14 فروردین، سالروز درگذشت احمد آرام
مقدمه
احمد آرام، دانشمند، ادیب و از پیشروان فن ترجمه در ایران است. او چند سال قبل از وقوع انقلاب مشروطه، در سال1281ش.، در تهران به دنیا آمد. دوران کودکی وی درکشاکش تحولات انقلاب مشروطیت و جوانیاش مصادف با سالهای پایانی دوره قاجار بود. دورة ابتدایی را در دبستانهای دانش و ترقی و متوسطه را در دبیرستان علمیه گذراند و پس از سوم متوسطه وارد دارالفنون شد. آرام در ادامه تحصیلات، دو سال از سه سال مدرسه حقوق را خواند، اما آن را نیمه تمام گذاشت. همزمان مدرسه طب را تا سال آخر خواند با این حال امتحان نهایی را نداد و با عشق به معلمی از این میان تدریس را انتخاب کرد و به استخدام وزارت معارف درآمد.
آرام، سالهای آغاز کار را در اصفهان و شیراز سپری کرد و مدتی نیز کفالت فرهنگ شیراز را بر عهده داشت. در تهران تدریس در مدرسه فلاحت، اداره مدرسه بازرگانی و دادستانی و مسئولیت بازرسی فرهنگ را برعهده گرفت و در سال 1328 به سرپرستی مدارس ایرانی در بینالنهرین منصوب شد و برای کارش به عراق و سوریه سفر کرد.
احمد آرام، نخستین اثرش را با عنوان «هدیه سال نو» در بیست و یک سالگی نوشت و پس از آن، دوران درخشان تألیف و ترجمه وی آغاز شد. او از پیشگامان تدوین و تألیف کتاب درسی در ایران بود. در آن دوران به دلیل نبود کتاب درسی، آرام با همکاری دو تن از همدرسان خود به تألیف در این زمینه همت گذاشت. درس فیزیک، شیمی و طبیعی از مهمترین مباحثی بود که او در طی دوران تدریس در مدارس بر عهده گرفت.
آرام همزمان ترجمه از عربی، انگلیسی و فرانسه را نیز انجام میداد. بسیاری از مطالب وی در مجلات آن زمان چاپ و برخی به کتاب تبدیل میشد. او در ترجمه با همکاری دیگر بزرگان دورة خود، معادلسازی کلمات را نیز انجام میداد. به دلیل آشنایی با زمینههای علمی گوناگون بسیاری از معادلهای انجام شده برای این رشتهها مرهون تلاشهای وی و همکارانش است. از دیگر آثار برجسته او تصحیح کیمیای سعادت امام محمد غزالی در سال 1318 و با مقابله شش نسخه از این کتاب بود.
آرام در سال 1334 بازنشسته شد. بازنشستگی زمان بسیاری را در اختیار وی قرار داد تا به کار ترجمه و نوشتن بپردازد. در آن زمان مؤسسه انتشاراتی فرانکلین تازه در ایران تأسیس شده بود و زمینه را برای بسیاری از مترجمان و دانشمندان ایرانی برای کار در عرصه علم و تحقیق فراهم کرده بود. آرام نیز به همکاری با آن مؤسسه پرداخت و توانست بسیاری از کتابهای منتشر شده در خارج از کشور را از طریق مؤسسه بدست آورده و ترجمه کند. ترجمه تاریخ علم جرج سارتون از برجستهترین آثار وی در این دوره است. با تصمیم مؤسسه برای تدوین نخستین دایرهالمعارف فارسی همکار دکتر مصاحب و معاون سازمان دایرهالمعارف فارسی و عضو هیئت تحریریه آن شد.
احمد آرام پس از سالها تلاش برای ترجمه و تألیف و انتشار نزدیک به 200 عنوان اثر، سرانجام در 14فروردین 1377 درگذشت.
ادارهکل خدمات آرشیوی (گروه ارتباطات آرشیوی) به مناسبت سالروز درگذشت وی، نمایشگاهی مجازی شامل 11 عنوان در قالب 19 برگ سند آمادهسازی و در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی تقدیم علاقهمندان کرده است.
منبع: کتاب گوهر عمر: گفت و گوی پیروز سیار با استاد احمد آرام؛ تهران: نشر نی؛ 1388ش.
- فرم درخواست شماره ثبت از کتابخانه ملی برای کتاب تاریخ نجوم اسلامی ترجمه احمد آرام
- قرارداد اداره معارف و اوقاف اصفهان با احمد آرام برای ترجمه کتاب
- پیشنهاد احمد آرام به وزارت معارف در خصوص دریافت شهریه از دانشآموزان و صرف آن برای چاپ و انتشار کتاب و ترویج کتابخوانی
- رونوشت تصویبنامه هیئت وزیران درخصوص اعلام اسامی اعضای پیوسته فرهنگستان
- رونوشت تصویبنامه هیئت وزیران در خصوص موافقت با پیشنهاد صدور گذرنامه خدمت احمد آرام، برای مسافرت به عراق و بازدید از آموزشگاههای ایرانیان آن کشور
- نامه احمد آرام، معلم علوم فیزیک و طبیعی مدرسه متوسطه اصفهان، به ریاست تعلیمات عمومی وزارت معارف در انتقاد از کاهش حقوق وی، درخواست اعطای نشان درجه اول فرهنگ و انتقال به تهران برای تألیف کتاب
- اسم احمد آرام در سیاهه اسامی کارمندان قراردادی وزارت معارف با رتبه هفت و حقوق دریافتی آنان
- نظر کمیسیون بررسی کتابهای فیزیک وزارت معارف در خصوص کتابهای این رشته و اعلام معایب کتاب فیزیک تألیفی احمد آرام، فصیحی و نصیری در بین آثار دریافتی
- حقوق و مزایای احمد آرام، معلم مدرسه ایرانیان دمشق
- بخشی از ماهنامه وزارت آموزش و پرورش با موضوع زندگینامه احمد آرام و مقاله وی با عنوان معلم خوب
- نامه سیدمحمدعلی جمالزاده به دکتر غلامرضا ستوده درخصوص ارسال مقاله خود برای جشننامه احمد آرام و تقدیر از خدمات وی
فرم درخواست شماره ثبت از کتابخانه ملی برای کتاب تاریخ نجوم اسلامی ترجمه احمد آرام
- شماره : ۲۰۵۵۹-۲۶۴
- تاریخ : ۱۴ تیر ۱۳۵۷ش.