استقبال کمیته ملی حافظه جهانی از پیشنهاد شناسایی میراث مستند
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، «دبیرخانه کمیته ملی حافظه جهانی» در مطلبی عنوان کرد: از سال 1992 که یونسکو برنامه حافظه جهانی (Memory of the World Programme) را با هدف شناسایی، حفظ - نگهداری و دسترسی عمومی به میراث مستند ایجاد کرد، مباحث و مراودات گستردهای در چگونگی مواجه با میراث مستند بشری میان دولتها و ملتها شکل گرفته است و آنچه در این میان نقطه اشتراک تمام همگراییهای معطوف به میراث مستند است، آگاه سازی و ترغیب به مشارکت همه گروهها، جوامع، نهادهای دولتی/غیر دولتی نسبت به اهمیت و جایگاه میراث مستند و نقش آن در ایجاد، توسعه و حمایت از هویت بشری و اشتراکات میان انسان ها است.
میراث مستند مورد نظر برنامه حافظه جهانی، مشتمل بر تمام اسناد بیانگر وجوه مختلف زندگی بشری است که در محملهای مختلف ملموس و منقول و در قالب نسخ خطی، تک برگ سندی، نقشه، تصویر، فیلم، صوت، عکس، وب سایت، وبلاگ، ... موجود است و دارای ویژگیهای منحصر بهفردی در بخش یا همه شاخصهای موضوع و محتوا، اهمیت و تاثیرگذاری تاریخی/ فرهنگی/ سیاسی و ...، قدمت و پیدایش، جلوههای هنری، ... است به گونهای که بتوان آن را میراث همه یا بخش گستردهای از جوامع بشری دانست.
این میراث پس از شناسایی، بررسی و تأیید از طرف کمیتههای ملی حافظه جهانی یا کمیسیون ملی یونسکو در هر کشور، به دبیرخانه مرکزی برنامه حافظه جهانی یونسکو معرفی میشود و در صورت احراز شاخصهای مورد نظر این برنامه، به عنوان میراث بشری جهانی ثبت و معرفی میشود. پیشنهاد ثبت میراث مستند در برنامه حافظه جهانی یونسکو، امری کاملا داوطلبانه و مبتنی بر تمایل جوامع/ افراد بر مشارکت و همراهی در برنامه است.
به همین نحو، کمیتههای ملی حافظه جهانی در کشورها نیز، فقط به بررسی و ثبت آثاری میپردازند که مالکین آن آثار، آزادانه و بدون کشمکش معرفی کرده باشند. به طور معمول این کمیتهها سازمان یا نهاد و مجموعهای را اجبار به معرفی آثار در اختیارشان نمیکند و تنها مبتنی بر هدف ایجاد تعامل، تساهل و پیوند میان جوامع/ گروهها با به اشتراک گذاشتن میراث مشترکشان، اهمیت حفاظت و دسترسی همگانی به میراث مستند را یادآور میشود.
ثبت آثار- یکی از سیاستهای برنامه حافظه جهانی در حفاظت و دسترسپذیر کردن میراث مستند به عنوان دو هدف مرکزی برنامه است. به واسطه ثبت آثار – که به دو صورت مستقل (اثر از طرف یک کشور برای ثبت معرفی میشود) و مشترک یا بین کشورها (اثر به طور مشترک توسط دو یا چند کشور برای ثبت پیشنهاد داده میشود) انجام میپذیرد - علاوه بر اینکه ملل مختلف نسبت به میراث تمدنی - فرهنگی یکدیگر آشناتر میشوند، متولیان میراث فرهنگی کشورها نیز متعهد به پاسخگویی و حراست از آنچه به همگان معرفی شده، میکند.
یونسکو در بازنگریهای اخیر خود در برنامه حافظه جهانی، بر آموزش بخشهای مختلف جامعه با محوریت اهمیت شناخت میراث مستند، معرفی آن به همگان در راستای حفاظت بیشتر و نگهداری اصولی این میراث نیز، بیش از ثبت آثار، تأکید کرده است. از همین جهت، کمیته ملی حافظه جهانی ایران نیز به ویژه در دو سال اخیر، استراتژیهای متعدد آموزشی - حفاظتی در تحقق اهداف برنامه آغاز کرده است.
کمیته ملی حافظه جهانی ایران، تاکنون 15 اثر در فهرست جهانی و منطقهای برنامه ثبت کرده است و بیش از 60 عنوان اثر نیز، در فهرست ملی کشور به ثبت رسانده است. دریافت این آثار و ثبت آنها، مدیون تلاش متخصصان حوزههای مختلف میراث مستند کشورمان، در شناسایی و معرفی آثار شاخص این حوزه به دبیرخانه کمیته ملی است.
دبیرخانه این کمیته در سازمان اسناد و کتابخانه ملی مستقر است و ریاست آن با رئیس این سازمان است. در سال 1386، زمانی که کمیسیون ملی یونسکو، طرح ایجاد کمیته را با وزارت علوم مطرح کرد و پس از آنکه اعضای کمیته با رایزنی مشترک کمیسیون ملی یونسکو و وزارت علوم تعیین شدند، در تفاهم میان اعضا، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان رئیس کمیته انتخاب شد و نیز مسئولیت دبیرخانه کمیته به این سازمان واگذار شد.
اعضا این کمیته، شامل 9 عضو حقوقی و 9 عضو حقیقی، هر دو سال یکبار، توسط وزارت علوم معرفی و حکم وزیر علوم را دریافت میکنند. طبق آییننامه تشکیلاتی کمیته، از هر کدام از نهادهای حقوقی عضو، فقط یک نفر میتواند در کمیته حضور داشته باشد. به عنوان مثال از سازمان اسناد و کتابخانه ملی، رئیس سازمان به عنوان عضو در کمیته حضور دارد.
از یک سال گذشته، به تدریج، چهار گروه کارشناسی تخصصی، در ذیل کمیته ملی حافظه جهانی ایران فعالیت خود را آغاز کرده است؛ شامل گروههای «ارزیابی آثار برای ثبت»، «آموزش»، «حفاظت و نگهداری»، «معرفی و دسترسی»؛ که هر کدام بخشی از اهداف برنامه حافظه جهانی در آموزش اهمیت و پاسداشت میراث مستند، حفاظت از آن، الگوهای دسترسی به میراث و بررسی و ثبت آثار در فهرستهای سهگانه ملی، منطقهای، جهانی برنامه را تأمین میکند.
اعضای این گروهها از متخصصان حوزههای مرتبط با میراث مستند و اهداف گروه تخصصی هستند که از طرف اعضای حقوقی و حقیقی عضو معرفی شدهاند. فعالیت گروهها، مبتنی بر دستورالعملهای مصوب کمیته ملی و با هدایت دبیرخانه انجام میپذیرد.
قطعاً کمیته ملی حافظه جهانی به حسب وظیفه ماهیتی خود، از دریافت پیشنهاد در شناسایی، معرفی، حفاظت و دسترسپذیری میراث مستند استقبال زیادی خواهد داشت. به ویژه معرفی و حفاظت از میراث مستند تاکنون معرفی نشده یا کمتر شناخته شده که در آرشیو سازمانها یا مجموعههای خصوصی نگهداری میشود و از سیاستهای اصلی گروه ارزیابی آثار برای ثبت کمیته است.
تعداد قابل توجهی از آثار تاکنون ثبت شده در فهرست سهگانه برنامه، از جانب متخصصان، علاقمندان و دغدغهمندان فرهنگ و تمدن بشری در سازمانها و مجموعههای مختلف دولتی/غیردولتی، به دبیرخانه کمیته معرفی شده است. همچنین این دبیرخانه، آمادگی توجه و حمایت از درخواستهای آموزشی ارگانها و مجموعههای مختلف در حوزههای مرتبط را دارد.
متخصصان و علاقمندان میراث مستند، در صورت تمایل به معرفی اثر برای ثبت در برنامه/ نیاز به برگزاری کارگاه آموزشی یا همکاری با دبیرخانه کمیته ملی حافظه جهانی، لطفا درخواست خود را به پست الکترونیک (mowir@nlai.ir) ارسال کنند یا با شماره 021-81622221 ارتباط حاصل شود.
پایان مطلب