محرم 1433ق ، اسناد محرم

مقدمه

شهادت امام‌حسين(ع) و يارانش در محرم سال 61ق. واقعه ی تكان دهنده ای بود كه با وجود گذشت قرن ها، هنوز هم در ياد و ذهن شيعيان زنده است. هنوز مردم با ياد آن واقعه اشك می‌ريزند و مراسم عزا و نوحه برپا می كنند. اين مراسم، همواره با سخنرانی عليه ظلم و حكومت ظالم همراه بوده است.
   نخستين عزاداری را، در روز يازدهم محرم همان سال، در كنار پيكر شهيدان، خود اهل بيت برگزار كردند. پس از ورود كاروان اسيران به كوفه سخنرانی های امام سجاد(ع) و حضرت زينب(س) كه با ناله و ضجه ی مردم كوفه همراه بود، به نوعی عزاداری و سخنرانی عليه دستگاه حكومت به حساب می‌آيد.
   به روايت تاريخ طبری، پس از ورود كاروان اسيران به شام، يزيد به ايشان اجازه ی عزاداری داد و اهل بيت، به مدت 3 روز به طور رسمی در شام برای امام شهيد مراسم سوگواری برپا داشتند.
   عزاداری بعدی، در مدينه و پس از بازگشت اهل بيت از اسارت برگزار شد. پس از آن نيز همواره امامان(ع) اين مراسم را زنده نگه می داشتند و شيعيان را برای برپائی آن تشويق می كردند.
   همزمان با تشكيل دولت های شيعی در عراق، شام و مصر، و گسترش مذهب تشيع در سرزمين‌های اسلامی، عزاداری نيز گسترده‌تر شد و با اعلام تعطيلی روز عاشورا، در تقويم دولت‌ها، اين مراسم ها نيز عموميت بيش‌تری يافت.
   با تشكيل دولت صفوی در ايران و انتخاب تشيع به عنوان مذهب رسمـی كشور ايران، عزاداری و سوگواری ها نيز گسترش يافت. سرودن مرثيه در باره ی امام‌حسين(ع) و شهيدان رواج بسيار پيدا كرد. در همان دوره بود كه كتاب «روضه‌الشهدا» نوشته شد و روش نوينی در روضه خوانی به وجود آمد. همچنين در همان دوره شكلی از نمايش مذهبی در موضوع واقعه ی كربلا شكل گرفت كه بعدها در دوره ی قاجار گسترش و تكامل يافت.
   با وجود پايگاه مردمی عزاداری ها، حكومت های وقت كه برگزاری اين مراسم ها را با تداوم قدرت خود در تعارض می ديدند می‌كوشيدند مردم را از به پا داشتن اين مراسم ها بازدارند و تلاش می‌كردند آن را  كم رنگ جلوه دهند، و حتا در مقاطعی مانند دوره ی رضاخان، از برگزاری مراسم سوگواری و تعزيه خوانی جلوگيری می‌كردند.
   گروه ارتباطات آرشيو، با تسليت اين ايام، 19 برگ سند از اسناد موجود در آرشيو ملی ايران را به نمايش گذاشته است. موضوع برخی از اين اسناد، دستور به حفظ نظم در زمان برگزاری مراسم عزاداری است. شماری از آن ها به جلوگيری از اجرای تعزيه اختصاص يافته و در برخی ديگر، دستور داده شده است با تشكيل كميسيون امنيت در فرمانداری ها، روند برگزاری مراسم زيرنظر گرفته شود و از سخنرانی واعظان مخالف دستگاه حكومت، جلوگيری شود.