یاوری: نظامالملک در قرن پنجم به این درک رسید که سیاست، هنر است
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست نقد و بررسی کتاب «اندرز به سلطان، نصیحت و سیاست در اسلام قرون میانه» عصر روز سه شنبه 17 اردیبهشت در اندیشگاه کتابخانه ملی برگزار شد.
در این نشست اساتید برجستهای چون محمدرضا شفیعی کدکنی، اکبر ثبوت، منصوره اتحادیه، غلامرضا ظریفیان، حامد فولادوند و علی دهباشی به همراه نویسنده کتاب نگین یاوری حضور داشتند.
در ابتدای نشست غلامرضا ظریفیان، رئیس اندیشگاه کتابخانه ملی درباره این نهاد، گفت: اندیشگاه پلی است بین اندیشمندان و کتابخانه ملی و از سه کارگروه تشکیل شده است. کارگروه اول با محوریت ایران، کارگروه دوم کتابداری و حافظه ملی و کارگروه سوم با محوریت اسلامشناسی و ایرانشناسی شکل گرفته و تاکنون بیش از هزار نشست در اندیشگاه برگزار شده است. امیدواریم در سال جدید با سازماندهی تازهای که انجام دادهایم گفتوگوهای جدیدتر و جدیتری داشته باشیم.
وی در ادامه درباره کتاب «اندرز به سلطان»، گفت: مورد اندرزنامههای سیاسی با بحث اندیشه سیاسی ایرانی و اسلامی در قرون میانه به سه دسته تقسیم شده؛ اندرزنامه یا سیاستنویسی، فقه سیاسی یا شریعتنویسی و فلسفه سیاسی. البته عمدتا سپهر اندرزنامه بر وجوه دیگر سایه انداخته است.
ظریفیان افزود: محور بنیادین اندرزنامهها توصیه به رفتار مناسب سیاسی در نزد صاحبان قدرت است که در ایران ریشه خیلی عمیقی در سنن ایران باستان دارد. ما ایرانیان از مروجان اندرزنامههای سیاسی هستیم. در همین کتیبه بیستون اندرز بلندی را داریوش به همتایان خود میدهد: «ای آنکه پس از این شاه خواهی بود با همه توان از دروغ بپرهیز، گر میاندیشی که چه کنم تا کشورم را سالم نگه دارم دروغگو را باز پس آر و با دروغگو و آن که بیداد کند، مساز.» منطق و جوهر سیاستنامهنویسی بحث نظام استبدادی و استمرار آن است. اندرزنامهنویسان تلاش میکردند به صاحبان قدرت بگویند چگونه عادلانه رفتار کنند تا حکومتشان استمرار بیابد.»
این استاد دانشگاه تهران گفت: اندرزنامهها چهار ویژگی دارند: واقعگرایی، تجربهگرایی، بهرهگیری از شیوههای اقناعی و خطابی به جای برهان و استدلال و محافظهکاری برای حفظ وضع موجود. کاری که خانم یاوری کردند اما روایت دیگری را به ما عرضه میکند. هرچند ایشان فقط طرح مسئله کردند. اندرزنامهنویسی در اروپا همه همزمان با خاورمیانه آغاز شد اما متاسفانه بررسی تطبیقی درستی در اینباره صورت نگرفته و کار خانم یاوری کمکی به این مسئله است. با تلاشی که ایشان کردند و با نگاهی که داشتند من فکر میکنم روزنه پرسشهای جدیتری را گشودهاند و از این جهت کتاب دریچههای تازهای را به روی ما باز خواهد کرد.
در ادامه این جلسه منصوره اتحادیه، ناشر کتاب و پژوهشگر و نویسنده نیز گفت: به عنوان ناشر میگویم که انتظار استقبال از این کتاب را داشتم. خانم یاوری نویسنده کتاب را از زمانی که دانشجوی دکترا بود میشناختم و همیشه رابطه خیلی پرباری با او داشتم
اکبر ثبوت دیگر سخنران این جلسه هم اظهار داشت: موضوعی که خانم یاوری برگزیدند موضوع بسیار جالبی است و به نظرم این موضوع میتواند عنوان تازهای برای چندین موضوع فرعی دیگر باشد. شمار اندرز به سلطان را از دیدگاههای متعدد میتوانید بررسی کنید. شمار اندرزگرانی که سلاطین را مخاطب قرار دادند و آنها را بعضی با زبان نرم و بعضی با زبان تند خطاب قرار دادهاند بسیار زیادند. پس چقدر خوب است که از این موضوع استفاده شود.
وی افزود: اگر سلطان را به معنای صاحب قدرت در نظر بگیریم نه فقط پادشاه که هر حاکمی را میتواند دربربگیرد و اگر در نظر بگیریم که بخش عظیمی از شاعران، عرفا، نویسندگان و ... سعی در اندرز دادن داشتهاند میتوان وسعت موضوع را فهمید. در این کتاب به ابوحنیفه و ابن حنبل اشاره شده و گفتند هم شافعی و هم ابن حنبل ابوحنیفه را متهم میکردند که احادیث نبوی را نادیده میگیرد تا در آرای فقهی خود را به کرسی بنشاند.
ثبوت ادامه داد: البته معتقدم دعوای بین حنفیها و شافعیعابه این صورت نبوده و کمی باید در این تعبیر تعدیل کرد. اما ابوحنیفه خودش جزو اندرزگویان به سلطان بوده و این اندرزگویی را تا مرحله اعتراض و بعد از آن براندازی حکومت کشانده است به همین دلیل در دوره منصور عباسی به زندان افتاد و در زندان درگذشت. بنابراین فکر میکنم با احتیاط بیشتری باید درباره ابوحنیفه سخن گفت.
حامد فولادوند دیگر سخنران این نشست نیز گفت: کتاب را سال گذشته خواندم. کاری که خانم یاوری کرده کاری بسیار تخصصی است و میتواند به عنوان مرجع مورد استفاده قرار بگیرید. وقتی ما به بزرگان روزگار گذشته مراجعه میکنیم میبینیم گذشته ما میتواند راهنمای آینده باشد.
در پایان این جلسه نیز نگین یاوری بعد از شنیدن پرسشهای شرکتکنندگان در جلسه، گفت: مسئله تاریخ میانه و تفاوتش با تاریخ معاصر بسیار مهم است. کتاب من درباره نظامالملک نیست درباره اندرزنامه است. درواقع کتاب را بعد از رساله دکترا شروع کردم چون آنقدر تحت تاثیر شناخت عظیم نظام الملک از سیاست شدم که نمیتوانستم فراموشش کنم.
وی با اشاره به اینکه سیاست یک هنر است و نظامالملک در قرن پنج هجری به این درک رسیده است، افزود: در این موقعیت تاریخی که کشور ما قرار دارد و آن موضعاش در برابر غرب است معمولا مباحث زیادی در این زمینه شکل میگیرد ولی در بحث شرقشناسی تکلیف ما با گذشتهمان چیست؟ نمیدانم اگر ایرانی نبودم باز هم این کتاب را مینوشتم یا نه ولی فکر میکنم مفاهیمی که در اندرزنامهها هست به ما نشان میدهد که چطور هنرمندانه به سیاست نگاه کنیم.
انتهای خبر /