24 بهمن، سالروز درگذشت «عباس اقبال آشتياني»

مقدمه

عباس اقبال از برجسته ترين انديشمندان ايراني است كه در آسمان ادبي ايران درخشيد. نويسنده اي پركار كه آثاري فراوان در بارة فرهنگ و تمدن ايران در بيشتر مجله هاي ادبي و نشريه هاي پژوهشي عصر خود بر جاي گذاشت.
عباس اقبال آشتياني در رمضان 1314ق. مصادف با 1275ش. در آشتيان به دنيا آمد. سال هاي اولية كودكي خود را به شاگردي در مغازه گذراند. در چهارده سالگي روانة تهران شد و تحصيلات خود را در دارالفنون تهران كه برجسته ترين مدرسة آن روزگار بود به پايان رساند و پس از كسب ديپلم متوسطه به معلمي در آن پرداخت. همزمان با تدريس معاون كتابخانة عمومي معارف شد و از اين رهگذر، فرصت يافت تا علاوه بر دسترسي به بوستان علم و دانش، با اديبان و دانشمنداني مانند ملك الشعرا بهار، عبدالعظيم قريب و ديگران را آشنا شده و از فضل آنان بهره گيرد.
با تأسيس دارالمعلمين عالي، ابوالحسن فروغي از شاگردش عباس اقبال كه در دوران تحصيل خود، درخشندگي و نبوغ خاصي نشان داده بود براي تدريس تاريخ و جغرافيا دعوت كرد.
در سال 1304 در حالي كه معلمي در مدرسة نظام را بر عهد داشت به عنوان منشي هيئت نظامي ايران به فرانسه رفت. اقبال از اين فرصت نيز استفاده و براي تكميل دانش خود به مطالعه و تحقيق در كتابخانه مشغول شد و ليسانس ادبيات خود را از دانشگاه سوربن گرفت و پس از بازگشت به كشور عمر خود را وقف زبان و ادب فارسي كرد.
پس از تأسيس دانشگاه تهران به استادي دانشگاه انتخاب و در سال 1317 عضو فرهنگستان ايران شد. از سال 1323 تا 1328 مجلة يادگار را در تهران منتشر كرد و با ايجاد انجمن نشر آثار ايران اقدام به انتشار متون كهن و مهم فارسي كرد. در سال 1328 رايزن فرهنگي ايران در تركيه شد. در بهار 1333 در كنگرة هزارة ابن سينا شركت كرد و سخنراني وي مورد تحسين همگان قرار گرفت. مدتي نيز مستشار فرهنگي ايران در ايتاليا شد. عباس اقبال سرانجام، در 24 بهمن 1334ش. در شهر «رم» ديده از جهان فرو بست. پيكرش در آخرين روزهاي همان سال در تهران تشييع و در حرم حضرت عبدالعظيم (ع) در رواق ابوالفتوح رازي در كنار آرمگاه علامه قزويني به خاك سپرده شد.
اقبال نويسنده اي پركار بود. موضوع نوشته هاي او بكر و تازه، ارزشمند و اصيل بود و به بيان ديگر اقبال كاشف نكات جديد بود. او بدون تكلف و به زباني ساده و شيوا مي نوشت. از اين رو خواننده را جلب و مشتاق خواندن مي كرد.
اقبال در زمرة كساني بود كه شيوة تحقيق علمي را در ايران رواج داد و به نقد ادبي توجه خاص داشت. او در دو رشتة تحقيقات تاريخي و تتبعات ادبي از پيشگامان بود. وي نخستين ايراني بود كه با اقتباس از كتاب هاي فرانسوي روش جديدي در تدريس تاريخ به شيوة كلاس هاي اروپايي اتخاذ كرد. او را مي توان بنيانگذار تدريس تاريخ در دانشگاه نام نهاد.
به دليل آنكه شرط تدريس در دانشگاه گذراندن رساله براي دريافت درجة دكترا بود اقبال رسالة دكتراي خود با عنوان «وزراي سلاجقة بزرگ» را ارائه كرد. شوراي دانشگاه پس از بررسي آن، تحصيلات او را معادل درجة دكترا شناخت. 
نخستين كتابي كه اقبال منتشر كرد دورة تاريخ عمومي سال اول دبيرستان بود كه تا ساليان سال مورد تقليد ساير نويسندگان بود. تاريخ مغول، خاندان نوبختي و میرزا تقی خان امیرکبیر از برجسته ترين آثار او بود.
24 بهمن، سالروز درگذشت دكتر عباس اقبال آشتياني است. به همين مناسبت، اداره‌كل اطلاع‌رساني و ارتباطات «گروه ارتباطات آرشيوي» نمايشگاهي مجازي، شامل 14 عنوان و با معرفي 15 برگ سند را در اين زمينه آماده و در وبگاه سازمان تقديم علاقه مندان كرده است.