بازگشت

نمایشگاه مجازی بمناسبت 5 اسفند سالروز تولد خواجه نصیرالدین طوسی

مقدمه

ابو جعفر محمد بن محمد بن حسن طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین (زاده 5 اسفند 579 در توس- درگذشته 11 تیر 653 در بغداد) شاعر، فیلسوف، متکلم، فقیه، دانشمند، اندیشمند، ریاضیدان و منجم ایرانی سده هفتم است. کنیه‌ اش «ابوجعفر» و به القابی چون «نصرالدین»، «محقق طوسی»، «استاد البشر» و «خواجه» شهرت دارد. وی از دانشمندان معروف ایرانی است که از کودکی به تحصیل دانش علاقه مفرطی داشت.

وی از علمای بزرگ ریاضی، نجوم و حکمت ایران در قرن هفتم و از وزراء آن عصر بود. مدتی در دستگاه اسماعیلیه بود و هنگام حمله هلاکوخان مغول به ایران، برای نجات مسلمانان از خونریزی های آن مرد سفاک، به خدمت او درآمد و با تدابیر خاصی از خرابی شهرها و کشتار دسته جمعی مردم به دست هلاکو جلوگیری نمود.

وی هلاکوخان را به ایجاد رصد خانه ای در مراغه و ترتیب زیج حدیدی که به زیج ایلخانی مشهور گردید، تشویق کرد که بعدا خود تصدی این کار را بر عهده گرفت؛ او همچنین کتابخانه ای که در حدود چهارصد هزار کتاب داشت را برای استفاده دانشمندان تهیه نمود.
 چنانچه می دانیم علما اسلامی مکرر از هیئت بطلمیوس و اقوال یونانیان انتقاد می کردند که هر چند موجب دگرگونی کلی دنیای بطلمیوسی نشد اما زمینه را برای اصلاحات گالیله، کپلر و کپرنیک آماده ساخت حتی مسئله حرکت زمین که بعضی از یونانیان نیز متعرض آن شدند نزد مسلمین مطرح بود چنانکه ابو سعید سجزی (اواخر قرن چهارم) اسطرلابی ساخت مبنی بر فرض حرکت زمین و سکون افلاک، در بین منتقدین هیئت بطلمیوس از خواجه نصیر الدین طوسی باید مخصوصا نام برد که این وزیر معرو ف وعالم بزرگ شیعه نه فقط مؤسس واقعی رصد خانه عظیم مراغه وزیج ایلخانی بود بلکه آشنایی علمای اسلام را با تحقیقات چنی ها نیز فراهم آورد وی قطع نظر از تحریر اقلیدس و مالعات راجع به مثلثات در کتاب تذکره با اثبات و طرح عیوب سیستم بطلمیوس تظرات بدیعی پیشنهاد نمود که بعدها به صورت کامل به وسیله کپرنیک ارائه شد.

مديريت اطلاع رساني: به مناسبت پنجم اسفند سالروز تولد خواجه نصیرالدین طوسي اقدام به برگزاری نمايشگاه مجازی كرده است:

 - گروه پيايند ها با اراِيه مقدمه، 102 مقاله نامه و 32 مقاله تمام متن

 - گروه مخازن و مرجع با 62 كتاب

 - گروه منابع غير كتابي با 8 مورد منبع

فهرست اساتید خواجه نصیرالدین طوسی

 اساتیدی که خواجه نصیر الدین از محضرشان بهره مند گردیده است عبارتند از:

1.از محضر دایى بزرگوارش (نور الدیـن على بـن محمد شیعى).

2.از محضر ریاضـى دان معروف آن زمان (محمد حاسب) کسب فیض نموده است.

3.آخریـن استادى که خواجه در طوس پیـش او تلمذ نمود (عبدالله بـن حمزه) دایى پدرش بوده است.

4.درس خارج فقه و حدیث و رجال را در محضر امام سراج الدین کسب علم نمود.

5.فرید الدیـن داماد نیشابورى دانشمند بزرگ آن عصر بود که خـواجه در حضـور ایـن استـاد اشـارات ابـن سینا را آمـوخت.

6.کتاب قانـون ابـن سینا را از قطب الـدیـن فرا گرفته و در نهایت از محضـر عارف نامـور شیخ عطار نیشابـورى بهره مند گردید.

7.ابـو السادات اسعد بـن عبد القادر.

8.خـواجه نصیر علـم فقه را از محضـر (معین الدیـن سالم) فرا گرفته است.

9.در موصل از محضر (کمال الدیـن موصلى) نجـوم و ریاضـى را آموخت.

شاگردان بسیاری از محضر خواجه کسب علم نموده اند که معروف ترین آنان را می توان: علامه حلی و ابـن فـوطـى یکـى از شـاگـردان حنبلى مـذهب را نام برد.

فهرست آثار خواجه نصیرالدین طوسی

آثار

 میل رادکان در نزدیکی توس، اثری از خواجه نصیر الدین توسیزندگی او بر پایه دو هدف اخلاقی و علمی بنا نهاده شده بود. او در بیشتر زمینه‌های دانش و فلسفه، تالیفات و رسالاتی از خود به یادگار گذاشته که بیشتر عربی هستند، اما 25٪ نوشته‌های وی به زبان پارسی بوده‌اند.

از معروفترین آثار او به پارسی، «اساس الاقتباس» و «اخلاق ناصری» را می‌توان یاد کرد. وی در اخلاق ناصری رستگاری راستین انسان‌ ها را در «سعادت نفسانی»، «سعادت بدنی» و «سعادت مدنی» می‌داند و این نکته نشان می‌دهد که خواجه در مسائل مربوط به بهداشت جسمانی و روانی هم کارشناس بوده‌است.

 خواجه نصیر حدود یکصد و نود کتاب و رساله علمی در موضوعات متفاوت به رشته تحریر درآورد. که ذیلا به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1.تجریدالاعتقاد: که در موضوع کلام نگاشته شده و به دلیل اهمیت فوق العاده آن مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و شرح های بسیاری پیرامون آن نوشته شده‌ است.

 2.شرح اشارت بو علی سینا: این کتاب شرحی بر اشارات بوعلی سینا است.

 3.قواعد العقاید

 4.اخلاق ناصری یا اخلاق طوسی

 5.آغاز و انجام

 6.تحریر مجسطی

 7.تحریر اقلیدس

 8.تجرید المنطق

 9.اساس الاقتباس

 10.زیج ایلخانی

 11.آداب البحث

 12.آداب المتعلمین

 13.روضةالقلوب

 14.اثبات بقاء نفس

 15.تجرید الهندسه

 16.اثبات جوهر

 17.جامع الحساب

 18.اثبات عقل

 19.جام گیتی نما

 20.اثبات واجب الوجود

 21.الجبر و الاختیار

 22.استخراج تقویم

 23.خلافت نامه

 24.اختیارات نجوم

 25.رساله در کلیات طب

 26.ایام و لیالی

 27.علم المثلث

 28.الاعتقادات

 29.شرح اصول کافی

 30.کتاب الکل

 31.صور الکواکب

 32.تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الافکار

 تاریخ وفات او هیجدهم ذیقعده سال 673 ق. است. و در حرم کاظمین و پایین پای دو امام مدفون شد. بنا به وصیتش بر روی سنگ مزارش این آیه قرآن را نگاشتند. «و کلبهم باسط ذراعیه بالوسیط» و سگشان (به حالت پاسبانی) دو دست خویش بر درگاه (غار) گشاده بود.

 

مقالات

  1- نگاهی به زندگی فكری خواجه نصير  2- خواجه نصير استاد نجوم ايران
 3- انتقاد خواجه نصير از فخر رازی  4- خواجه نصيرالدين طوسی
 5- طبقات اجتماعي در نظرگاه خواجه نصير  6- خواجه نصيرالدين طوسی
 7- بررسی ديدگاه های سياسي افلاطون و فارابی  8- عرفان در جستجوي برهان
 9- اوصاف الاشراف و علم سلوک  10- عرفان و فلسفه عملی از منظرخواجه نصير
 11- علی طبقه بندی دانش های عقلی  12- اشكالات متكلمانه به پاسخ های فيلسوفانه
 13- درنگي چند درتلخيص المحصل خواجه نصير  14- نگاهي كوتاه به شرح اشارات خواجه نصير
 15- رساله فصول (تنها نوشته كلامي خواجه)  16- تجريد الاعتقاد و تاملات دواني بر آن
 17- آغاز و انجام و بازتاب آن در گزارش وجودی ...  18- جايگاه منطق نزد خواجه نصيرالدين طوسی
 19- آيا می توان خواجه نصير را معتقد به منطق ...  20- بررسی تاملات خواجه نصير در دانش اخلاق
 21-نگهبان خانواده: تربيت فرزند در انديشه خواجه  22- فيلسوف گفت و گو: نصيرالدين طوسی
 23- مسافری از خراسان: سيری در زندگی خواجه ...  24- سيری در زندگی و انديشه های خواجه نصير
 25- مردی برای تمام فصول: ايران زمين و دانش ...  26- جدال اخلاق و سياست در انديشه خواجه ...
 27- خواجه نصير، سياست پرداز و رياضی دان ...  28- معقول ثاني فلسفی در فلسفه مشايی- اشراقی
 29- مهمترين نوآوريهای منطقی ابن سينا و نقش ..  30- امنيت در انديشه فارابي و محقق طوسي
 31- نظام اخلاقی خواجه نصير  32- نگاهي به نوآوری های فلسفی و كلامی خواجه