فرارسیدن ماه محرم، «اسنادی از ممنوعیت عزاداری محرم در دوره رضاشاه»

مقدمه

رضاشاه که پیش از سلطنت به اصطلاح صاحب دسته و هیئت بود و در مراسم سوگواری ماه محرم شرکت می جست، پس از رسیدن به حکومت تغییر رویه داد و به تدریج مراسم عزاداری را ممنوع کرد. او، نخست محل روضه خوانی قزاق خانه را به تکیه دولت انتقال داد و از شکوه، جلال و مدت زمان مراسم آن کاست. در نهم محرم سال 1310ش. در حالی زنجیر زدن و دسته راه انداختن ممنوع بود؛ وی، درتکیه دولت حضور یافت و روضه ساده ای خوانده شد. در ادامه محدود ساختن روضه خوانی ماه محرم در سال بعد، ظاهرا رضاشاه در مراسم سوگواری محرم شرکت نکرد و تنها در بلدیه روضه مختصری خوانده شد. حتی برای اینکه عشق و علاقه سربازان را به امام حسین(ع) کم کنند رژه های مخصوص و دسته های مفصل موزیک و هیاهوی بسیاری به راه انداختند تا توجه آن ها را به شاه معطوف کنند.
این محدودیت‌‌ها به اصطلاح در راستای پیاده کردن سیاست شیوه های نوین زندگی بود و سعی داشت مردم بیشتر به تفریح، سرگرمی و خوش¬گذرانی بپردازند. از این رو، در تبلیغات گوناگون این گونه مطرح شد که فرهنگ گریه می بایست به فراموشی سپرده شود. مخالفان سنت های عزاداری به بهانه اینکه فلسفه عزاداری ها و به ویژه قیام امام حسین (ع) برای مردم روشن نیست یا واعظان در منابر برخی اخبار و روایات ناصحیح را نشر می دهند، به انتقاد از سنت عزاداری ها برخاستند و به جای تلاش بر زدودن حشو و زوائد با برپایی مراسم عزاداری به طورکلی مخالفت کردند.
در این راستا، شهربانی برای برقراری مجالس عزاداری موانع و مشکلاتی به وجود آورد و از صاحبان تکایا و هیئت ها خواست برای برگزاری مراسم ماه محرم اجازه بگیرند. بعدها هم حرکت دسته های عزادار در ایام عاشورا ممنوع شد. حتی اگر احیانا در بعضی خانه ها مخفیانه و به صورت پنهانی مراسم عزاداری برپا می شد، صاحب‌خانه‌ ها تحت تعقیب قرار گرفته و راهی زندان می‌شدند. مخالفت با مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) تا آنجا رسید که به جای عزاداری کاروان شادی (کارناوال) در ایام عاشورا راه انداختند و صنوف مجبور شدند در برپایی این کاروان ها شرکت و هرصنفی دسته خود را شرکت دهد. تا جایی که در اواخر حکومت رضاشاه حرکت کارناوال‌ها مصادف بود با شب عاشورا و دسته‌های رقص با ساز و آواز به پایکوبی و شادی در شهر به رقص در آمدند؛ در حالی که اگر احیانا افرادی از ذاکران با عبا و عمامه دیده می‌شد، تحت تعقیب قرار می‌گرفت.
به مناسبت فرارسیدن ماه محرم 1440ق. اداره‌کل خدمات آرشیوی (گروه ارتباطات آرشیوی) نمایشگاهی مجازی با عنوان «اسنادی از ممنوعیت عزاداری محرم در دوره رضاشاه» شامل 7 عنوان با معرفی 10 برگ سند را در وبگاه سازمان تقدیم علاقه مندان کرده است.