18 اردیبهشت 1330ش.، سالروز درگذشت رشید یاسمی

مقدمه

غلامرضا رشیدیاسمی نویسنده، مورخ، مترجم، ادیب و شاعر معاصر ایرانی در قصبه گهواره از توابع کرمانشان و در ایل گوران، یکی از بزرگترین ایلات کرمانشاهان، به دنیا آمد. پدرش محمدولی­خان از سران ایل مردی باسواد، شاعر، نقاش و اهل ذوق بود که به تحصیل فرزندش در آن محیط عشایری توجه بسیار داشت. جد مادری­اش شاهزاده محمدباقر میرزای خسروی، نویسنده داستان «شمس و طغرا» بود که رشید به همت خود آن را به چاپ رساند.

تا 17 سالگی در جامعه عشایری و در دامنة کوه دالاهو به شکار و اسب­سواری پرداخت و مقدمات زبان فارسی، عربی و زبان فرانسه را نزد معلمان خصوصی فرا گرفت. سپس به تهران آمد و دورة متوسطه را دبیرستان سن لوئی گذراند. در این دوره به تشویق نظام وفا، معلم ادبیات دبیرستان، طبع شعری­اش شکوفا شد.

با پایان یافتن تحصیلات متوسطه رشیدیاسمی در وزارت مالیه، معارف و دربار به کار مشغول شد. در کنار مشاغل دولتی بخشی از زمان فراغت خود را با حضور در نزد استادان فلسفه، حکمت و عرفان به خواندن برخی متون و صحبت و استفاده از آنان گذراند. تأثیر این دوره و انس با علوم عقلی را می­توان در برخی از اشعار عمیق او مشاهده کرد.

دوره جوانی رشید همزمان با دورة برخورد سنت و تجدد در شعر فارسی بود. از یک سو، نیما یوشیج سردمدار سنت­شکنی در شعر فارسی شده بود و از سوی دیگر بهار رهبر طیف مدافعان تحول ملایم در شعر بود. همزمان گروه سنت­گرایان نیز بودند که با پیروی از قاعده ­های پایدار، شعر فارسی را بی­نیاز از تغییر می­دانستند. در همین دوران رشیدیاسمی با همکاری چند تن از دوستان خود مجمع ادبی خود با نام «جرگه دانشوری» را تشکیل دادند و پس از مدتی سرپرستی آن را به ملک­الشعرا بهار واگذار کرد. نام جرگه بعدها به انجمن دانشکده تغییر و مجله دانشکده نیز به عنوان سخنگوی انجمن به یکی از نشریه­ های ادبی عصر خود تبدیل شد.

رشید بعدها با همکاری خود با استادانی چون ملک­الشعرا بهار، عباس اقبال آشتیانی، سعید نفیسی و ... به نوشتن مقاله در مطبوعات مشغول شد و با انتشار مقالات شهرت ادبی پیدا کرد. ارتباط وی با بهار تأثیر عمیقی بر زندگی ادبی رشید نهاد که به آشنایی او با سبک خراسانی منجر شد که تأثیر آن در شعر وی برای همیشه باقی ماند.

با تأسیس دانشگاه تهران، همانند سایر استادانی که مدرک دکترا نداشتند رساله­ای با عنوان «آیین نگارش تاریخ» نوشت که از سوی شورای دانشگاه مورد پذیرش واقع و سمت استادی تاریخ اسلام دانشکده ادبیات و دانشسرای عالی را به دست آورد و تا پایان عمر در آن جا تدریس کرد. علاوه بر این در تألیف کتاب­های درسی دبیرستان­ها نیز همکاری داشت.

رشید یاسمی در کنار نوشتن مقاله و سرودن شعر بسیاری از آثار قدیمی را نیز تصحیح و آثاری مرتبط با تاریخ ایران را تألیف و به دلیل آشنایی با زبان­های انگلیسی، فرانسه و پهلوی آثار متعددی را ترجمه کرد. ایران در زمان ساسانیان نوشته آرتور کریستن سن، تاریخچه نادرشاه اثر مینورسکی و ارداویراف نامه به زبان پهلوی ازجمله آثار ترجمه شدة وی است.

وی، در روز یازدهم اسفند 1327 هنگام سخنرانی در دانشکده ادبیات سکته کرد. مداوا در تهران مفید واقع نشد و به همین دلیل راه درمان در اروپا را در پیش گرفت. مدتی در پاریس اقامت کرد و اواخر 1329 به تهران بازگشت. چندی بعد در 18 اردیبهشت 1330 دیده از جهان فرو بست.

به مناسبت درگذشت غلامرضا رشید یاسمی در 18 اردیبهشت، اداره‌کل خدمات آرشیوی(گروه ارتباطات آرشیوی) منتخب اسناد مرتبط با این اندیشمند و ادیب ایرانی را در 8 عنوان و 13 برگ آماده و در وبگاه سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران تقدیم علاقه ­مندان کرده است.

انتخاب رشيد ياسمی به كارمندی در هيئت مركزی سازمان پرورش افكار، به تصويب هيئت وزيران

  • شماره : ۱-۵۹۰۴-۲۹۷
  • تاریخ : ۱۳۱۷/۱۰/۲۲