30 تیر 1293 ، اسناد مربوط به هزینه های گزاف تاجگذاری آخرین شاه قاجار

مقدمه

روزگار فرمانروائی قاجار، مقارن با ظهور تحولات گسترده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در اروپا بود. آوازه این تحولات، سبب گردید تا سردمداران قاجاری ایران هم تقریباً به صورت ناگهانی با اروپا ارتباط وسیعی برقرار كنند. اما افسوس كه آن‌ها حتا در حد زمامداری معمولی، درك و فهم سیاسی نداشتند و تنها در پی حفظ تاج و تخت، خوشگذرانی و بهره‌وری از دسترنج مردم محروم بودند. از این رو با سیاست‌های ناصواب خود، در شرایطی كه سراسر اروپا روز به روز به سمت صنعتی شدن پیش می‌رفت، زمینه نفوذ و حضور دیرپای مرئی و نامرئی بیگانگان را در كشورمان فراهم آوردند.
پادشاهان این سلسله، نه تنها ماهیت سیاست‌های استعماری را درك نمی‌كردند و بازیچه‌ای در دست قدرت‌های بزرگ بودند، بلكه گاه با بیگانه همسو می‌شدند و راه را برای رسیدن آنان به مقاصد شومشان هموار می‌ساختند. 
سلطنت قاجار، نمونه كامل حكومت مطلقه بود. آنان، سراسر مملكت را ملك طلق خویش و عامه مردم را، رعایای خود می‌پنداشتند. مخارج دربارشان سرسام‌آور بود؛ به طوری كه حتا مالیات‌های سنگین و درآمدهای سرشار ناشی از فروش ایالات به شاهزادگان و درباریان هم، مخارج هنگفت دربار را برنمی‌تافت؛ تا جائی كه برخی از شاهان قاجار، دست گدائی به سمت كشورهای استعماری می‌یازیدند و با اعطای امتیازات گوناگون، زمینه نفوذ بیگانگان را در ایران فراهم می‌ساختند.
احمدشاه، هفتمین و آخرین پادشاه قاجار بود که پادشاهی آن سلسله با او به پایان رسید. وی، در دورۀ محمدعلی شاه ولیعهد شد و پس از عمر کوتاه سلطنت پدرش، در دوازده‌سالگی به شاهی رسید. ولی به علت نرسیدن شاه به سن قانونی، مجلس عالی، ابتدا عضدالملک و بعد ناصرالملک را، از میان سران ایل قاجار، به نیابت سلطنت برگزید.
  او در رجب 1334ق./ 30م تیر 1293ش. به هجده‌سالگی رسید و طبق قانون اساسی، می‌بایست وظایف و اختیارات قانونی سلطنت را بر عهده می‌گرفت. احمدشاه، قبل از بهره‌گیری از حقوق پادشاهی قسم یاد کرد و آن گاه مراسم تاج گذاری را به جای آورد.
   تاج‌گذاری آخرین شاه قاجار، هزینه‌های هنگفتی بر دوش ملت ایران گذاشت و برای برگزاری آن، آئین‌ها، مهمانی ها و جشن های پرزرق و برقی برپا شد. سطح شهر را از بازار گرفته تا کاروانسراها، چراغانی كردند و آذین بستند. هیئت وزیران در تاریخ دوم تیرماه 1293ش.، طرح تخصیص وجه مورد نیاز برای تاجگذاری وی را تصویب کرد. در این تصویب نامه، مبلغ هفده‌هزار تومان برای جشن تاج‌گذاری شاه اختصاص یافت تا با نظارت امنای مالیه، در ایالات و ولایات به مصرف برسد. از این‌ها گذشته، حتا نایب‌السلطنه هم به منظور تأمین مخارج سنگین جشن، مبلغی از بانک شاهنشاهی وام گرفت! در سال های بعد نیز، به همین مناسبت جشن هائی در شهرهای مختلف برپا می شد و هزینه های كلانی از بودجۀ عمومی کشور برای آن اختصاص می یافت. 
سندهای معرفی شده در این نمایشگاه، نشان می دهد که در آن مقطع که سرزمین ما در آستانۀ جنگ جهانی اول قرار داشت و فقر و فشار اقتصادی بر کشور حاکم بود، چه هزینه هائی برای برگزاری آن مراسم و سالگردهایش، بر دوش مردم جنگ‌زده ایران بار می شده است.
 گروه ارتباطات آرشیوی، به منظور نشر اطلاعاتی در این زمینه، تعدادی از سندهای هزینۀ برگزاری آن مراسم شاهانه را در شهرهای بزرگ، آماده و به علاقه مندان عرضه کرده است. 
در این نمایشگاه، 13 عنوان سند در بازه زمانی سال‌های 1288 تا 1303ش. به نمایش در آمده است.