فرهنگ متعالی ایرانی- اسلامی موجب شد تا فارسی زبان رسمی دربار سلاطین گورکانی و عثمانی شود

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، فاطمه جان احمدی معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه مراسم افتتاح همایش بین المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» گفت: در میان تمدن‌های شناخته شده در جهان گذشته تمدن آریایی در زمره شناخته ترین‌هاست. آوازه این تمدن در هنر و معماری، علوم و فنون ادب و حماسه در همه منابع پیچیده است. توامان شدن تمدن آریایی با اسلام و اسلام پذیری ایرانیان در نهایت ظرافت و دقت اساس تمدن اسلامی را نه تنها در پهنه جغرافیایی آسیا بلکه در همه نقاط اجتماعی وام دار خویش کرد.

وی ادامه داد: حضور ایرانیان مسلمان در اقصی نقاط و تاثیر گذاری بر فرهنگ جهانی موجب شد تا نام ایران و ایرانی و فارس و فارسی در همه جا گسترده شود، دولت‌های اسلامی از وجود ایرانیان در دربارهایشان بهره گیرند. شاید در میان ادوار تمدن اسلامی عباسیان به دلیل نام آوری شان در قرون سوم و چهارم نا آشنا ترین باشند و همه می‌دانند به فضل حضور وزارء و مستشاران ایرانی این تمدن در تاریخ عصر طلایی ادب و هنر نام گرفت و تاریخ آن در کتاب مروج الذهب ایام عروس خوانده شد.

دبیرعلمی همایش بین المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» اظهار داشت: آنچه مسلم است حضور پر دامنه ادیبان و مستشاران، سیاست‌مداران و کاتبان، منجمان و پزشکانی چون «بختیشوع»، «آل نوبخت»، «آل برمک»، «آل فضل» و «آل بویه» و چهره های ماندگاری چون بیرونی، خیام، ابن سینا، فارابی، بوزجانی غیاث الدین کاشانی و سجستانی، نیشابوری، حمید الدین کرمانی را المويد في الدین شیرازی و فتح الله شیرازی خلاصه صدها ستاره درخشان سپهر تمدن اسلامی را به دربار حکمرانان مسلمان رهنمون ساخت.

جان احمدی افزود: این پویش علمی ایرانیان مسلمان و نخبگان علمی در طول تاریخ ادامه یافت تا جایی که رد حضورشان در دربار گورکانیان هند و پادشاهانی چون اکبرشاه، جهانگیر شاه و شاه جهان و یا دربار عثمانی چون دربار سلطان بایزید خان اول، سلطان محمد خان دوم (فاتح) سلطان بایزیدخان دوم سلطان سلیم خان اول متخلص به «سلیمی» و یا سلطان سلیمان خان اول «قانونی» متخلص به «محبی» قابل بررسی است.

وی تصریح کرد: این نشان می‌دهد نه تیغ تیز محمود غزنوی و ایلخان مغولی و یا فشار نادر افشاری و محمود افغانی و سلطه ایرانی – اسلامی نه جنگ و ستیز دربار عثمانی است که راه بجایی می‌برد بلکه آنچه به پیش می‌رود فرهنگ متعالی است که وادار می‌کند، در دربار این سلاطین، فارسی زبان رسمی شود و ادبیات رشد کند و شعر و شاعری ریشه دواند و شعر مولانا و شمس تبریزی، حافظ و سعدی بر تارک دربارها و بر فراز مراسلات و مکاتبات و حتی امروزه بر سر در سازمان ملل بدرخشد.

معاون پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: این همه آوازه به فضل حضور گرانقدر ایرانیانی است که همت‌شان هویت‌شان بوده است تلاش این اندیشمندان موجب شد تا فرهنگ و آوازه ایرانی از مرزهای هرات و قندهار به چین راه بیابد. شهری ایرانی در بندری دور دست چون کانتون یا خانفو(گوانجو) شکل گیرد، از این سو نیز فرهنگ و علوم و تمدنی ایرانی به سواحل مدیترانه راه یافت و از مرزهای شمال آفریقا و سرانجام جنوب کوه‌های پیرنه و سواحل شمالی مدیترانه را درنوردید و در ملتقى اروپا هنر و نگارگری و معماری ایرانی با ظرافت رنگ قرار گرفت.

جان احمدی تاکید کرد: شاید نگاهی به سفرنامه‌های فاخر تاریخی چون ابن فضلان، ناصر خسرو، ابن بطوطه ابن جبير، و حتی مارکوپولوی وینزی و حتی دوره‌هایی چون شاردن ، کمبفر، تاورنیه، کریسینسکی - پیترو دولاواله و یا مادام دولافوا، بتواند گویایی استقامت، همه گیری و نامیرایی این فرهنگ و تمدن باشد. همین حضور چشمگیر از نگاه تیزبین و موشکافانه مستشرقان قرون معاصر چون گیرشمن، هرتسفلد زید گرید هونکه، باسورث، ادوارد براون، ریچارد فرای و هانس روبرت رومر و هزاران سیاح و جغرافی نگار و مورخ و اندیشمند اروپایی بدور نماند و هر یک از این دریای معرفت فرهنگ و تمدنی بخشی را به جهانیان معرفی کردند و گوشه چشمی از سر تفاخر به این فرهنگ و تمدن داشته اند.

وی اظهار داشت: حاصل نگاه آنان و التقاطشان با تمدن ایرانی موضوعی شد در جهان غرب به نام ایران‌شناسی که امروز موضوع کنفرانس ما است .براساس این رویکرد تاریخی امروز می‌توان به درستی گفت که موضوع ایران شناسی، موضوعی نوپدیداری نیست موضوعی است که با شمولیت بر مطالعه فرهنگ و تاریخ و تمدن ایران زمین می‌کوشد تا همه اطلاعات تاریخی را بر گیرد یک موضوع یعنی ایران جمع آوری کند. هر چند این سالها برای ارائه تعریفی دقیق از آن میان گروه‌ها و نهادهای علمی وابسته مناقشه در گرفته است و هنوز وفاق جدی میان علمای آن وجود ندارد اما در حد امکان می‌توان همان تعریف پیش گفته را پذیرفت وهمه مطالعات گرد ایران را با رویکردهای مختلف تاریخی - ادبی - باستان شناسي و ... را ایران شناسی نامید.

دبیرعلمی همایش بین المللی «ایران‌شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» افزود: براساس مطالعات پیش رو و آنچه اکنون ارائه شد عمر ایرانشناسی به‌ویژه در میان غرب و شرق به عمر تجارت و سیاحت بشر می‌رسد آنگاه که غرب را به طمع یافت اطلاعات شرق به سوی آسیا رهنمون کرد و زمانی که شرق برای تجارت قصد درنوردیدن خشکی‌ها را داشت تا پایش به ساحلی برسد. حال یا منتهى اليه مدیترانه بود و یا سواحل گرم و زیبای خلیج فارس را کمی دقت نشان می‌داد که جغرافی نگاران سیاحانی چون اصطخری، ابن خرداد به، يعقوبی، ابن فقیه همدانی، ابن فضلان، ابن بطوطه، ابن جبیر و دهها و هزاران سیاح مسلمان دیگر که نام و آوازه ای بس بلند در تاریخ جهان دارند، در سده‌های اسلامی دستکم تا قرن ۸ و ۹ هجری قمری، وصفی از ایران بدست داده اند که این کمک می‌کند به دقیق تر شدن تعریف ایران شناسی در غرب و شرق؛ در هر حال شاید بتوان ایران شناسی را شاخه منظمی از دانش دانست که به مطالعه دانش فرهنگی ایران از زمان باستان تاکنون می‌پردازد.

فاطمه جان احمدی خاطرنشان کرد: دانشی که در برگیرنده ایران شناسی کهن و ایران شناسی متاخر و ایران شناسی معاصر نیز خواهد بود و حوزه‌های تاریخ، ادبیات، هنر و فرهنگ ایران کهن و ایران نو و به همراه فرهنگ آن می‌شود. دامنه این کار در بخش زبان‌های ایرانی کشیده شده و بسیار جذاب است. چنانکه می‌تواند جغرافیایی کشورهای امروزی ایران، افغانستان، ازبکستان و تاجیکستان را نیز شامل شود براین اساس این کنفرانس تلاش کرد تا در چند محور به موضوع گذشته حال و چشم انداز آینده نظری بافکند.

علی محمد طرفداری: رویکرد برگزاری این همایش دیپلماسی فرهنگی بوده است

دبیر اجرایی همایش بین المللی «ایران شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» گفت: رویکرد اصلی در برگزاری این همایش دیپلماسی فرهنگی بوده است این امر با توجه به گسترش موضوع ایران هراسی در جهان از اهمیت بیشتری برخوردار است. و ضرورت غلبه به این  مسئله تلاش بیشتر ایران و سایر کشورها را می طلبد.

وی افزود: با توجه به اینکه جامعه علمی و دانشگاهی در سطح دنیا آنطور که باید از مباحث و مطالعات مربوط به حوزه ایران آگاهی لازم را ندارند همین امر ضرورت برگزاری مقوله را دوچندان کرد.

علی محمد طرفداری در پایان به تعداد مقالات دریافتی دبیر خانه همایش بین المللی «ایران شناسی: تجربه دیروز، وضعیت حال، نگاه به آینده» اشاره و خاطرنشان کرد: بیش از 70 مقاله در نهایت انتخاب شد که به منظور بهره مندی از همه سخنرانی ها  نشست های تخصصی را به صورت موازی دسته بندی کردیم.