19 اردیبهشت، روز اسناد ملی و میراث مکتوب

مقدمه

آرشیوها، تشکیلاتی با مأموریت‌های خاص و ویژه هستند؛ مأموریت‌هایی فراتر از موانع و مرزهای زمان و مکان، آرشیو حلقة پیوند میان گذشته، حال و آینده است. آینده‌ای که ساختن آن تنها با حفظ پیشینه‌های فرهنگی جامعه و بها دادن  به اسنادی که امروز مسئولیت حفظ و نگهداشت آن ها به ما سپرده است. سر آغاز تاریخچة پیدایش آرشیوها را، به زمان پیدائی خط نسبت داده‌اند و سر نخ آن‌ها را در دولت‌های عصر باستان می‌توان یافت.

   آرشیو در ايران نیز پدیده‌ای تازه و نو ظهور نیست، بلكه دارای پیشینه‌ای کهن است و از آنچه در کتاب‌ها نقل شده، چنین بر مي‌آيد که کشور ما از روزگار فرمانروائي هخامنشیان دارای نهادی با کارکردها و وظایف آرشیو بوده که در هر دوره، با نامی خاص از آن یاد می‌شده است.

   تاریخ تشکیل آرشیوها را در شکل نوین آن‌ها، قرن دوازدهم میلادی می‌دادند. در آن قرن، بایگانی مفهومی تازه پیدا کرد و به دنبال آن، تحولی در مفهوم آرشیوها و نگرش جامعه نسبت به اهمیت آن‌ها پدید آمد.

   آرشیو با ساختار نوينش در ایران، با تصویب «قانون تأسیس سازمان اسناد ملّی ایران» در هفدهم اردیبهشت‌ماه سال 1349 در مجلس شورای ملّی، پايه‌گذاري شد. این سازمان تا سال 1381 به عنوان سازمانی مستقل زير نظر سازمان امور استخدامي مشغول فعالیت بود، تا اين كه در تاريخ 9/6/1381، بر اساس مصوبة شوراي عالي اداري، با کتابخانة ملّی ایران ادغام و سازماني جديد با عنوان «سازمان اسناد و كتابخانة ملّي جمهوري اسلامي ايران» به وجود آمد و هر دو نهاد پيشين، در آن به عنوان معاونت‌هائي مستقل، شروع به فعاليت كردند.

آرشيو ملي ايران (معاونت اسناد ملي) بر اساس قانون وظيفة شناسائي، ارزشيابي، گردآوري اسناد وزارتخانه‌ها، نهادها، سازمان‌ها و دستگاه‌هاي دولتي و نيز امحاي اوراق زائد آن‌ها را بر عهده دارد. اسناد واجد ارزش نگهداري پس از انتقال به آرشيو ملي ضد عفوني، مرمت و آنگاه تنظيم و پردازش و آمادة اطلاع‌رساني و ارائه به پژوهشگران مي‌شوند.

   آرشيو ملي داراي چهار اداره‌كل، فراهم‌آوري و ارزشيابي، مرمت و حفاظت، تنظیم و توصيف، و خدمات آرشیوی است.

   سازمان اسناد و كتابخانه ملي داراي 12 نمايندگي استاني و منطقه‌اي در اصفهان، فارس، همدان، بوشهر، يزد، كرمان، سيستان و بلوچستان، خراسان رضوي، مازندران، گيلان، شمال غرب(تبريز) و قزوين است كه از جمله مهم‌ترين وظايف آن‌ها شناسائي، ارزشيابي، گردآوري و نگهداري اسناد استان‌ها و ارائه خدمات آرشیوی به مراجعان است.

آرشيو ملي براي اطلاع‌رساني همگان از داشته‌هاي خود و نيز اشاعة اطلاعات، نمايشگاه‌هايي اسنادي در قالب حقيقي، مجازي و سيار برگزار مي‌كند. برگزاري همايش‌ها و نشست‌هاي مرتبط با فعاليت‌هاي معاونت، از ديگر اقدام‌هاي به شمار می‌رود. همچنين آرشیو ملی ایران، سعی دارد با ديگر آرشيوها و مراكز اسنادي داخل و خارج از كشور در ارتباط باشد و در اين راستا تاكنون با برخی از آن‌ها تفاهم‌نامه‌هایی را در زمینه آرشیو و فعالیت‌های آرشیوی منعقد نموده است.

يادآور مي‌شود، آرشيو ملي ايران در سطح بين‌المللي عضو شوراي جهاني آرشيو (ايكا) و نيز شاخة شوراي منطقه‌اي آن سواربيكا (جنوب و غرب آسيا) است.

19 اردیبهشت روز اسناد ملی و میراث مکتوب است، به‌همین مناسبت اداره‌کل خدمات آرشیوی (اداره ارتباطات آرشیوی) نمایشگاهی مجازی، در برگیرندة 17 عنوان، با معرفی 37  برگ سند، آماده‌سازی و در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران تقدیم علاقه­مندان کرده است.