نمایشگاه مجازی از اسناد کتاب، کتابخوانی و کتابدار در گذر تاریخ خراسان به قدمت بیش از 114 سال
مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه شرق کشور به مناسبت، هفته کتاب، کتابخوانی و کتابدار نمایشگاهی شامل 14عنوان سند قدیمی (30 برگ سند) در خصوص اسناد مرتبط با این موضوع در گستره خراسان بزرگ به صورت مجازی در وبگاه مرکز به نشانی زیر تقدیم علاقه مندان نموده است.
این اسناد از قدیمی ترین اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی می باشد که قدمت برخی از آنها بیش از بیش از 100سال می باشد.
https://www.nlai.ir/web/khorasan/exhibition
كتاب و كتابخانه از گذشته‌هاي دور تا امروز بهترين عامل رشد و گسترش دانش و نماد فرهنگ در جوامع و ملل گوناگون بوده است. كشور عزيزمان ايران نيز، در زمرة کهن‌ترين کانون‌هاي تمدن بشري به شمار مي‌رود و در زمينة تأسيس كتابخانه سابقة درخشاني دارد.
در ايران باستان، به حفظ و نگهداري دانش توجه زيادي مي‌شده، به همين منظور براي ثبت و ضبط و نگهداري آن در برابر گذشت زمان، از وسيله‌اي استفاده مي‌كردند كه از پوست درخت خدنگ بود و آن را «توز» مي‌ناميدند. همچنين در زمان هخامنشيان در تخت جمشيد مجموعه‌هاي بزرگي از الواح گلي و سنگي داشته‌اند که نشان دهندة پيشينة تاريخي کتابخانه‌ها در ايران مي‌باشد. كتابخانة «دژ نبشت» يا «گنج نبشت» در تخت جمشيد، «گنج شيپيكان» در آذربايجان و «اگرده» در همدان از جمله كتابخانه‌هاي معروف دورة هخامنشي هستند.
در زمان ساسانيان، اردشير بابكان زمينه‌هاي تأسيس دانشگاه جندي شاپور را فراهم‌آورد و پس از او فرزندش شاپور اول به طور رسمي آن را افتتاح و دستور گردآوري کتابهاي علمي را صادر كرد. اين دانشگاه كتابخانة عظيمي به زبان‌هاي پهلوي، سرياني، هندي و يوناني داشته و محل تلاقي انديشة دانشمنداني بوده كه به تعليم دانشهاي گوناگون زمان، مانند پزشکي، داروسازي، دامپزشکي، نجوم، رياضيات، فلسفه، حکمت، الهيات و موسيقي مي‌پرداخته‌اند.
با ورود اسلام به ايران و در دورة رشد فرهنگ و تمدن اسلامي، كتابخانه‌هاي مساجد و اماكن مقدس شكل گرفت. مسجد، نخستين نهاد اسلامي بود كه كاركرد آموزشي هم داشت. افزون بر اين، مي‌بايد به كتابخانه‌هاي مدارس ديني، پادشاهان و وزيران و دولتمردان اشاره كرد. كتابخانه‌هاي عضدالدوله ديلمي شيراز، مدرسة سلطانيه، ربع رشيدي، نوح بن منصور ساماني، سيد نادر الموت وغيره...از جمله كتابخانه‌هاي مشهور سرزمين ايران مي‌باشند كه به صورتي پويا و فعال در خدمت عامة مردم، رجال علمي، بزرگان، فقها و ... بودند.
اما، هنگامي که تمدن اسلامي رو به افول گذاشت و دستاوردهاي آن به غرب منتقل شد، روند شكل‌گيري کتابخانه‌هاي ايران نتوانست پا به پاي دنياي غرب به رشد و توسعة خود ادامه دهد و در بعضي مواقع متوقف و يا با تأخير طولاني مواجه شد. تا آن كه در دورة قاجار با تأسيس مدرسة دارالفنون به عنوان اولين نهاد آموزش عالي جديد در ايران، به تدريج زمينه‌هاي شکل‌گيري کتابخانه به سبک نوين به وجود آمد و با تأسيس دانشگاه تهران در سال 1313ش. و افتتاح كتابخانة ملي در سال 1316ش.، از رونق بيشتري برخوردار شد. تکامل و شکل‌گيري کتابخانه‌هاي جديد با تأسيس کتابخانه‌هاي عمومي، دانشگاهي و تخصصي و تأسيس نهادها و سازمان‌هايي مثل انجمن کتابداري ايران و مرکز خدمات فني کتابداري ايران از رشد و شتاب چشم گيري برخوردار شد. نظر به اهميت اين نهاد فرهنگي، در سال 1372ش.، روز 24 آبان به عنوان بزرگداشت روز كتاب، كتابخواني و كتابدار برای ارزش نهادن به فرهنگ والای کتاب و کتابخوانی و تشویق مردم به این امر، نامگذاری شد. نخستین هفته کتاب نیز در دی ماه همان سال که همزمان با میلاد امام علی (ع) بود برپا گردید. اما از سالهای بعد برنامة هفته کتاب به همان آبان موکول شد.
طبق آیین نامه برای توسعه فرهنگ مکتوب و نیز ایجاد علاقه و تشویق مردم مراسمی برای این هفته پیش‌بینی شده بود و تصمیم بر آن بود که این هفته به صورت ملی، در سرتاسر کشور و در همه شهرها و روستاها برگزار شود. آیین نامه؛ چندین وزرتخانه، سازمان و نهاد عمومی را مسئول برگزاری معرفی کرده بود تا به اموری نظیر؛ برگزاری نمایشگاه‌های کتاب، برپایی گردهمایی ها، جلسات بحث و بررسی و گفتگوهای مختلف در زمینه فرهنگ مکتوب و گسترش کتابخوانی، بزرگداشت مشاهیر، نویسندگان و بزرگان علمی و ادبی و اجرای مسابقات کتابخوانی بپردازد. همچنین بنا شد در این هفته تمبرهای یادبود نیز منتشر و با اهدای لوح یادبود از پدیدآورندگان و تولیدکنندگان کتاب قدردانی گردد. کتابخانه های مختلف افتتاح و کتابخانه های موجود تجهیز شوند و نیز از آخرین رخدادهای موجود و دستاوردهای علمی حوزه کتاب و کتابداری رونمایی گردد.