27 صفر/15 آبان، روز وقف، نمایشگاه مجازی «اسنادی از وقف نامه های مدارس»

مقدمه

وقف عقدی است كه به موجب آن مالك قسمتی از اموال خود را در حبس قرار می دهد و به اين شكل از نقل و انتقال مصون خواهد بود و منافع آن نيز در مسير مشخصی مصرف می شود.
مواردی كه برای مصلحت عمومی مانند مسجد، مدارس، تعزيه، اطعام، دارو و درمان وقف می شود را وقف عام و مواردی كه برای شخص يا اشخاص معين و محصور وقف می شود همچون وقف بر اولاد و خويشان را وقف خاص گويند.
وقف ‌نامه، سند يا قباله وقف است كه در آن نام ملك يا املاك و اسم موقوفه و محل و ويژگی رقبات و چگونگی مصارف آن و نام متولی و تعيين ترتيب متوليان بعد از متولی اول  بيان شده باشد.
مروری بر اسناد موقوفات نشان می دهد که بخش معتنابهی از آن ها به مراکز علمی و آموزشی همچون دانشگاه ها، مدارس، مراکز تحقيقاتی و... اختصاص دارد که از رويکرد فرهنگی نهاد وقف حکايت می ‌کند. در گذشته بسياری از اين مراکز از طريق موقوفات اداره می ‌شد و تعداد زيادی از اقشار کم درآمد جامعه که برخی از استعدادهای درخشانی هم برخوردار بودند و به علت نداشتن امکانات قادر به تحصيل نبودند به اين مدارس و مراکز وارد می شدند. خيلی از بزرگان ما از ميان همين طبقه شريف و محروم و در همين مراکز رشد کرده و مدارج بالای علمی را طی نموده اند.
وقف و آثار موقوفه در ایران از دوران آل بویه، سلجوقیان و دیلمیان رشد یافته و در دوره صفویان به اوج خود رسیده است. علت رشد فزاینده آثار موقوفه در دوره صفویان رواج و گسترش فرهنگ تشیع در ایران است. از زمانی که اصفهان به عنوان پایتخت دولت شیعی مذهب صفوی برگزیده شد، مدارس وقفی بسیاری در این شهر تأسیس گردید. نحوه احداث موقوفه برای مدارس اینچنین بود که نخست یک کاروان سرا ساخته می شد که درآمد قابل توجهی را عاید مدرسه می کرد؛ سپس یک حمام، قهوه خانه و باغ بدان افزوده می شد در نهایت مدرسه ای بنا شده و از محل درآمدهای این موقوفات هزینه آن تأمین می گردید.
اختصاص وقف به مدارس در دوره قاجار نیز رونق و رواج داشت. مدارسی همچون: مسجد مدرسه خازن الملک، مسجد مدرسه حاج ابوالفتح تاجر طهرانی، مسجد مدرسه معمار باشی، مسجد مدرسه محمودیه، مسجد مدرسه سپهسالار و غیره... از جمله مراکزی بودند که به وسیله موقوفات اداره می شدند. 
لازم به ذکر است که در این گونه وقف، واقف می بایست از توان مالی فراوانی بهره مند  بود تا بتواند علاوه بر هزینه ساخت بنا، موقوفاتی را جهت نگهداری و نیز هزینه  های گوناگون مانند حق التدریس مدرس، مدد معاش طلاب، حق الزحمه خدمه، فرش و روشنایی مدرسه و مسجد آن، هزینه تهیه و نگهداری کتاب و ... اختصاص دهد. علاوه بر این، واقفان مدارس، برای برخی مخارج مانند روضه خوانی و اطعام طلاب در ایام سوگواری نیز موقوفاتی را در نظر می گرفتند.
27 صفر/ 15 آبان روز وقف نامگذاری شده است به همین مناسبت اداره کل خدمات آرشیوی (گروه ارتباطات) نمایشگاهی با عنوان «اسناد وقف ‌نامه های مدارس»، شامل 9 عنوان با معرفی 18 برگ سند را آماده سازی و در وبگاه سازمان تقدیم علاقه مندان نموده است.