جای خالی مطالعات تاریخی در روایتِ جنگ تحمیلی ایران و عراق
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، علیرضا کمری پژوهشگر تاریخ جنگ و مدیر دفتر پژوهش‌های حوزه هنری در ابتدای این نشست مجازی گفت: آنچه در تحت عنوان جنگ هشت ساله ایران و عراق یاد می‌شود رویداد تاریخی است که باید از دیدگاه‌های تاریخی‌شناختی به آن توجه شود، اما لازم است درباره چرایی تاریخی بودن این رویداد توضیحاتی ارائه شود.
این پژوهشگر تاریخ با تاکید بر اینکه نگارش تاریخِ تاریخنگاری جنگ اتفاق بزرگی محسوب می‌شود، ادامه داد: در مجموع ۶۹ یادداشت از مولفان انگلیسی، آمریکایی و دیگر کشورها در این کتاب در قالب این گفتارها در حوزه سیاسی، نظامی و اقتصادی گردآوری شده است که بی‌تردید بسیاری از آن قالب این گفتارها در حوزه سیاسی، نظامی و اقتصادی‌ها اساس برنامه‌ریزی‌هایی بوده است که دولت‌ها تدارک داشته‌اند.
کمری یادآور شد: بر اساس دیدگاه‌های رایج که در این کتاب آمده است، از جنگ هشت ساله به عنوان نخستین جنگ خلیج یاد می‌شود و بیش از هر مساله‌ای توجه خود را معطوف به مسائل سیاسی، اقتصادی و نظامی می‌کنند. البته آنها به ناروا خلیج‌فارس را به زبان نمی‌آورند.
وی افزود: با نگاهی اجمالی به حدود ۲۰ هزار عنوان کتابی که درباره جنگ هشت ساله ایران و عراق در کشور نوشته شده است، درمی‌یابیم که عموما این کتب در حوزه ادبیات هستند و اگر به این آثار موضوع‌شناسانه نگاه کنیم درخواهیم یافت که ذهن ادبی در کنار زیرساخت‌های فرهنگی، این مجال را ایجاد نکرده است تا درخصوص این جنگ آثار کافی با رویکرد مطالعات تاریخی تولید شود.
مدیر دفتر پژوهش‌های حوزه هنری تاکید کرد: البته بسیاری از این آثار در حکم داده‌های تاریخی محسوب می‌شوند که از اهمیت بسزایی برخوردار است، چرا که اگر این داده ها دستمایه‌ای مورخین و تحلیلگران برای پدیدآوردن آثار تاریخی هستند. بنابراین لازم است تا توجه جدی به این مطالعات انجام شود و با تبدیل آن به جریان آموزشی و پژوهشی فضای نقادی چندجانبه و تعاملی فراهم شود.
در ادامه این جلسه داریوش رحمانیان عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران گفت: کتاب جنگ ایران و عراق به روایت تحلیلگران غرب، اثری بسیار ارزشمند است و مطالعه آن برای انجام مطالعات تاریخ جنگ بسیار موثر است.
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران افزود: مطالعه تاریخ جنگ در ایران با جایگاه مطلوب فاصله دارد و ما نمی‌توانیم هنوز نمی‌توانیم مدعی شویم که جریان تاریخنگاری جنگ را پایه‌گذاری کرده‌ایم و متاسفانه این نقیصه هزینه‌های سنگینی را به کشور تحمیل می‌کند.
وی ادامه داد: جنگ ایران و عراق در ظاهر تمام شده است، اما امروز جنگ اصلی جنگ در روایت‌ها است. آن چیزی که در این در این کتاب با ۶۹ مورد آن آشنا می‌شویم. ما البته با انبوهی از خاطرات در فضای داخل کشور مواجه هستیم، اما آنچه که من از روایت منظور دارم با این حکایت ها متفاوت است. ما همچنان نتوانسته‌ایم بر اساس این حکایت‌ها، روایتی منسجم و مورخانه در این زمینه تولید کنیم. در حالی که روایت‌های تاریخی باید زیربنای سایر امور قرار گیرند و در عرصه‌های مختلف به چنین روایت‌هایی نیاز داریم.
رحمانیان با اشاره به مرحله‌بندی آثار در این کتاب توضیح داد: مرحله آغازین جنگ به درستی در این کتاب نشان داده شده است، در این مرحله روایت‌های تحلیلگران غربی عمق ندارد، اما در مرحله بعدی که مربوط به قطع‌نامه ۵۹۸ می‌شود آثار تحلیلی که محققان و کارشناسان ارائه داده اند، نسبتا پربارتر است.
وی تاکید کرد: آثار باید در زمینه تاریخی مربوط به خودشان دیده و تفسیر شوند. مولف این کتاب نیز در حد توان این فرایند را انجام داده است، البته اگر مولف اطلاعات میان‌رشته‌ای بیشتری داشت، شاید گزارش ارائه شده از آثار در قالب توصیف‌ها می‌توانست بهتر از حال باشد.
وی خاطرنشان کرد: نویسنده این اثر حس مسئولیت در برابر خواننده دارد و خواننده را رها نمی‌کند، ضمن اینکه حوصله و پشتکار بسیار زیادی در نویسنده دیده می‌شود. امید است برپایه چنین الگوهایی، آثاری که جنبه کاربردی در علم و پژوهش دارند، بیشتر تولید شوند و ضعفی که در حوزه روایت در تاریخ به خصوص تاریخ معاصر و جنگ تحمیلی وجود دارد، برطرف شود.
در پایان جلسه محبوبه شمشیرگرها مولف این اثر و عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: خوشبختانه این کتاب مورد توجه صاحبنظران قرار گرفته این امر برای من بسیار با ارزش و خوشایند است به طوری که این اثر توسط برجسته‌ترین صاحبنظران این حوزه مورد نقد و بررسی قرار گرفت، امیدوارم این اثر الگویی باشد برای دیگر افرادی که قرار است آثاری در این حوزه تولید و منتشر کنند و امیدوارم دانشگاه‌ها وارد این عرصه شوند و این کتاب را به عنوان راهنمای ابتدایی مورد توجه قرار دهند.
پایان خبر/