازل اهالي خرمشهر توسط كمپاني يادشده؛ پرداخت نشدن حق و حقوق كاركنان توسط شركت؛ تأثيرات مخرب گاز و نفت حاصل از فعاليت‌هاي اين شركت بر چشم و عضلات كاركنان و.... مي‌باشد كه دلالت بخشي از بر عملكرد استعماري كمپاني نفت جنوب در طي ساليان فعاليت دارد.
اداره‌كل اطلاع‌رساني و ارتباطات (گروه ارتباطات آرشيوي)، به مناسبت 29 اسفند، سال روز ملي شدن صنعت نفت، اسنادي از ظلم و تعدي كمپاني نفت جنوب (شركت نفت ايران و انگليس) را كه شامل 23 عنوان و در قالب26 برگ سند را برگزيده است كه به صورت مجازي در وبگاه سازمان تقديم علاقه‌مندان به حوزة سند مي‌شود.
- شكايت از پرداخت نشدن كامل غرامت، توسط شركت نفت ايران و انگليس
- سواد نامة نمايندة آبادان به مجلس شوراي ملي، در بارة دادخواهي مردم آن شهر از اقدام‌هاي ظالمانة كمپاني نفت جنوب
- اخطار كمپاني نفت جنوب به يكي از اهالي آبادان مبني بر تخلية ساختمان
- رد اخطار كمپاني نفت جنوب، توسط يكي از اتباع ايران
- سواد عريضة اهالي آبادان به مجلس شوراي ملي
- دستور رئيس مجلس شوراي ملي به وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه
- مكاتبه در بارة لزوم آگاه نمودن وزرات داخله از اقدام‌هاي كمپاني نفت جنوب
- شكايت يكي از اهالي خوزستان، از تعديات كمپاني نفت جنوب
- سواد مراسلة اهالي خرمشهر به وزرات اقتصاد
- عريضة به مجلس شوراي ملي، در بارة اقدام‌هاي ظالمانة كمپاني نفت جنوب
- شكايت از پرداخت نشدن حق و حقوق، توسط كمپاني نفت جنوب
- شكايت يكي از مقامات جزيرة آبادان به وزارت امور خارجه
- مكاتبة وزارت داخله با وزارت امور خارجه
- پيگيري وزارت امورخارجه، در خصوص شكايت گروهي از اهالي خرمشهر از پرداخت نشدن غرامت ويراني منازل‌شان توسط كمپاني نفت جنوب
- شكايت حبيب كنعان از شركت نفت ايران و انگليس، به دليل زيان‌هاي وارده به نخلستان وي در بهمنشير
- مكاتبة وزارت ماليه با وزارت امورخارجه
- مكاتبة نمايندگان آبادان دربارة تخريب مغازه و منازل اهالي آن شهر از سوي كمپاني نفت جنوب
- شكايت از شركت نفت ايران و انگليس
- مكاتبة وزارت دارايي و وزارت كشور
- شكايت يكي از كاركنان كمپاني نفت جنوب، در خصوص نقص عضو در هنگام كار و اخراج وي
- گزارش شكايت اهالي خرمشهر، از كارگزارن كمپاني نفت جنوب
- درخواست از وزارت داخله، براي رسيدگي به شكايت ساكنان ساحلي خرمشهر[محمره] از خسارت هاي وارده به اراضي آنان
- سواد عريضة يكي از كاركنان كمپاني نفت جنوب به مجلس شوراي ملي
