13 آبان ، «ندای استقلال‌خواهی»، به مناسبت تبعيد امام خمينی(ره)

مقدمه

كاپیتولاسیون واژه ای فرانسوی، به معنای فصل بندی و طبقه بندی مطالب است و در اصطلاح به معنای اعطای مصونیت سیاسی به اتباع خارجی است تا از شمول قوانین مصوب كشور میزبان خارج شوند و در صورت ارتكاب جرم، دولت آن كشور حق محاكمه مجرم را ندارد. 
   در 21م مهر سال 1343ش. دولت حسنعلی منصور ماده واحده ای را به تصویب مجلس رساند كه بر اساس آن به‌ دولت‌ اجازه‌ داده‌ شده بود‌ رئیس ‌و اعضای‌ هیئت‌های‌ مستشاری‌ نظامی‌ ایالات‌ متحده‌ را در ایران‌- که‌ به‌ موجب‌ موافقت‌ نامه‌های ‌مربوط‌ در استخدام‌ دولت‌ شاهنشاهی‌ بودند- از مصونیت‌ و معافیت‌هایی کارمندان ‌اداری‌ وقت‌ موصوف‌ در بند و ماده اول‌ قرارداد وین، مصوب ۱۸م آوریل‌ ۱۹۶۱م. مطابق‌ با ۲۹م فروردین‌ ۱۳۴۰ش.، برخوردار نماید.
   ماهیت استعماری و ضد ملی آن لایحه باعث گردید رژیم پهلوی مانع از انتشار خبر تصویب آن شود. امام خمینی(ره) از طریق بعضی افراد از تصویب لایحه باخبر شدند و در سخنرانی خود در روز تولد حضرت فاطمه(س) در 4م آبان، رسوایی جدید دولت را افشا و نسبت به نقشه های استعماری آمریكا هشدار دادند. امام، سخنرانی خود را با آیه استرجاع آغازكردند و هدف آن بود تا به مردم اعلام كنند مصیبتی بزرگ بر كشور وارد شده است. آنگاه در بخشی از سخنانش اعلام كردند «عزت ما پایكوب شد، عظمت ایران از بین رفت، عظمت ارتش ایران را پایكوب كردند.
قانونی در مجلس بردند؛ در آن قانون اولا ما را ملحق كردند به پیمان وین و ثانیا الحاق كردند به پیمان وین! كه تمام مستشاران نظامی آمریكا با خانواده هایشان، با كارمندهای فنی شان، با كارمندان اداری شان، با خدمه شان، با هر كس كه بستگی به آن ها دارد، این ها از هر جنایتی كه در ایران بكنند مصون هستند. اگر یك خادم امریكایی، اگر یك آشپز امریكایی مرجع تقلید شما را در وسط بازار ترور كند، زیر پا منكوب كند، پلیس ایران حق ندارد جلوی او را بگیرد! دادگاه های ایران حق ندارند محاكمه كنند! بازپرسی كنند! باید برود امریكا! آنجا در امریكا ارباب ها تكلیف را معین كنند! دولت سابق این تصویب را كرده بود و به كسی نگفت. دولت حاضر این تصویب نامه را در چند روز پیش از این برد به مجلس و در چند وقت پیش از این به سنا بردند و با یك قیام و قعود مطلب را تمام كردند و باز نفسشان در نیامد.» 
   امام خمینی(ره) علاوه بر سخنرانی، برای آگاهی بیشتر مردم، اعلامیه ای تند و افشاگرانه نیز منتشر كردند كه در آن با اشاره به خیانت های رژیم و دعوت از مردم برای مبارزه، از كاپیتولاسیون به عنوان «سند بردگی ملت ایران» یاد نمودند. اعلامیه امام، به همت اعضای هیئت‌های مؤتلفه به سرعت در تهران پخش گردید. سخنرانی و اعلامیه افشاگرانه امام خمینی(ره) باعث شد رژیم حضور ایشان در كشور را به صلاح ندانسته و برای جلوگیری از گسترش مبارزه و جدایی میان رهبر و ملت، ایشان را تبعید كند. بنابراین در سحرگاه 13م آبان 1343ش. تحت تدابیر امنیتی شدید و محاصره مراكز حساس در تهران و قم، ایشان را دستگیر و پس از انتقال به فرودگاه مهرآباد به تركیه تبعید كرد.
   اولین واكنش به تبعید امام از سوی فرزند ایشان صورت گرفت. آیت الله سید مصطفی خمینی به بیت علمای طراز اول قم رفته و از آنان خواست در مقابل این حركت رژیم موضع گیری كنند. فعالیت های ایشان باعث شد توسط مأموران رژیم دستگیر و به تركیه تبعید شوند. از سوی دیگر، در تهران و قم نیز پس از انتشار خبر تبعید بازار بسته شد. در تهران پلیس مانع از بسته شدن بازار شد و در صورت امتناع بازاریان از دستور پلیس، جلوی مغازه آنان تیغه می كشیدند. مهمترین واكنش به اقدام رژیم، توسط شاخه نظامی هیئت های مؤتلفه صورت گرفت كه حسنعلی منصور را به عنوان عامل اصلی تبعید امام خمینی(ره) اعدام انقلابی كرد. 
   گروه ارتباطات آرشیوی به مناسبت 13م آبان، سال روز تبعید امام خمینی(ره) اسنادی در این زمینه انتخاب كرده است كه در قالب 26 برگ سند، به صورت مجازی در وبگاه سازمان تقدیم علاقه‌مندان حوزه سند می شود.