28 مرداد 1357، چهلمین سالروز فاجعه آتش سوزی سینما رکس آبادان

مقدمه


در حوالی ساعت 22 شب بیست و هشتم مرداد 1357، یکی از بزرگترین جنایت های تاریخی در عرصه فرهنگی ایران رخ داد. در این شب، سینما رکس آبادان که نزدیک به 700 تماشاچی در آن مشغول تماشای فیلم گوزن‌ها بودند آتش گرفت. شعله های آتش به سرعت گسترش یافت و مردم را به محاصره خود درآورد. تماشاچیان به طرف خروجی ها هجوم بردند که با درهای بسته روبرو شدند. برای اطفای آتش به آتش نشانی خبر داده شد ولی به گفته اسناد ساواک سه ماشین آن بدون آب بودند و بلندگوی اعلام خطر و راهنمایی مأموران نیز وجود نداشت. همچنین، آتش نشانی شرکت نفت نیز با تأخیر به محل حادثه رسید که دیگر کار از کار گذشته بود و تماشاچیان سوخته بودند. شعله های آتش ساعت 4 بامداد روز بعد خاموش و امدادگران وارد خرابه های سالن سینما شدند. 
عمق فاجعه زمانی دردناک شد که با وجود نزدیکی کلانتری به محل حادثه بنا به گفته شاهدان مأموران اقدام خاصی برای نجات حادثه دیدگان انجام نداده و حتی برخی از آنان مردم را از نزدیک شدن به سینما و کمک به محاصره شدگان در آتش نمی دادند. همچنین آتش نشانی نیز با تأخیر به محل حادثه فراخوانده شده است.
به نوشته روزنامه کیهان در روز بیست و نهم مرداد 1357 از هفتصد نفر تماشاگر حاضر در سالن سینما در زمان وقوع آتش سوزی تنها یکصد نفر موفق شد خود را از مهلکه نجات دهد. از ششصد نفر بقیه سیصد و هفتاد و هفت نفر جان خود را از دست دادند. به نوشته این روزنامه، بیشتر کسانی که در این فاجعه دلخراش جان دادند یا زیر دست و پا ماندند و بر اثر دودزدگی خفه شدند و یا در میان شعله های آتش سوختند. 
در واکنش به این فاجعه بازار آبادان به مدت هفت روز بسته بود و سینماهای تهران به نشانه عزای عمومی تعطیل شدند. 
با رسیدن خبر به امام خمینی(ره) در 31 مرداد ایشان با ارسال پیامی این مصیبت بزرگ را به ملت مسلمان ایران به ویژه مردم ستمدیده و داغدار آبادان تسلیت گفته و اعلام کردند: «...من گمان نمی‌کنم هیچ مسلمانی، بلکه انسانی دست به چنین فاجعه وحشیانه ای بزند، جز آنان که به نظایر آن عادت نموده اند و خوی درندگی و وحشیگری آنان را از انسانیت بیرون برده باشد. من تاکنون اطلاع کافی ندارم، لکن آنچه مسلم است این عمل غیرانسانی و مخالف با قوانین اسلامی از مخالفین شاه که خود را برای حفظ مصالح اسلام و ایران و جان و مال مردم به خطر انداخته اند و با فداکاری از هم میهنان خود دفاع می کنند- به هر مسلکی باشند- نخواهد بود...» 
امسال چهلمین سالروز آتش سوزی سینما رکس آبادان در 28 مرداد 1357 است. به همین مناسبت اداره کل خدمات آرشیوی (گروه ارتباطات آرشیوی) منتخب اسناد مرتبط با فاجعه سینما رکس را در قالب 9 برگ سند و 26 قطعه عکس در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به نمایش گذاشته است.

ت‍ص‍اویری‌ از ن‍م‍ای‌ خ‍ارجی‌ سین‍م‍ا رک‍س‌ آب‍ادان‌، بعد از ف‍اجعه آت‍ش‌س‍وزی‌

  • شماره : ۱۵۲۱۵-۲۵
  • تاریخ : [مرداد ۱۳۵۷ش.]