سندی از علاقه مردم ایران به کشتی و ورزش پهلوانی
چهاردهمین شماره از مجموعه رویدادهای «در قاب یک سند» به مناسبت ۲۶ مهرماه، روز تربیت بدنی و ورزش، منتشر شد و در این شماره، یکی از اسناد ارزشمند دوره قاجار در زمینه تاریخ اجتماعی و فرهنگ پهلوانی ایران با عنوان «مصالحه‌نامه واگذاری یک باب خانه و زورخانه در محله شمس‌آباد اصفهان» معرفی شده است.
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، رویداد «در قاب یک سند» با هدف معرفی و بازشناسی اسناد مهم و گاه مغفول‌مانده در گنجینه آرشیوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران طراحی شده است و در هر نوبت به یکی از اسناد تاریخی، فرهنگی، اداری یا اجتماعی موجود در آرشیو ملی می‌پردازد.
چهاردهمین شماره این مجموعه به مناسبت روز تربیت بدنی و ورزش، به معرفی سندی با عنوان «مصالحه‌نامه واگذاری یک باب خانه و زورخانه واقع در محله شمس‌آباد، معروف به محله نو، از محلات دارالسلطنه اصفهان» اختصاص دارد. تاریخ تحریر این سند ۱۱ صفر ۱۲۶۱ هجری قمری (۳۰ بهمن ۱۲۲۳ شمسی) است و به دوره محمدشاه قاجار بازمی‌گردد.
این سند تاریخی با موضوع مصالحه‌نامه، به خط شکسته‌نستعلیق و با مرکب مشکی بر روی کاغذ نگاشته شده است. مضمون آن، مصالحه میان میرزا محمدحسن منشی فرزند عبدالکریم، سیدحسن و جهان‌بیگم (فرزندان میر عبدالمجید، مصالح)، و محمدحسن بزاز (متصالح) است. در ظهر سند نیز مصالحه‌نامه‌ای از سوی میرزاقاسم، یکی از مصالحین غایب، ثبت شده که نشان از دقت در رعایت حقوق طرفین دارد.
در متن سند، قواعد رسمی کتابت اسناد شرعی رعایت شده و در آغاز آن عبارت «هو المالک بالاستحقاق» آمده است. همچنین، ۳۵ نفر از شهود مفاد مصالحه را تأیید کرده و بر آن مهر زده‌اند.
از منظر تاریخی، نکته برجسته در این سند، واگذاری زورخانه به همراه خانه میان طرفین مصالحه است؛ امری که نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی و فرهنگی زورخانه در شهرهای ایران است. در دوره‌های صفوی و قاجار، زورخانه نهادی مردمی و محل پرورش روحیه پهلوانی و همبستگی اجتماعی بود و در برخی منازل اعیان و بزرگان نیز فضایی ویژه برای تمرین کشتی ایجاد می‌شد.
سند یادشده، نمونه‌ای از گرایش به ایجاد زورخانه در کنار خانه‌های مسکونی در دوره قاجار است و از منظر تاریخ اجتماعی و فرهنگ پهلوانی ایران، ارزش بسیاری دارد.
این سند با شماره ثبت ۲۴۹۱۱-۲۹۶ در گنجینه آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شود.
در ادامه تصاویر این سند را مشاهده می کنید:
