9 دي‌، سالروز وقف

مقدمه

وقف، در لغت به معنی ایستادن، به حالت ایستاده ماندن و آرام گرفتن، و در اصطلاح فقهی، نگه داشتن و حبس کردن عین مال و مصرف کردن سود آن در راه خداست. موقوفه به مالي که وقف مي‌شود، واقف به کسي که مال و دارائي خود را وقف مي‌کند، و موقوف‌عليه، به شخص يا مصرفي که مال براي آن وقف شده است، گفته مي‌شود.
سنت وقف، از مصداق‌هاي بارز احسان و خيرخواهي است و رسول اكرم (ص)، نخستين کسی بود که در اسلام با وقف كردن، اين کار را به مسلمانان آموخت و اين عمل را در صحنة حيات انساني به صورت پديده‌اي اجتماعي براي همة نسل‌ها به يادگار گذاشت.
وقف، يكي از نيكي‌هاي مؤکد ديني و در زمرة اعمال صالح باقي و از نظر اخلاقي، بارزترين تجلي روحية تعاون اجتماعي است که از علو طبع واقف خود حکايت مي‌کند و به عمل خير واقف، مهر ابدي مي‌زند. وقف صدقه‌اي دائمي، مستمر، بدون ريا و وامي بدون اضطراب از بازپرداخت آن و تعديل ثروتي با رضا و رغبت، بدون اکراه و اجبار و در طلب رضايت خداوند متعال است.
گاهي سهمي از آن به عنوان منبع مستمر مالي، براي حمايت از مراکز علمي اختصاص مي‌يافته و همواره پشتيباني مردمي داشته است. اگر تاريخ موقوفات و صدقات جاري به صورت دقيق بررسي گردد، معلوم خواهد شد که وقف چه تأثيرات فرهنگي و علمي در جامعة اسلامي داشته است و مي‌توان گفت حمايت واقفان خيرانديش از مراكز دارالعلم، دارالخزانه، بيت‌الحكمه، رصدخانه‌ها و ...، از عوامل مهم رشد و شكوفائي تمدن اسلامي و نظام يافتن امر پژوهش و دانش بوده است و در ساية اين امر، دانشمندان مي‌توانستند فارغ‌ از انديشة تأمين معاش، به تحقيق و پژوهش‌ بپردازند. البته خدمات وقف و آثار و برکات آن، فقط در حوزة علم و دانش خلاصه نمي‌شود. نقش وقف در توسعة عدالت اجتماعي و نشر و ترويج شعائر اسلامي و حتا گسترش مدنيت غير قابل انکار است. به طور قطع براي استفادة بهينه و كارآمد از منابع موجود وقفي، ايجاد منابع جديد با ظهور موقوفات جديد و پويائي اين سنت ماندگار پيامبر اكرم(ص)، بايد وقف را شناخت و به ديگران نيز شناساند.
آرشيو ملي ايران نيز، در همين راستا به مناسبت روز وقف، شماري از سندهاي مربوط به اين سنت ارزشمند را، براي عموم علاقه‌مندان انتشار مي‌دهد.