28 آذر 1278ش ، سالروز تأسيس مركز تحصيلات عالی ايران

مقدمه

مدرسه‌ی سیاسی یا مدرسه‌ی علوم سیاسی، در نیمه‌ی شعبان 1317 ق./ 28م آذر ماه 1278ش. در چارچوب وزارت امورخارجه، تأسیس شد. این مدرسه، به عنوان پایه‌ی اصلی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی کنونی، دومین مدرسه پس ازمدرسه‌ی طب قدیم بود که در قالب یک نهاد علمی جدید، در رشته‌ای تخصصی ایجاد شد. 
به گفته‌ی میرزا حسن خان مشیرالملک، مظفرالدین شاه، طی فرمانی دستور تأسیس مدرسه‌ای دولتی را موسوم به مدرسه‌ی سیاسی و اداری، برای تدریس علوم عالیه و تهیه‌ی جوانان عالم و کارآمد، به جهت آتیه‌ی ادارات دولتی صادر کرد. درواقع مدرسه‌ی سیاسی، به کوشش میرزاحسن‌خان و برادرش میرزاحسین‌خان مؤتمن الملک شکل گرفت.
بودجه‌ی این مدرسه، در ابتدا بر اساس فرمان مظفرالدین‌شاه، مبلغ چهارهزار تومان بود که بدون رسوم (کسور)، از تفاوت تذکره‌ی خراسان (یا به گفته‌ی عبدالله مستوفی، تفاوت عمل معدن فیروزه‌ی خراسان) بر قرار شده بود. البته، بعدها دانشجویان شهریه می‌پرداختند.
در سال‌های نخستین، میرزاحسن‌خان مشیرالملک به سمت ریاست مدرسه منصوب شد. پس از مسافرت وی همراه با مظفرالدین شاه به اروپا ، میرزاحسین‌خان مؤتمن‌الملک، ریاست مدرسه را برعهده گرفت. سپس به ترتیب محمد علی فروغی (ذکاءالملک)، دکتر ولی‌الله‌خان‌نصر، دکتر علی پرتواعظم (حکیم اعظم) و عبدالحسین شیبانی (وحیدالملک)، به این منصب منصوب شدند. سرانجام مرحوم علی اکبر دهخدا، به ریاست مدرسه تعیین‌شد. هنگامی که در 1305
مدرسه‌ی سیاسی از وزارت امورخارجه جدا و به وزارت معارف پیوست، او همچنان ریاست مدرسه را برعهده داشت.
برای وارد شدن به این مدرسه، داوطلبان می‌بایست در امتحان ورودی شرکت می‌کردند. علاوه بر صرف عربی، حساب، خط، انشا و املا، از قرائت قرآن نیز امتحان گرفته می‌شد. به گفته‌ی عبدالله مستوفی - از نخستین دانش‌آموختگان مدرسه‌ی سیاسی - این مدرسه، کار خود را با هفده نفر و با مواد درسی تاریخ،جغرافیا، حقوق بین‌الملل، زبان فرانسه و فقه، آغازکرد. مشیرالملک، این برنامه را تنظیم کرده‌بود. او، اعتقاد داشت كه محصلان مدرسه، نباید بکلی از حقوق اسلامی عاری باشند. به همین دلیل، فقه را در برنامه‌ی درسی گنجاند. ابتدا با این کار مخالفت می‌شد. زیرا این اعتقاد وجود داشت که در مدرسه‌ی سیاسی، در جمعی كه گرد هم می‌نشینند و سخن از علوم‌فرنگی در آن میان جاری است، نباید فقه تدریس شود. 
چرا که فراگرفتن آن در حدود و صلاحیت طلاب علوم دینی است. از این رو، یافتن کسی که تدریس این ماده را برعهده گیرد، کار مشکلی بود. 
سرانجام مشیرالملک، با این استدلال که مقصود از تدریس فقه، تربیت فقیه نیست بلکه آشنا ساختن جوانان با اصول فقه اسلامی است تا در ممالک کفر، از راه به در نروند، توانست موافقت میرزا حبیب‌الله‌خان را، برای تدریس فقه به دست آورد.
مدرسه‌ی سیاسی، بتدریج از نظر علمی تکامل یافت و درس‌های ادبیات، حقوق، حقوق دیپلماتی و اقتصاد نیز به آن افزوده شد. 
محصلان هر اتاق (کلاس)، آخر سال امتحان می‌دادند. برای ارتقا به اتاق بالاتر داشتن معدل بالا و میانگین 12 شرط بود. اگر کسی در امتحانات کتبی، رد می‌شد، حق شرکت در امتحانات شفاهی را نداشت. شرط قبول شدن در امتحانات کتبی داشتن معدل 12 بدون صفر بود. 
دانشجویان برای ورود به دوره‌ی دوم، باید امتحانات دوره‌ی اول را با موفقیت به پایان می‌رساندند. تصدیقنامه‌ی پایان دوره‌ی مدرسه، به امضای استادان و رئیس مدرسه می‌رسید. در دوره‌ی فعالیت مستقل مدرسه‌ی سیاسی، 210 نفر از این مدرسه فارغ التحصیل شدند. 
بسیاری از اداره‌کنندگان، معلمان و دانش‌آموختگان مدرسه‌ی سیاسی‌ نقش فعالی در جنبش مشروطیت داشتند. از جمله می‌توان از میرزاحسن‌خان مشیرالملک (مشیرالدوله پیرنیا) و برادرش میرزا حسین‌خان مؤتمن الملک (پیرنیا) یاد کرد که در تنظیم فرمان مشروطیت و قوانین آن، نقش داشتند. 
 مدرسه‌ی سیاسی، جمعاً 28 سال دایربود. در اول اسفند 1305ش.، مدرسه‌ی سیاسی از وزارت امورخارجه جدا و به وزارت معارف، ملحق شد.

تقاضا برای موافقت با ادامه تحصيل محصلان اخراجی مدرسه سياسی

  • شماره : ۲۹۷۰۰۰۵۳۰
  • تاریخ : ۱۲۸۸ش.