اول خرداد 1307ش. سالروز تصويب قانون اعزام محصل به خارج
مقدمه
پس از دو جنگ متوالي با روسيه و تحميل قراردادهاي ننگين به ايران- که حاصل سالها بيخبري دربار از تحولات جهان بود- و نبودن حتا يک مترجم آشنا به يکي از زبانهاي اروپائي در آن دوره، «عباسميرزا» را، به انديشهي اعزام دانشجو به ديار فرنگ براي آوردن دانشهاي نوين به ايران انداخت. اين اقدام، با مرگ عباسميرزا، تنها به اعزام يک محصل انجاميد.
پس از او، اميرکبير به گونهاي ديگر اقدام کرد. وي، مدرسهي دارالفنون را بنا نهاد و در آن، استادان اروپائي را استخدام کرد. استاداني که به استخدام دولت درآمدند ، با شناختي که اميرکبير از انگليس و روسيه يافته بود، اغلب از دولت هاي غير منتفعتر اروپائي در منطقه بودند. در همين راستا، معلماني از بلژيک استخدام شدند. وي همچنين، جمعي از محصلان ايراني را به کشورهاي اروپائي کمخطرتر فرستاد که ميدانست امکان استحالهي فرهنگي دانشجويان را ندارند. اما اين همه وسواس اميرکبير، با قتل وي و صدارت نوري، به خواست انگليس به گونهاي ديگر پيش رفت. در آن دوره نيز، محصلان به اروپا اعزام شدند و متأسفانه بيشتر آنها عامل ورود و نفوذ فرهنگ غربي وغربزدگي در ايران شدند.
در زمان مظفرالدينشاه، به سبب خالي شدن خزانه، دست استقراض به سوي کشورهاي انگليس و روسيه دراز شد و از اين طريق، زمينهي گسترش و تحکيم نفوذ اين کشورها در ايران بيش از پيش فراهم آمد. سرانجام ظلم و فساد حاکم بر دربار قاجار، طاقت مردم را طاق کرد و وطندوستان به کمک روحانيان، نغمههاي مخالفت سر دادند و بانگ مشروعهخواهي و مشروطهطلبي از همهجا شنيده شد. مظفرالدين شاه در اثر ضعف و کسالتش، در مقابل اين نغمههاي آزاديخواهي، مقاومت چنداني نشان نداد و اقدامات مستبدانهي محمدعليشاه نيز راه به جائي نبرد؛ به طوري که بالاخره نظام مشروطيت، بر اساس يک قانون اساسي- که عمدتاً برگرفته از قانونهاي اساسي بلژيک و فرانسه بود- در ايران بر قرار شد. اين مشروطيت، بر مبناي تقليد از دموکراسي به سبک غربي بنيانگذاري شد.
عوامل ياد شده، بستر گسترش نفوذ کشورهاي غربي را فراهم آورد و متعاقب آن، هريک از اين کشورها به تناسب قدرت و ميزان نفوذ خود، فرهنگ خويش را بر کشور ما تحميل کردند. در اين ميان، ايرانياني هم که در خارج از کشور تحصيل کرده بودند، در اشاعه و ترويج فرهنگ نقش انكارناپذير داشتند. سرانجام سلسلهي قاجار منقرض شد و رضاخان، با دسيسههاي انگليس روي کار آمد. وي، در محيطي مالامال از استبداد و با تکيه بر سرنيزه، مخالفان خود را قلع و قمع کرد و پايههاي سلطنت خويش را استحکام بخشيد و بناي اغفال مردم و اصلاحات ظاهري را آغاز کرد تا در سايهي آن، بتواند ضربهي فرهنگي خود را وارد سازد .
در یكم خرداد ۱۳۰7، قانون اعزام محصل به اروپا، به تصویب مجلس شورا رسيد. طبق اين قانون، قرار بود هر سال دستکم يکصد محصل ايراني براي تحصيل در دانشگاههاي کشورهاي اروپائي، به آن قاره گسيل شوند. اين قانون سالها اجرا شد، ولي محصلان اعزامي، عمدتاً از خانوادههاي ثروتمند بودند. از اين محصلان، پس از بازگشت بهرهبرداري بهينه به عمل نيامد. زيرا آنها. به جاي فعاليت در رشتهي تحصيلي خود، درگير امور سياسي و سياستبازي شدند. گذشت زمان، نشان داد که ايران از اعزام محصل به کشورهاي ديگر طرفي نبست.
- اعلان شرايط وزارت فلاحت و تجارت و فوايد عامه
- تصديق حضور و موفقيت آقاي كلانتري در امتحان مسابقهي شهريور ۱۳۰۷
- بخشي از صورت اسامي محصلان اعزامي به اروپا در سالهاي ۱۳۰۷- ۱۳۱۱ش
- سواد قانون اجازهي انتخاب بيستدرصد محصلان اعزامي اروپا
- نظامنامه در بارهي انتخاب محصلان اعزامي به خارج
- ضرورت جمعآوري رسالههاي دكتراي دانشجويان ايراني تحصيلكرده در اروپا
- بخشي از فهرست اسامي محصلان شاغل به تحصيل در خارج از كشور
- اعلام وزارت عدليه در نداشتن دانشجوي اعزامي به خارج
- دستور وزير فرهنگ به ادارهي سرپرستي محصلان مقيم خارج از كشور
- دعوت از وزير فرهنگ
- پيشنهادهائي به وزارت معارف، در بارهي سودمند ساختن اعزام محصل به اروپا
- سواد مصوبهي مجلس شوراي ملي
- تقاضاي شركت ملي نفت از وزارتخانهها و مؤسسات دولتي
اعلان شرايط وزارت فلاحت و تجارت و فوايد عامه
- شماره : ۲۹۷۰۱۷۵۲۹
- تاریخ : ۱۳۰۶