"اسناد" چگونه سربلندی و حماسه ملت‌ها را بیان می‌کنند
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، افسانه و حماسه و تاریخ همگی داستانها و روایت‌های گذشته‌های دورند، با این تفاوت که تاریخ - داستانی مستند است که مشخص است در چه زمان و چه مکانی رخ داده است. اما حماسه و افسانه٬ مستند به چیزی نیستند و صرفاً روایت‌های هستند که سینه به سینه و نسل به نسل تکرار شدند و در حافظه مردمان به عنوان یکی از منابع هویت بخش جای گرفتند.
در این رابطه حامد ایرانشاهی - مدیرکل اطلاع رسانی و ارتباطات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در مطلب "آرشیویست‌ها" پاسداران و حافظان تاریخ " آورده است: گرچه حماسه‌ها و افسانه‌ها در جای خود بسیار پر اهمیت هستند لیکن قابل استناد بهره برداری و اخذ راهبرد در مسائل پیش روی جوامع نیستند و این تنها رخدادهای تاریخی است که می‌تواند به منزله چراغی برای آینده پیش روی جوامع عمل کنند.
تاریخ به عنوان مهمترین منبع هویت بخش برای هر جامعه ای٬ حاوی روایت‌هایی از شکست و پیروزی٬ انحطاط و پیشرفت٬ سربلندی و سرافکندگی ملت‌ها است که درگذشته برای جوامع اتفاق افتاده و آنچه آن را از حماسه و افسانه تفکیک می‌کند اسناد و مکتوباتی است که در ایام گذشته از این وقایع به جای مانده است.
کتب و روایت‌ها نیز از آنجایی که بعضاً با حب و بغض نگارش شده‌اند شاید در اغلب موارد منابع قابل اتکایی نباشند و نیاز به بررسی و راستی آزمایی داشته باشند که این راستی آزمایی توسط اسناد٬ مدارک٬ آثار و شواهد باقی مانده از آن ایام صورت خواهد پذیرفت.
در میان این منابع٬ اسناد از جایگاه ارزنده ای برخوردارند و آنها مهمترین منبع تدوین تاریخ به حساب می‌آیند.
اسناد روایت نیستند گرچه روایت ساز می‌شوند بلکه مکاتبات روزمره ای هستند که به منظور انجام امور روزانه همچون نامه‌های اداری در یک تشکیلات رسمی و یا یک نامه دوستانه از فردی به فرد دیگر تولید شده و از این منظر کمتر از کتب باقیمانده از اعصار گذشته٬ دربرگیرنده حب و بغض و عواطف و کینه‌ورزی‌های گوناگون هستند. به‌همین جهت بیراه نیست که اغلب متخصصان تاریخ اسناد را مهمترین منبع تاریخ نگاری تعریف کردند.
اسناد از گذشته در مراکزی نگهداری می‌شدند که امروزه به آنها آرشیو می‌گویند و به این اعتبار آرشیوها بسیار مورد توجه پژوهشگران تاریخ هستند و روزانه در سراسر دنیا هزاران پژوهشگر این حوزه٬ از اسناد موجود در آرشیوها برای پژوهش‌های تاریخی‌شان بهره می‌گیرند و هرچه یک آرشیو اسناد مهمتری داشته باشد بیشتر مورد توجه علاقه مندان آن قرار خواهند گرفت.
جدای از برنامه‌ها و فرایندهای موجود در آرشیوها؛ به طور کلی این مراکز با توجه به مقدمات بیان شده مراکز حافظ تاریخ ملت‌ها به حساب می‌آیند و هر ملتی برای تقویت هویت ملی خود به تاریخ منسجم و مدونی احتیاج دارد که بر اساس اسناد موجود در آرشیوها تدوین و تنظیم می‌شود.
آرشیویست‌ها نیز به همین اعتبار حافظان و پاسداران تاریخ ملت‌ها به حساب می‌آیند و ضروری است که در انجام این وظیفه خطیر علاوه بر دقت و به‌روز بودن٬ سعی کرده تا بیشترین اسناد را در اختیار مخاطبان خویش قرار داده و راههای سهل الوصولی را پیش پای آنها برای دسترسی به اسناد قرار دهند.
ملت‌ها بدون آرشیوها ملت‌های بی‌تاریخ هستند و ملت‌های بدون تاریخ با بحرانهای جدی هویت مواجه هستند. لذا بر پاسداران تاریخ هر ملتی است که در حفظ٬ نگهداری٬ و توسعه مراکز آرشیویشان نهایت تلاش و دقت را به کار ببندند.
پایان مطلب/