معرفی مجموعه‌اسناد اهدائی فرمانفرمائيان به آرشيو مركز اسناد مجلس شورای اسلامی
مجموعه‌اسناد عبدالحسین‌میرزا فرمانفرما، مشتمل بر چهل هزار برگ سند، یكی از نفیس‌ترین مجموعه‌های اهدائی به آرشیو مركز اسناد كتابخانه مجلس طی پنج سال گذشته است. این مجموعه را، سركارخانم دكتر منصوره اتحادیه (نظام‌مافی) از سال 1388، طی چند مرحله به مركز اسناد كتابخانه مجلس شورای اسلامی اهدا كرده است.
عبدالحسین‌میرزا فرمانفرما، فرزند فیروزمیرزا نصرت‌الدوله، شانزدهمین پسر عباس‌میرزا نایب‌السلطنه و حاجیه هماخانم دختر بهمن‌میرزا بهاء‌الدوله فرزند فتحعلی‌شاه، در سال 1273ق. در تهران متولد شد. پس از پایان بردن آموزش ابتدائی، برای فراگیری فنون نظامی، در مدرسه اتریشی ها به تحصیل پرداخت. وی از سال 1299 تا 1338ق. عهده دار مشاغل متعدد لشكری و كشوری بود كه از آن میان می‌توان از موارد زیر یاد كرد:
ریاست افواج كرمان (1299ق.)، ریاست قشون آذربایجان (1308ق.)، حكومت كرمان (1039ق.)، حكومت تهران (1314ق.)، وزارت جنگ (1314ق.)، حكومت فارس (1313ق.)، حكومت كرمانشاهان (1321ق.)، حكومت كرمان (1324ق.)، وزارت عدلیه (1325ق.)، حكومت آذربایجان (1325ق.)، وزارت عدلیه (1327ق.)، وزارت جنگ (1328ق.)، حكومت كرمانشاهان (1330ق.)، وزارت داخله (1333ق.)، صدارت اعظم و وزارت داخله (1334ق.)، و حكومت فارس (1334ق.).
بخش عمده اسناد اهدائی، شامل مكاتبات شخصی و حكومتی دوره حكمرانی فرمانفرما در فارس، كرمان و كرمانشاهان است.
از اسناد این مجموعه، به عنوان نمونه می‌توان موارد زیر را نام برد:
تعدادی نامه و گزارش و تلگراف از اداره نظمیه، مالیه، قشون و پست ایالت فارس و بنادر، در مورد اوضاع آن جا در زمان حكمرانی میرزاعبدالحسین فرمانفرما، همراه با اسناد مربوط به صورت مالیات و بودجه فارس؛
تعدادی اعلان كمیته ایالتی فارس، فرقه دموكرات ایران در باره اصلاح بلدیه و ایجاد انجمن قانونی كمیته ایالتی، مساعدت با محبوسان ایرانی در سمپور هند، پیشنهادهائی در باره تجدید انتخاب وكلای بلدی، انعقاد كمیته ایالتی فارس و انتخاب میرزااحمد حكیم به عنوان رابط آن؛ نامه هائی از ایالت فارس و بنادر به سالارلشكر محمدولی‌میرزا مبنی بر درخواست ارسال سوادی از مصالحه نامه های خانه، باغ‌ها، فرمانیه، قنات و املاك آذربایجان؛ تلگرافی از قوام‌الملك به وزیر‌مختار دولت انگلیس در مورد وضعیت امنیه شیراز؛ نامه وثوق¬الدوله رئیس‌الوزرا به سردار عشایر و قوام¬الملك شیرازی راجع به توقیف سردار معتضد نایب الایاله، مجموعه تلگراف‌هائی به فرمانفرما در مورد موضوعات مختلف ایالات فارس و بنادر از جمله تلگراف موقرالدوله در خصوص مساعدت با شاهزاده سالارلشكر نسبت به معامله خرید خانه، تلگراف وقارالملك مبنی بر عرض تبریك عید به فرمانفرما، تلگراف موقرالدوله در مورد بسته‌های پستی و سرقت بعضی از آن‌ها، تلگراف محمود راجع به تعیین تكلیف و كسب اجازه برای انتخاب جلایرالملك به معاونت و دفتر اداری دخانیات و یا اعزام وی به تبریز و انتخاب محمدعلی خان به معاونت دخانیات، نامه ایالت فارس و بنادر به امضای محمود به فرمانفرما در مورد بودجه راه شمال، و نامه فیروز به فرمانفرما در مورد انتخاب وثوق الدوله به ریاست وزرا.
مجموعه تلگراف‌های ارسالی از شهرهای تهران، بروجرد، كنگاور، قزوین، همدان، تبریز، میاندوآب، نوبران، ساوجبلاغ كردستان، مراغه، كرمان و ... به فرمانفرما (حاكم كرمانشاهان) به دست مشیرالسلطنه، صدراعظم، ناصرنظام، معتمدالرعایا، مشیرنظام، بهجت الملك، امیرنظام، میرزاغلامرضا لشكرنویس، ...، در مورد موضوعات مختلف از جمله بی‌توجهی تجار به بیع و شرای روغن در تهران، سؤالات عباس میرزا در مورد امور دولتی از فرمانفرما، تعیین صورت كرایه گاری‌های ذخیره، اوضاع نامساعد كردستان، ارائه صورت جمع و خرج حساب‌ها به دست عباس‌میرزا به فرمانفرما، شروع جنگ در صحنه، مالیات املاك كرمان، تبریك عید، علت نپرداختن حقوق معوقه لشكریان و گرفتن مالیات دیوانی از رعایا.