دوم اردیبهشت 1340ش.، سالروز درگذشت دکتر امیراعلم

مقدمه

امیراعلم، پزشک، استاد دانشگاه تهران، سیاستمدار و از پایه گذاران بهداشت نوین در ایران، فرزند علی اکبرخان قزوینی، کارگزار دولت ایران در ترکیه، بغداد و شامات، در زمان مأموریت پدرش در سال 1255ش. در ترابوزان به دنیا آمد. آموزش های اولیه را در تهران، ترکیه و سوریه گذراند و پس از آن وارد دانشکده پزشکی فرانسوی بیروت شد. امیراعلم پیش از پایان دوره، با درگذشت پدر به تهران بازگشت.

مظفرالدین شاه در سفر خود به فرنگ از پاریس به مشیرالدوله، وزیر امور خارجه، پیام داد تا بیست نفر از جوانان مستعد را برای آموزش نوین به اروپا بفرستد. از این طریق امیراعلم با کمک مشیرالدوله به مدرسه نظامی پزشکی لیون راه یافت. امیراعلم 4 سال پزشکی خواند و پس از دریافت دانشنامه دکتری، دو سال نیز در بیمارستان های فرانسه بیماران را درمان کرد. در سال 1285 به کشور بازگشت و به عنوان استاد تشریح دارالفنون و عضو مجلس حفظ الصحه برگزیده شد و همزمان در مطب به معالجه نیازمندان پرداخت.

در سال 1289 دکتر امیراعلم رئیس صحیه نظام شد و در این دوران نخستین بیمارستان نظامی کشور را با نام بیمارستان احمدیه بنیان نهاد. در سال 1295 نخستین درمانگاه مخصوص زنان را در تهران پایه گذاری کرد که بعدها به افتخار خدمات وی، بیمارستان امیراعلم نامیده شد. در سال 1296 با سمت ریاست حفظ الصحه دولتی به خراسان رفت و دارالشفای حضرتی را که در وضع نامساعدی قرار داشت با کمک خیرین نوسازی کرد. امیراعلم با تأسیس دانشگاه تهران استاد رشته کالبدشکافی دانشکده پزشکی شد و اثر 9 جلدی کالبدشناسی توصیفی وی از نخستین کتاب‌های انتشارات دانشگاه تهران و تا مدت ها مرجع پزشکی دانشجویان بود.

دکتر امیراعلم از پیشگامان ساخت بیمارستان و درمانگاه در ایران بود. ایجاد بخش جراحی در بیمارستان های کشور، راه اندازی سازمان شیر و خورشید سرخ ایران، ریاست بدون حقوق بر صحیه کل مملکتی، پیشنهاد تولید داخلی واکسن آبله در انستیو پاستور، اجرای برنامه پیکار با مالاریا و بهبود قرنطینه های مرزی و تلاش برای استفاده از دانش آموختگان پزشکی در مراکز درمانی از جمله خدمات وی است.

امیراعلم در حوزه فرهنگ نیز نقش فعالی داشت. وی در سال 1299 به عضویت شورای عالی فرهنگ در آمد. در سال 1318عضو پیوسته فرهنگستان ایران و رئیس کمیسیون پزشکی آن شد. گزینش برابر نهاد مناسب برای واژه های غیرفارسی پزشکی از اقدام‌های او در این دوره است.

امیراعلم علاوه بر پزشکی در سیاست نیز وارد و در دوره های مختلف به عنوان نماینده تهران، مشهد، درگز و شاهرود وارد مجلس شورای ملی شد و از این فرصت برای تصویب قوانین پزشکی و بهبود بهداشت کشور استفاده کرد. قانون طبابت و قانون رایگان شدن آبله کوبی در سایه تلاش های وی و همکارانش در مجلس تصویب گردید. او همچنین در دولت های مختلف به سمت وزیر فوائد و عامه، معارف و اوقاف و بهداری نیز برگزیده شد.

رتبه و حمایل و نشان سرداری، دریافت نشان درجه اول علمی از دولت فرانسه، نشان درجه سوم «تاج پروس» از دولت آلمان و نشان درجه سوم شیر و خورشید از افتخارات این استاد بزرگ در پزشکی است. همچنین به پاس خدمات وی در کالبدشناسی در اردیبهشت 1340آزمایشگاه پزشکی عملی و تشریح موضعی دانشکده پزشکی به نام دکتر امیراعلم نامگذاری شد.

دکتر امیراعلم در دوم اردیبهشت 1340 درگذشت. به همین مناسبت اداره‌کل خدمات آرشیوی(اداره ارتباطات آرشیوی) نمایشگاهی مجازی، در برگیرنده 14 عنوان، 14 برگ سند و 1 قطعه عکس، آماده‌سازی و در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی تقدیم علاقه مندان کرده است.