12 اردیبهشت، سالروز درگذشت غلامحسین رهنما

مقدمه

غلامحسین رهنما، از فضلا و ریاضیدانان معروف معاصر ایران، فرزند میرزا علی محمد ملاباشی متولد 1259ش شیراز بود که آموزش ابتدایی را در همان شهر و در کنار پدرش فراگرفت، سپس برای ادامه تحصیل روانه دارالفنون شد. با اتمام دوره تحصیل در دارالفنون، دوره های ریاضی و نجوم را نزد عبدالغفار نجم الدوله و فیزیک را در کلاس های درس علی اصغر مؤدب نفیسی تکمیل کرد. 
   پس از استخدام در وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه در دارالمعلمین و مدرسه علمیه به تدریس پرداخت و بسیاری از مشاهیر مانند سعید نفیسی، عباس اقبال، محسن هشترودی و احمد بیرشک از شاگردان وی بودند. در این دوره  از حیات خود در تجدیدنظر و تدوین کتاب های درسی مدارس نیز همکار عیسی صدیق اعلم، علی اکبر سیاسی و محمدعلی فروغی بود.
   رهنما در سال 1303ش. همراه با غلامرضا رشیدیاسمی، عیسی صدیق اعلم و یحیی دولت آبادی به وضع واژه ها و اصطلاح های نظامی پرداخت. وی عضو گروه تهیه کنندگان لایحه تأسیس دانشگاه تهران بود که با تأسیس دانشگاه تهران، دانشکده فنی را ایجاد و به استادی و ریاست آن رسید. استاد رهنما در دانشگاه از رساله دکتری خود با عنوان «نسبت محیط دایره به قطر آن یعنی عدد پی» دفاع کرد و با استقلال دانشگاه، معاونت آن را نیز برعهده گرفت.
   رهنما نزدیک به چهل و پنج سال در مدارس دارالفنون، علوم سیاسی، مدرسه عالی نظام، دارالمعلمین و دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. وی آزمایش علمی آونگ را که« فوکو» در پی اثبات حرکت وضعی زمین در زیر گنبد «پانتئون» اجرا کرده بود، در زیر گنبد مسجد سپهسالار تکرار کرد؛ ایشان به پاس سال ها تلاش و خدمات علمی نشان نقره علمی درجه سوم و نشان طلای درجه سوم را دریافت کرد. 
   غلامحسین رهنما علاوه بر ریاضی و نجوم در زبان و ادبیات فارسی و عربی نیز سرآمد بود و از زبان فرانسه نیز بهره برده و با زبان آلمانی نیز آشنایی مختصری داشت. طبع شاعری داشت و گاه شعری می سرود. بیش از پنجاه کتاب در ریاضی تألیف و برای مجلات نیز مقالاتی نوشت. از آثار ارزنده او می‌توان به هندسه مجسمات، هندسه فضایی چشم نمای هندسی و هندسه مسطحه اشاره کرد. 
وی همچنین از اعضای پیوسته فرهنگستان بود و در «کمیسیون فرهنگ فارسی و واژه گزینی و گردآوری واژه» فعالیت می کرد و ریاست کمیسیون لغت و کمیسیون اصطلاحات علمی فرهنگستان را برعهده داشت. 
 از فعالیت سیاسی وی می توان به عضویت در هیئت دولت و حیطه آموزش و فرهنگ اشاره کرد؛ مانند عضویت در شورای عالی معارف، معاونت وزارت معارف، وزیر فرهنگ و از سال ۱۳۱۸ تا درگذشت نیز ریاست هیئت نظار بانک ملی را برعهده داشت. 
دکتر غلامحسین رهنما در 12 اردیبهشت 1325 بر اثر عارضه قلبی درگذشت و پیکر وی در ایوان مقبره ناصرالدین شاه به خاک سپرده شد. به مناسبت درگذشت این استاد بزرگ ریاضیات و نجوم، معاونت اسناد ملی؛ اداره کل خدمات آرشیوی (اداره ارتباطات آرشیوی)، نمایشگاه منتخبی از اسناد موجود با محوریت دکتر رهنما را در 12عنوان و 15برگ آماده سازی و در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی تقدیم علاقه مندان کرده است.