جایگاه تاریخ شفاهی به‌عنوان سند و مسائل حقوقی مربوطه بررسی شده است
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، پیمانه صالحی نویسنده کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» که به تازگی از سوی انتشارات سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران، منتشر شده است؛ گفت: هدف از تالیف این کتاب و پژوهش درباره تاریخ شفاهی، شناسایی پدیدآورندگان مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، نحوه تفکیک و ایجاد تعادل بین حقوق افراد و تهیه دستورالعمل و شیوه‌ای مناسب برای تبیین ساز و کار مناسب در حوزه تاریخ شفاهی بوده است.
وی ادامه داد: بنابراین کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» پژوهشی همه‌جانبه در منابع فارسی و انگلیسی با هدف دریافت مصادیق حقوق مالکیت فکری در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در ایران است.
نویسنده کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» اظهار داشت: نوآوری در ارائه دستورالعمل پیشنهادی در این کتاب به این صورت است که از طرفی، با توجه به رویکرد فرایندی و توجه به کنترل تغییرات، مدلی طراحی شد که وظیفه آن شناسایی حقوق اولیه پدیدآورندگان، انعقاد توافقنامه، قرارداد بین مجری و پدیدآورندگان و از همه مهم‌تر، پایش شرایط برای ایجاد و برقراری تعادل پایدار در حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی در گذر زمان است که خروجی آن سندی مکتوب است که روابط حال و آینده و نحوه تعامل همه پدیدآورندگان را مشخص می‌کند. از طرف دیگر، بین خروجی‌های فرایند تکوین تاریخ شفاهی و محصولات آن، تمایزی راهگشا مقرر شده تا منافع و اختیارات بهره‌برداری از موارد مذکور، به‌طور شفاف و منصفانه توزیع شود.
صالحی درباره ضرورت تألیف کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» گفت: در قوانین ایران در زمینه حقوق مالکیت فکری با تاکید برآثار شفاهی، اعم از مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها، خطابه‌ها، موعظه‌ها و غیرهنواقص و خلاء‌های قانونی بسیاری به چشم می‌خورد که از آن جمله می‌توان به ذکر اصالت اثر به صورت یک شرط کلی، تعریف نشدن حقوق معنوی پدیدآورنده، پیش‌بینی نشدن قرارداد نشر یا عرضه اثر در قوانین و عدم درج مطلبی در قوانین در زمینه آثار شفاهی اشاره کرد. ضمن اینکه به دلیل اینکه درباره تکالیف حقوقی و ارکان تاریخ شفاهی در ایران تا کنون پژوهش مستقل انجام نشده است و الزامات قانونی به تنهایی چارچوب مناسبی برای حمایت از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی ارائه نمی دهد. بنابراین رعایت ملاحظات اخلاقی از طرف مدیران پروژه‌های تاریخ شفاهی ضروری است و باید موارد اخلاقی در همه مراحل انجام مصاحبه موردتوجه قرار گیرد و در طول پروژه هم ادامه یابد که این موارد از اولین تماس برای انجام مصاحبه تا حفظ و نگهداری، انتشار و به اشتراک گذاشتن یافته‌های حاصل از پژوهش را شامل می شود.
این نویسنده ادامه داد: مطالعه کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» برای دو گروه مفید است. در ابتدا مطالعه این اثر را برای علاقه‌مندانی که به تازگی فعالیت در حوزه تاریخ شفاهی را آغاز کرده اند، پیشنهاد می کنم و همچنین برای اشخاص، موسسات و سازمان‌های مجری طرح‌های تاریخ شفاهی و افرادی که در زمینه آموزش فرایند تاریخ شفاهی فعال هستند، مطالعه این کتاب را توصیه می کنم.
صالحی اضافه کرد: کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه های تاریخ شفاهی» براساس طرح پژوهشی مصوب شورای پژوهش سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران تألیف شده است. اجرای این طرح حدود یک سال و نیم به طول انجامید. در این اثر از منابع متعدد فارسی و انگلیسی اعم از قوانین، لوایح، شیوه‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه بهره گرفته شده است. همچنین فعالیت‌های برخی از مراکز و دانشگاه‌های مرتبط با موضوع پژوهش بررسی و محتوای وبگاه آن‌ها ترجمه شد. در ضمن برای چهارده شخصیت از متخصصان تاریخ شفاهی خارج از کشور، ایمیل ارسال و درخواست راهنمایی و مشاوره شد که تعدادی از این صاحب‌نظران به این درخواست پاسخ دادند و رهنمودهایی را در زمینه موضوع پژوهش ارائه کردند. علاوه‌براین به صورت مطالعات موردی، با مسئولین دفاتر تاریخ شفاهی موسسات مجری طرح‌های تاریخ شفاهی گفت‌وگو شد و فرم‌های بهره‌برداری از مصاحبه و قراردادهای چاپ و نشر آن‌ها بررسی و تجزیه‌وتحلیل شد.
وی اظهارداشت: در این کتاب، علاوه بر اینکه فصلی مستقل به بیان ویژگی‌های مصاحبه تاریخ شفاهی اختصاص یافته است تا لزوم مترتب شدن حقوق به منابع حاصل از این روش پژوهشی روشن شود؛ در فصلی جداگانه به جایگاه تاریخ شفاهی به‌عنوان سند پرداخته شده است. در این بررسی، ضمن بیان ارتباط علوم آرشیوی و تاریخ شفاهی، مواردی نظیر اهمیت تاریخ شفاهی در آرشیوهای ایران و جهان و تاریخ شفاهی به مثابه اسناد حقوقی شرح داده شد.
نویسنده کتاب «مسائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی» ادامه داد: بسیاری از آرشیو و کتابخانه‌ها در اروپا و آمریکا در زمینه منابع حاصل از تاریخ شفاهی مانند اسناد مکتوب، ضمن حفظ و نگهداری، اطلاع‌رسانی و انتشار این داده‌ها، به نقش نظارتی به منظور ارائه استانداردها و دستورالعمل‌های لازم در این زمینه توجه ویژه‌ای دارند.
صالحی درباره میزان آگاهی فعالان تاریخ شفاهی در ایران نسبت به مسائل حقوقی گفت: در فصلی از کتاب «سائل حقوقی مصاحبه‌های تاریخ شفاهی»، به صورت مطالعات موردی، نحوه رعایت حقوق پدیدآورندگان تاریخ شفاهی در شماری از موسسات فعال در این حوزه در داخل و خارج از کشور بررسی و این‌طور استنباط شد که این مراکز از دستورالعمل واحدی به‌منظور تعیین حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان تاریخ شفاهی استفاده نمی‌کنند. تعدادی از سازمان‌ها توجه به حقوق مادی و معنوی ارکان تاریخ شفاهی را از ابتدای مصاحبه مد نظر قرار می‌دهند و با امضای توافقنامه با مصاحبه‌شوندگان به آن رسمیت می‌بخشند. بعضی دیگر از مراکز نیز توافقنامه‌ای به امضاء نمی‌رسانند ولی زمانی که مصاحبه در مرحله چاپ و انتشار قرار می‌گیرد، با راوی و سایر پدیدآورندگان هماهنگ می‌کنند و از طریق قراردادهای چاپ و نشر، به انتشار این منابع مبادرت می‌ورزند و در نهایت مطالعه این کتاب را برای پدید آورندگان تاریخ شفاهی توصیه می کنم.
پایان خبر/